Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 42

198
LÆKNABLAÐIÐ
Áætlunamefnd Norrænu ráðherranefndarinnar
um líftækni hefur nýlega ákveðið að veita
1,35 milljón danskra króna til samvinnu
Norðurlandanna um HUGO-rannsóknir á
erfðamengi mannsins. Stór hluti framlagsins
(um 650.000 DKK) verður nýttur til að
koma á fót sameiginlegum norrænum
banka erfðalykla, þ.e. safni PCR-lykla
sem verða meðal annars notaðir til að
gera tengslagreiningar (linkage analysis)
á áhugaverðum erfðasjúkdómunr. Þess
er vænst að lyklabankinn nýtist til að
kortleggja gen sem valda erfðasjúkdómum
og erfðabreytileika. Bankinn mun leggja
áherslu á lykla sem gefa fjölbreytilegt
mynstur (»microsatellite« lyklar). Áætlað
er að innan eins árs muni bankinn eiga 300
lyklapör sem dreifast með 10 centi-Morgan
bili að jafnaði um erfðamengið. Aðgang
að þessum lyklabanka eiga vísindamenn
á Norðurlöndunum. Bankinn mun veita
upplýsingar og efnivið til rannsókna á
erfðasjúkdómum á Norðurlöndunum. Umsjón
með lyklabankanum hefur Claes Wadelius2)
ásamt Ueena Peltonen3). Þeir vísindamenn
sem hafa áhuga geta haft samband við
annað þeirra til að fá frekari upplýsingar um
lyklabankann.
Þá stendur norræna HUGO-áætlunin fyrir
ráðstefnu um kortlagningu erfðamengisins
og á að kynna þann efnivið sem til er
og samræma rannsóknir innan sviðsins.
Samvinna um þá stærðfræðilegu útreikninga
sem tengslagreiningin krefst er mikilvæg.
Vísindamönnunt sem vinna að kortlagningu
gena í dýrum og plöntum er einnig
boðið á ráðstefnuna. Uars Bolund4) er
aðalskipuleggjandi ráðstefnunnar, en hún
verður haldin í Danmörku 21.-23. september
1992.
Enn er að nefna starfsemi sent tengist
sjálfvirkni á sameindalíffræðilegum
aðferðum og úrvinnslu á DNA-raðgreiningu.
Skipulagður verður vinnuhópur þar sem
vísindamenn geta miðlað reynslu af sjálfvirkri
DNA-raðgreiningu. Hans Prydz skipuleggur
2) Avdelningen för klinisk genetik, Akademiska Sjukhuset,
Uppsala.
3) Department of Molecular Biology, National Public Health
Institute, Helsingfors.
4) Institute of Human Genetics, The Bartholin Building,
University of Aarhus, DK-8000 Aarhus C.
ráðstefnuna sem er fyrirhuguð 7.-8. nóvember
1992.
Tölvuúrvinnsla á niðurstöðum raðgreiningar
og kortlagningar (Biocomputing) er einnig
umfangsmikið viðfangsefni. Það er mikilvægt
fyrir norræna vísindantenn að samhæfa
starfsemi sína og þekkingu á þessu sviði. Þeir
sem hafa áhuga hafi samband við Nils Einar
Eriksson5', en fyrirhugaður er vinnuhópur
undir handleiðslu hans.
Að lokum var ákveðið að halda
siðfræðiráðstefnu. Á þar að stefna saman
einstaklingum sem þekkingu hafa á
læknisfræðilegum, lagalegum, heimspekilegum
og siðfræðilegum þáttum HUGO-
áætlunarinnar. Aðalumsjón með þessari
ráðstefnu hefur Káre Berg6).
Stýrihópurinn um norrænt samstarf
HUGO-rannsókna vinnur nú að áætlun
fyrir HUGO-rannsóknir fyrir árin 1993-
1997 og verður gengið frá áætluninni í
Kaupmannahöfn haustið 1992. Kostnaður við
Norðurlandasamstarfið er áætlaður um fimm
milljónir danskra króna á ári.
Kortlagning og raðgreining á erfðamengi
mannsins mun ekki einungis veita
upplýsingar til greiningar og meðhöndlunar
á sjúkdómum í framtíðinni, heldur má einnig
nálgast niðurstöður úr hinni áttinni, þ.e.
erfðasjúkdómar geta veitt upplýsingar um
staðsetningu gena í erfðamengi mannsins.
Þá er gerð tengslagreining sem byggir á
því að einangrað er erfðaefni úr að minnsta
kosti þrernur kynslóðum í ætt með háa tíðni
ákveðinna sjúkdóma og síðan er fylgt eftir
niður kynslóðimar bútamynstri á ákveðnum
litningi og athugað er hvort fylgni sé á milli
munstursins og sjúkdómsins. Þannig fást
upplýsingar um hvort áhættugen sjúkdómsins
sé á litningasvæðinu og hvemig innbyrðis
niðurröðun gena er á þessu svæði þ.e.
kortlagning er gerð á genunt á ákveðnu
litningasvæði.
Aðstæður til HUGO-rannsókna á íslandi
eru að ýmsu leyti fýsilegar. Ibúaskráning
er nákvæm, skráning sjúkdóma ítarleg
og fólksflutningar til landsins eru litlir.
Þessi sérstaða Islands gæti gert hlut okkar
5) Dataavdelningen, Box 570, BMC, 751 23 Uppsala.
6) Institut for medicinsk genetik, Oslo Universitet, P.O.
Box 1036, 0315-Oslo 3.