Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 30

186
LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 186-9
Helga Hansdóttir 1), Hlynur Þorsteinson 2), Þorsteinn Blöndal 3), Ársæll Jónsson 1)
BERKLAPRÓF MEÐAL ALDRAÐRA
INNGANGUR
Niðurstöður berklaprófa hafa lengi
verið notaðar til að meta útbreiðslu á
mýkóbakteríusýkingum og þá sérstaklega
sýkingu af völdum Mycobacterium
tuberculosis - berklasýkils. Góð gögn eru til
um niðurstöður berklaprófa í aldursflokkum
6-16 ára og hjá miðaldra fólki (1) en
engin skipulögð berklapróf hafa verið gerð
meðal aldraðs fólk hérlendis þótt vitað sé
að stærsti hluti nýrra berklatilfella komi
einmitt fram meðal þeirra öldruðu sem tóku
berklabakteríuna á sínum yngri árum (2).
Berklar voru útbreiddir á Islandi á fyrstu
áratugum þessarar aldar. Mætti því ætla að
jákvæð berklapróf séu algeng meðal þeirra
sem eru gamlir nú.
Væg tegund ónæmisbæklunar á sér stað
samfara háum lífaldri (3-5). Athyglisvert væri
að vita hvort það sé vegna ellinnar sjálfrar
eða vegna þeirra margvíslegu sjúkdóma sem
hrjá gamalt fólk, þar á meðal heilabilun
(dementia). Svörun líkamans við tuberkúlíni
byggist á síðkominni ofnæmissvörun og
er þekkt að sú svörun getur týnst í ýmsum
sjúkdómum.
Erlendar athuganir hafa bent til að minnkuð
frumubundin ofnæmissvörun sé samfara
minnkuðum lífslflcum aldraðs fólks á
hjúkrunarheimilum (6-9). Það þótti því
áhugavert að gera berklapróf á fólki á
sjúkrastofnunum fyrir aldraða og skoða
niðurstöður með tilliti til þessara þátta.
EFNI OG AÐFERÐIR
Veturinn 1986-1987 voru gerð berklapróf
á öldruðu fólki, sem dvaldi í B-álmu
Borgarspítalans, á vist- og hjúkrunarheimili
Droplaugarstaða, vistheimili Seljahlíðar og
langlegudeild Hvítabandsins. Urtakshópurinn
Frá 1) lyflækningadeild Borgarspitala, 2) Heilsugæslustöð
Hafnarfjaröar, 3) lungna- og berklavarnadeild Heilsuverndar-
stöövar Reykjavíkur. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Ársæll Jónsson.
var 221 manns. Þrír neituðu að taka þátt, þrír
voru fjarstaddir svo eftir voru 215. Við mat á
sjálfbjargargetu var farið eftir hjúkrunarþyngd
og miðað við staðsetningu fólks á stofnun.
Heilabilun var metin eftir Goldfarb próíi
(mental status questionnaire) sem er einfalt
10 liða spurningapróf. Þeir einstaklingar sem
aðeins náðu fimm eða færri atriðum réttum
voru álitnir sýna merki um heilabilun.
Úr skrám lungna- og berklavamadeildar
Heilsuvemdarstöðvar Reykjavíkur
fengust upplýsingar um fyrri berklaveiki,
brjósthimnubólgu, kalk í lungum við
röntgenskoðun, fyrra berklapróf og
bólusetningu gegn berklaveiki.
Gert var Mantoux-próf með PPD R-23 5-TU
á öllum 215. Lesið var úr prófinu 48-72
klukkustundum síðar og flokkað jákvætt ef
húðþroti mældist 8 mm eða meira (11).
Árið 1990 var farið í skrár Hagstofu íslands
og athugað hverjir væru dánir af hópnum
og dánartíðni borin saman við svörun á
berklaprófi 1987. Þeir sem höfðu haft jákvætt
berklapróf samkvæmt skrám lungna- og
berklavamadeildar voru athugaðir sérstaklega
og þeir sem haldið höfðu jákvæðu svari voru
bomir saman við þá þar sem svarið hafði
dvínað eða horfið.
NIÐURSTÖÐUR
í rannsóknarhópnum töldust 215 manns, 46
karlar og 169 konur. Af þeim voru 113 taldir
rólfærir og 102 þyngri umönnunarsjúklingar.
Einkenni um alvarleg glöp höfðu 86
einstaklingar (MSQ < 6) en 129 með vægari
eða engin marktæk glöp. Meðaldur karla var
84,2 ár (60-90 ára) og meðalaldur kvenna var
84,1 ár (76-101 ár).
Jákvætt berklapróf höfðu 29,3% (tafla I).
Svörunin var óháð kyni, MSQ og því, hvort
fólkið væri á vist- eða sjúkradeild. Lægsti
aflestur var 8 mm en sá hæsti 27 mm.