Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 28

184
LÆKNABLAÐIÐ
og fremst ætlað, fremur en okkar athugun
nú, að bera niðurstöður krufninga saman við
opinberar skýrslur um dánarmein. Ekki er
sjálfgefið, að rangfærslur á dánarvottorðum
rati beint í opinberar skýrslur um grunnmein.
I þeirri rannsókn, sem hér er skýrt frá, fengust
niðurstöður mjög svipaðar þeim sem fyrr er
frá greint. Heildarmisræmi milli dánarvottorðs
og krufningar fannst í rétt tæplega helmingi
tilvika (49%) og breyttist ekki marktækt eftir
að háþróaðar greiningaraðferðir ruddu sér til
rúms. Væri heildarmisræmi sundurgreint í
beina dánarorsök og aðra alvarlega sjúkdóma
varð heldur ekki marktæk breyting á.
Samræmi hvað varðar beina dánarorsök
jókst ekki, minnkaði reyndar lítillega, ef
dánarvottorð var undirritað sama dag og (eða
síðar en) frumgreining krufningar, jafnvel
þótt ætla mætti að ritandi vottorðs hafi haft
handbærar niðurstöður krufningar. Nokkuð
dró úr misræmi (44,7% í 32,5%), þótt ekki
næði tölfræðilegu marktæki hvað varðaði aðra
alvarlega sjúkdóma, við það að frumgreining
lá fyrir. Tvö síðasttalin atriði virðast við fyrstu
sýn í mótsögn sem þó á án efa einfaldar
skýringar. Þannig bendir minnkun misræmis
hvað varðar alvarlega sjúkdóma aðra en beina
dánarorsök beinlínis til þess, að læknum hins
látna hafi verið kunnar niðurstöður krufningar
þar eð þessir sjúkdómar, t.d. illkynja æxli
á snemmstigi, uppgötvast oft fyrst við
líkrannsókn. Obreytt og röng dánarorsök
gefur fyrst og fremst annað tveggja til kynna:
Að menn útfylli dánarvottorð ranglega, telji
t.d. grunnmein beina dánarorsök, eða álíti
litlu skipta upplýsingar á dánarvottorði,
að því tilskildu að grunnmein (til dæmis
krabbamein eða hjartadrep) komi þar einhvers
staðar fram. Því er ástæða til að árétta,
að færslur á dánarvottorð virðast alls ekki
endurspegla lokasjúkdómsgreiningar þeirra
lækna er þau útfylla. í nýlegri íslenskri
samanburðarrannsókn á lokagreiningum
lækna og niðurstöðum krufninga hjá 434
sjúklingum (23) reyndist misræmi milli
beinnar dánarorsakar, skráðrar annars vegar
af lækni sjúklings strax eftir andlátið og
hins vegar af meinafræðingi eftir krufningu,
svipað og nú, eða 53%. Sú rannsókn leiddi
hins vegar í ljós, að verulega dró úr misræmi
hvað varðaði aðra alvarlega sjúkdóma
milli áranna 1976 (38%) og 1986 (25%).
Má leiða að því getum, að tilkoma nýrra
greiningaraðferða hafi orðið til þess að fleiri
alvarlegir sjúkdómar finnist nú á snemmstigi
en áður. Þessi viðbótarvitneskja kemur þó
að litlu eða engu leyti fram á dánarvottorði.
Rannsókn okkar heimilar engar ályktanir
uin greiningargetu íslenskra sjúkrahúslækna,
enda sá ekki tilgangur hennar. Hitt virðist
augljóst að dánarvottorð þeirra eru, líkt og
annars staðar, um margt gölluð heimild um
lokasjúkdóma og dánarmein.
SKIL
1. Rannsókn á krufningum frá þremur
sjúkrahúsum í Reykjavík leiddi í ljós
verulegt misræmi (50%) milli niðurstaðna
krufninga og færslna á dánarvottorð.
2. Ekki dró úr misræmi þótt ritarar
dánarvottorðs hefðu handbærar niðurstöður
krufningar.
3. Nákvæmar greiningaraðferðir, til dæmis
tölvusneiðmyndun og ómskoðun,
auðvelda greiningu alvarlegra sjúkdóma
á snemmstigi, en þessara sjúkdóma er ekki
getið á dánarvottorði.
SUMMARY
Death certificates are a crucial source of vital
statistics in society. Major policy decisions and the
allocation of funds in the health sector are based
on data derived from death certificates. Autopsy,
despite its limitations, remains the standard against
which ante mortem clinical diagnoses may best
be measured. Further, the reliability of death
certificates should be enhanced for those deaths,
where autopsy was performed. We compared the
entries on death certificates with autopsy reports for
autopsies performed at three hospitals in Reykjavik
during two years, 1976 (250 cases) and 1986
(339 cases), excluding stillbirths, perinatal and
forensic deaths. Overall discrepancy between death
certificates and autopsy reports was 49% (1976)
and 48% (1986). For immediate cause of death,
discrepancies were observed in 24% (1976) and
26% (1986) of cases. For major diseases other
than the immediate cause of death, discrepancies
were seen in 32% (1976) and 34% (1986). We
investigated changes in discrepancy when the
death certificate was signed before (38 autopsies)
or on the same day or later (551 autopsies) than
the autopsy. No significant improvement occurred
except for other major disease, where discrepancies
dropped from 45% to 33%. We conclude that
death certificates 1. are an unreliable source
of information on causes of death and major
contributing diseases, 2. do not appear to be
completed using information obtained at autopsy,
even when such information is accessible. 3. have