Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
177
virðast öll hækka með aldri í báðum kynjum
samtímis því sem þyngdarstuðull hækkar
með aldri. Hluti aldursbundinnar hækkunar
á blóðfitu gæti því verið af völdum aukinnar
líkamsþyngdar (27), eða mataræðis en lítið
er vitað um aðrar orsakir. í hverri LDL-
santeind er ein sameind af apo B en fjöldi
kólesteról sameinda getur verið breytilegur.
Hlutfallið LDL-kólesteról/apo B var hið sama
í báðum kynjum, en marktæk jákvæð fylgni
þessa hlutfalls við aldur fannst hjá konum.
Þessari hækkun á hlutfalli LDL-kólesteról/apo
B með aldri hefur ekki verið lýst áður. Hér
virðist því vera unt aldursbundna stækkun
á LDL sameindinni að ræða, en af hvaða
orsökum er óþekkt. Það er einnig athyglisvert
að þríglýseríð kvenna hækkuðu verulega með
aldri.
I konum verður hækkun á heildarkólesteróli,
LDL-kólesteróli og apo B mest upp úr
fimmtugsaldri, og mælast konur eftir fimmtugt
að jafnaði hærri í þessum gildum en karlar.
Þessi síðbúna hækkun hjá konum, sem
hugsanlega er vegna honnónabreytinga við
tíðahvörf, er talin geta skýrt að einhverju leyti
aukna tíðni kransæðasjúkdóma eftir fimmtugt
og minnkandi kynjamun. Þessar niðurstöður
eru svipaðar og lýst hefur verið, til dæmis
nteðal Þjóðverja (28).
Hluti af lágþéttni fituprótíninu (LDL) eru
þríglýseríðar (25% heildarþríglýseríða) (12) og
því kemur ekki á óvart að finna megi fylgni
milli þríglýseríða og apo B en þar sem hlutur
kólesteróls er mun meiri í LDL þá er fylgni
kólesteróls mun sterkari en þríglýseríða við
apo B. Hluti af apo B (<10%) er í VLDL
(very low density lipoprotein) sem ber hins
vegar stærsta hlutann af þríglýseríðum í sermi
(fastandi) (12).
Niðurstöður nýlegrar rannsóknar benda til
þess að hlutfall heildarkólesteróls og HDL-
kólesteróls sé sterkur forspárþáttur fyrir
kransæðasjúkdómi (29). Aldursbundnar
breytingar á þessu hlutfalli má sjá á mynd
2. Þar er athyglisvert að eftir fertugsaldurinn
breytist hlutfallið lítið í körlum og að konur
sýna mestu hækkunina fram að fimmtugu.
Mjög svipaðar niðurstöður fengust fyrir
hlutfall LDL-kólesteról og HDL-kólesteról,
og hlutfall apo B og apo AI.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna sterka
fylgni milli apo A1 og HDL-kólesteróls
(r=0,85) og gæti það bent til að báðar
mælingamar gæfu svipaðar upplýsingar
um HDL en faraldsfræðilegar rannsóknir
hafa sýnt að ntælingar á apo AI og HDL-
kólesteróli hafa svipað forspárgildi með tilliti
til kransæðasjúkdóms (11,30). Þess ber þó að
geta að fjöldi apo AI sameinda í hverri HDL-
sameind er mismunandi (tvær til fjórar). HDL-
kólesteról sýndi enga fylgni við aldur, en apo
AI sýndi jákvæð fylgni (r=0,26) við aldur í
konum. Þessar niðurstöður eru í samræmi við
rannsóknir frá Ítalíu (31) en nýleg rannsókn
frá Japan sýndi að apo AI lækkaði með aldri
bæði í konum og körlum (32).
Mælingar á HDL-kólesteróli og apo AI hafa
verið frekar ónákvæmar og breytistuðullinn
fyrir þessar mælingar 10-15% fyrir
HDL- kólesteról og 15-25% fyrir apo AI
(24,25). Hins vegar hafa nýjar vélvæddar
mælingaraðferðir á apo AI (nephelometri
og turbidimetri) verið þróaðar, ásamt betri
stöðlun og hefur breytistuðullinn lækkað niður
í <6% (33). Öðru máli gegnir um mælingar
á HDL-kólesteróli en í mælingum þess felst
mæliskekkjan aðallega í útfellingu á stærri
fituprótínum (VLDL, LDL og Lp (a)), og því
er oft mikill munur milli rannsóknarstofa í
mælingum á HDL-kólesteróli (24).
Eins og áður sagði benda nýlegar rannsóknir
til þess að apo AI tengist ákveðnum viðtaka
á yfirborði frumna og miðli útflæði á fríu
kólesteróli úr frumum (17), apo AII virðist
einnig tengjast þessum viðtaka, en án útflæðis
á kólesteróli og hamlar þannig virkni apo
AI (15). Ekki er ennþá vitað hvaða þýðingu
þetta hefur, en samanburðarannsóknir benda
til þess að HDL sameindir sem hafa apo
AI en ekki apo AII hafi vemdandi áhrif
gegn myndun æðakölkunar (34). Einnig hafa
nýlegar dýrarannsóknir sýnt fram á að hækkun
apo AI dragi úr myndun á æðakölkun (35).
Þar sem bæði er aukinn áhugi á mikilvægi
apo AI í myndun kransæðastíflu og aðferðir
til mælinga á apo AI hafa stórbatnað, er
hugsanlegt að rannsóknarstofur mæli apo AI
í vaxandi mæli í stað HDL-C, nema nýjar
og betri aðferðir verði þróaðar í mælingum
á HDL-C.
Þéttni Lp (a) hefur lítt verið könnuð
meðal Islendinga en verulegur áhugi hefur
beinst að þessu fituprótíni vegna þess
að sumar rannsóknir hafa bent til þess