Læknablaðið - 15.09.1992, Blaðsíða 34

294
LÆKNABLAÐIÐ
klukkustunda og hjálpar örugglega innan
16 klukkustunda en eftir það er verkun
mun vafasamari og eftir 24 stundir hefur
yfirleitt verið talið tilgangslaust að gefa N-
acetyi-cystein. Þó benda niðurstöður nýlegrar
rannsóknar frá Bretlandi til þess að bæta megi
lífslíkur sjúklinga með alvarlega lifrarbilun
með N-acetyl-cystein gjöf þó lengra sé
liðið frá töku parasetamóls en 24 stundir
(3). Parasetamól er tiltölulega auðmælt í
sermi og er það mælt á rannsóknastofum
allra bráðasjúkrahúsanna í Reykjavík og
rannsóknastofu Háskóla Islands í lyfjafræði.
Meðferðin er háð þéttni í sermi og tímalengd
frá töku og er venslarit það sem hér fylgir
notað til að ákveða meðferð (mynd 1).
Sjálfsagt er að byrja meðferð í öllum
vafatilfellum og síðan er hægt að stöðva
meðferð er niðurstöður lyfjamælingar
liggja fyrir og ljóst er að ekki er hætta á
lifrarskemmdum, samkvæmt venslaritinu.
Hefðbundin meðferð hér á landi og í flestum
Evrópulöndum er að gefa N-acetyl-cystein
(Mucomyst®) í æð og eru 300 mg látin renna
inn á 24 klukkustundum. I Bandaríkjunum er
lyfið yfirleitt gefið í töflu- eða vökvaformi um
munn og er þá gefinn hleðsluskammtur 140
mg/kg og síðan 70 mg/kg á fjögurra stunda
fresti, 17 skammtar alls. Þessi meðferð verður
þó að teljast óöruggari, sérstaklega með tilliti
til þess að sjúklingar með parasetamóleitrun
fá oft uppköst og því verður inntaka lyfsins
óöruggari. Einnig getur N-acetyl-cystein
valdið ógleði. N-acetyl-cystein er fáanlegt hér
undir sérlyfjaheitinu Mucomyst®og er bæði
fáanlegt sem stungulyf og í töfluformi.
EINKENNI PARASETAMÓLEITRUNAR
Einkennum parasetamóleitrunar má skipta
í þrjú stig. Fyrsta stigið á sér venjulega
stað innan 24 klukkustunda frá því lyfið
er tekið. Einkennin eru þá yfirleitt væg,
fyrst og fremst ógleði, uppköst, óróleiki og
sjúklingur svitnar mikið, en á þessu stigi
eru engin merki lifrarskemmdar. Annað
stig hefst svo 24-68 klukkustundum eftir
lyfjatöku og getur staðið í allt að fjóra daga.
Til að byrja með hverfa einkenni sjúklings
að mestu og honum líður ágætlega og lítur
vel út, en þá byrja að koma frarn merki
lifrarskemmdar. Lifrarenzým og bilirúbín í
blóði fara hækkandi og ef lifrarskemmdin er
mikil lengist próþrombíntími. A þriðja stigi
Plasma parasetamól
jrg/ml
Mynd 1. Venslarit þetta er lijálplegt við að álcveða Itvort
gefa skal N-acetyl-cystein við parasetamóleitrunum þegar
þéttni lyfsins í senni er þekkt og vitað er live langt er
liðið frá töku þess.
eru komin merki lifrardreps og einkenni um
lifrarbilun. Hækkun á ASAT eða ALAT, yfir
1000 ein./l, eru talin merki um alvarlega
lifrarskemmd. Meðferðin er nú fyrst og
fremst stuðningsmeðferð við lifrarbilun með
vökvagjöf og K-vítamín er gefið ef nauðsyn
krefur. Ef hægt er að hefja N-acetyl-cystein
meðferð innan 10 tíma frá töku lyfsins, sjást
næstum aldrei alvarlegar lifrarbilanir, en
ef lifrardrep á sér stað þar sem ASAT eða
ALAT hækkar í meira en 1000 ein./l má
búast með 1-2% dánartíðni (4). Þeir sjúklingar
sem lifa af lifrarskemmdir ná sér hinsvegar
ytírleitt fullkomlega og fá ekki varanlegar
lifrarskemmdir.
Eftirfarandi sjúkratilfelli frá lyflækningadeild
Borgarspítalans lýsir vel alvarlegri
parasetamóleitrun.
Tvítugur sjómaður, sem dvaldi í verbúð á
Vestfjörðum, hafði eftir tveggja sólarhringa
áfengisdrykkju skellt í sig rúmlega 40 töflum
af Lobac (18 g parasetamól) sem hann hafði
áður leyst upp í kóki. Atta tíinum síðar var
hann kominn með mjög sára kviðverki og
kastaði upp en leitaði þó ekki læknis fyrr
en síðar um daginn. Erfitt var um færð fyrir
vestan og þurfti að sækja sjúkling á snjóbfl
til Isafjarðar. Þegar hann kom á sjúkrahúsið