Læknablaðið - 15.09.1992, Blaðsíða 24

284
LÆKNABLAÐIÐ
aldursflokka er 6,6 sem er sambærilegt við
heimilislækna í Oðinsvéum (2). Hærri aldri
fylgir aukin tíðni sjúkdóma, svo eðlilegt er
að meðalfjöldi rannsókna á sjúkling aukist
þegar verið er að leita sjúkdóma eða fylgja
eftir staðfestum sjúkdómum. Hjá hjartalæknum
er lítill munur á meðalfjölda rannsókna á
beiðni, en meðaltal heildarinar er 6,1 rannsókn
á beiðni. Hjartalæknar virðast leggja áherslu
á rannsóknir vegna sjúkdóma á sínu sérsviði,
svo rannsóknum fjölgar ef til vill ekki með
aukinni tíðni annarra sjúkdóma. Sjúklinga í
aldursflokki 0-9 ára virðast hjartalæknar ekki
meðhöndla utan sjúkrahúsa, enda verksvið
barnalækna.
Algengar rannsóknir í meinefnafræði og
blóðmeinafræði eru yfirleitt ódýrar, enda
hagkvæmar, en dýrustu rannsóknimar svo
fátíðar að þær eru aðeins lítill þáttur í
heildarkostnaði. Fjórðungur heildarkostnaðar
hjá hvorum hópi felst í mælingum á
blóðhag og sökki, tveimur langalgengustu
rannsóknunum. Aðrir flokkar rannsókna sem
taka umtalsverðan hluta heildarkostnaðar eru
22% fyrir lifrarpróf/ensím hjá heimilislæknum
og 30% fyrir blóðfitu hjá hjartalæknum,
en í hvorum flokki var að meðaltali beðið
um tvö mismunandi próf í sama flokki
hjá þeim sjúklingum sem mældir voru.
Blóðfitumælingar eru væntanlega gerðar til að
geta gripið til fyrirbyggjandi aðgerða, ef hætta
á æðakölkun er til staðar og við eftirlit hjá
þeim sem hafa fundist með of mikla blóðfitu,
en hættumörk til dæmis kólesteróls eru
svipuð hér og erlendis (1,17,18). Flokkurinn
lifrarpróf/ensím, sem við höfum sett hér upp,
er auðvitað ekki bundinn við lifrarsjúkdóma
og ensím eru að sjálfsögðu mæld við leit að
hinum margvíslegustu sjúkdómum, til dæmis
oft vegna óljósra einkenna frá brjóst- eða
kviðarholi eða vegna gruns um sjúkdóma í
ýmsum vefjum eða líffærum þar sem hækkun
verður á mismunandi ensímum.
Langflestir sjúklinga beggja læknahópanna
komu aðeins einu sinni til rannsóknar á
könnunartímabilinu, þó endurteknar rannsóknir
væru ívið tíðari meðal hjartalækna. Bendir
þetta til þess að mestur hluti rannsókna
sé gerður við leit að sjúkdómum og
áhættuþáttum sjúkdóma, en endurteknar
rannsóknir við eftirlit sjúklinga séu tiltölulega
lítill hluti allra rannsókna. Þannig endurspeglar
notkun læknanna á rannsóknastofunni
væntanlega mikið forvamarstarf sem unnið
er samhliða öðrum læknisverkum utan
spítala. Tíminn sem leið milli fyrstu og
annarrar komu, væri um endurtekna rannsókn
að ræða, var lengri hjá hjartalæknum en
heimilislæknum. Þetta kemur heim við það,
að heimilislæknar sem fást við nýgreiningu
sjúkdóma endurtaki mælingar og biðji um
nýjar innan skamms tíma til staðfestingar og
frekari greiningar, en endurteknar rannsóknir
hjartalækna stafi frekar af reglubundnu eftirliti
með sjúklingum.
Munur einstakra lækna á notkun rannsókna
var ekki kannaður í þessari rannsókn, en í
erlendum rannsóknum hefur kornið í ljós
að hann er oft mikill (19). Könnun okkar á
notkun skjaldkirtilsprófa í Rannsóknastofunni
í Domus Medica leiddi hið sama í ljós
(20). Ymsir þættir sem hafa áhrif á
rannsóknanotkun lækna eru þekktir. Yngri
læknar nota yfirleitt meira af rannsóknum en
eldri (6) og lfklegt er að land það, sem læknar
kusu til framhaldsnáms skipti máli. Þannig
sýndi athugun á rannsóknum, sem breskir og
bandarískir læknar gerðu á sjúklingum með
háþrýsting, fjórfalt til fertugfalt tíðari notkun
rannsókna í Bandaríkjunum (21). Bandarísk
rannsókn sýndi að fyrir sambærilega sjúklinga
báðu sérfræðingar að jafnaði um fleiri
rannsóknir en heimilislæknar (5).
Af rannsókn þessari má draga þær ályktanir,
að sjúklingahópar og rannsóknaval heimilis-
og hjartalækna endurspegli vel mismunandi
viðfangsefni þeirra. Tilefni rannsókna
virðist jafnvel oftar leit að sjúkdómum eða
áhættuþáttum en reglubundið eftirlit sjúklinga
og endurspeglar það hið mikla forvarnarstarf,
sem unnið er á almennum læknastofum.
Endurteknar beiðnir fyrir sama sjúkling voru
tiltölullega fáar á tímabilinu eða 7-8% á ári.
Arangursríkasta eða besta notkun rannsókna er
ekki þekkt og kann að vera mismunandi við
mismunandi aðstæður, en niðurstöður þær sem
hér birtast virðast benda til hóflegrar notkunar
rannsókna meðal læknanna.
ÞAKKIR
Við viljum þakka öllum þeirn heimilislæknum
og sérfræðingum sem á einn eða annan
hátt hafa aðstoðað okkur við að gera
þessa könnun. Jafnframt þökkum við
Snorra Bergmann, tölvusérfræðingi á