Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.09.1992, Blaðsíða 45

Læknablaðið - 15.09.1992, Blaðsíða 45
LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 303-7 303 Kristinn R.G. Guðmundsson BAKPANKAR: UM BRJÓSKLOS í BAKI OG SÖGU PESS INNGANGUR Nú til dags þegar allskonar bakveiki telst orðin til algengustu kvilla er ekki að furða þótt spurt sé hvemig því hafi verið háttað hér áður fyrr. Sérstaklega á þetta við um brjósklos í baki og settaugarbólgu (ischias). Hversu þekktur var þessi sjúkdómur, hvað héldu menn um hann og hvemig var meðferð háttað? Fróðleiksfúsum lesendum til gamans verður hér á eftir rakin saga þessa sjúkdóms og stuðst þar við efni úr ýmsum áttum eins og kemur fram í heimildum. BETRA AÐ HAFA TANNPÍNU í ÖLLUM! í stuttu máli sagt virðast einkenni settaugarbólgu lengst af hafa verið vel þekkt og menn kunnað á þeim furðu góð skil. Sagt er að Jakob sonur Isaks, sem segir frá í Biblíunni, sé ef til vill fyrsti nafngreindi sjúklingurinn í veraldarsögunni með þennan sársaukafulla sjúkdóm. Hann vaknaði við vondan draum með verki og visinn fót eftir erfiðan dag og gekk haltur eftir það (1). I egypskum papírushandritum frá því um tvö til þrjú þúsund árum fyrir Krist er meðal annars fjallað um áverka á hálsi og hrygg og tognanir eða verki í baki og ef til vill má greina þama lýsingu á settaugarbólgu. Svo virðist sem taugaþansprófi (Lasegue) sé einnig lýst. Hinsvegar vantar á handritið þar sem byrjað er að fjalla nánar um meðferð sjúkdómsins (2). I ritum Hippókratesar frá því um 400 fyrir Krist er af merkilegri kunnáttu rætt um ýmsa sjúkdóma í baki, mjöðmum og fótum svo og þvagsýrugigt. Gerður er greinarmunur á verkjum í baki og/eða mjöðm og verkjum í fæti sem taldir eru hafa betri batahorfur. Ungir menn gætu lagast af slíkum verk á 40 dögum en hjá eldri Frá heila- og taugaskurölækningadeild Borgarspítalans. mönnum gæti það tekið upp undir ár. Verkur í mjöðm gæti hinsvegar varað mjög lengi (3). A dögum Rómverja var þessum sjúkdómum lýst af ýmsum höfundum og voru sjúkdómslýsingar á margan hátt oft meira lifandi og jafnvel nákvæmari en gerist nú til dags. Meðal annars var sérstaklega greint frá einkennum settaugarbólgu og því um hvaða utanaðkomandi orsakir gæti verið að ræða, svo sem fall og ýmiskonar líkamlega áreynslu. Meðferð var fólgin í hvíld, lyfjum, bökstrum og handfjöllun. Við fall Rómarveldis barst læknisfræðileg þekking til Persíu og þaðan um Arabalönd, Norður Afríku og Spán. Arabar kynntust fræðum Hippókratesar, Galens og annarra í þýðingum úr grísku og latínu og bættu einhverju við sjálfir. Þeir þekktu vel bak- og fótaverki og kunnu að meðhöndla þá. Þessi þekking barst svo aftur til Evrópu á 11. öld um læknaskólann í Salerno á Ítalíu, nálægt Napólí. »í Salemo sat Hrafn á Eyri (1170-1213) við fótskör meistaranna« sá »sem mestur var og víðkunnastur læknir íslendinga á þjóðveldistímanum«. MALUM COTUGNII Á fyrri öldum hafði líffærafræði hryggjarins og settaugarinnar verið meira og minna þekkt án þess menn gerðu sér grein fyrir sambandi taugarinnar við verki í fótum. Reyndar mun hún lengst af hafa verið talin einhverskonar sin. Það mun svo hafa verið ítalinn Domenico Cotugno sem árið 1764 varð fyrstur til að benda á að verkurinn væri í ischiastauginni. Þetta olli straumhvörfum í skilningi manna á þessum sjúkdómi. Cotugno starfaði í Napólí og það er merkilegt í þessu sambandi að Grikkir höfðu nefnt mjaðmarliðinn og svæðið umhverfis hann Ischia. En eyja á Napólíflóa heitir einmitt Ischia og hafði frá alda öðli verið fjölsótt af fólki er leitaði sér lækninga við mjaðma- og fótaverkjum. Cotugno er
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.