Læknablaðið - 15.09.1992, Blaðsíða 10

272
LÆKNABLAÐIÐ
Hverjum kólesterólhópi var skipt í fjóra
undirhópa eftir reykingavenjum. Hlutfallsleg
áhætta á kransæðadauða var síðan borin
saman við áhættu þeirra sem aldrei höfðu
reykt og voru í lægsta kólesterólhópi. A
stöplaritinu kemur greinilega fram að áhrif
kólesterólsins eru meiri meðal þeirra sem
reykja en hinna sem aldrei hafa reykt eða
eru hættir. A sama hátt eru áhrif reykinganna
því meiri þeim mun hærra sem kólesterólið
er. Mest er áhætta þeirra sem eru í hæsta
kólesterólhópi og reykja, hvort sem það eru
sígarettur, vindlar eða pípa.
Aðrir þœttir: Fastandi blóðsykur náði því
að vera tölfræðilega marktækur áhættuþáttur
í þessu uppgjöri meðal karla, en reyndist
ekki marktækur meðal kvenna. Þeir sem
höfðu þekkta sykursýki meðal beggja kynja
höfðu hins vegar marktækt aukna áhættu,
þótt tekið væri tillit til allra annarra þátta
(gögn ekki sýnd). Einnig var hjartastærð
á röntgenmynd sjálfstæður áhættuþáttur
fyrir bæði kyn. Þyngdarstuðull (Quetelet
index: kílógrömm/(hæð í metrum)2) reyndist
hins vegar ekki sjálfstæður áhættuþáttur
né heldur hjartaritsbreytingar sem benda
til þykknunar á vinstri slegli. Bæði þessi
atriði tengdust þó marktækt aukinni áhættu,
þegar áhættusambandið var metið með
einsþáttargreiningu (univariate analysis).
Samanburður áhœttuþátta: Með því að tjá
hlutfallslega áhættu fyrir hvert staðalfrávik
tiltekins áhættuþáttar, eins og gert er í töflum
II og III auk viðmiðunar við hefðbundnar
mælieiningar, er unnt að bera saman vægi
þeirra áhættuþátta sem metnir eru sem
samfelldar breytistærðir. Eins og fram
kemur í töflunum vegur aldur þyngst með
báðum kynjum, síðan kemur kólesteról, þá
blóðþrýstingur í slagbili. Meðal karla rekur
fastandi blóðsykur lest hinna marktæku
áhættuþátta en þríglýseríðar hafa þá stöðu
meðal kvenna.
EFNISSKIL
Rannsókn Hjartavemdar er framsýn
langtímarannsókn á stórum hópi íslenskra
karla og kvenna, sem hefur staðið samfellt
í tæpan aldarfjórðung. Fylgt hefur verið
skipulagi, sem ákveðið var við upphaf
rannsóknarinnar, og framkvæmd hennar og
yfirstjóm hefur að verulegu leyti verið í
höndum frumkvöðlanna sjálfra. A síðustu
árum hefur verið aflað ýtarlegra gagna um
dánarorsakir þeirra þátttakenda í rannsókninni,
sem látist hafa á rannsóknartímanum. Hefur
meðal annars verið farið skipulega yfir allar
krufningaskýrslur og liggja fyrir víðtækar
upplýsingar úr krufningagögnum, sem ekki
eru enn fullunnar.
Dánarorsakir - samanburður kynja: í þessari
grein birtast gögn um helstu dánarorsakir
bæði karla og kvenna sem þátt höfðu tekið í
rannsókn Hjartavemdar sem og upplýsingar
um áhættuþætti, sem áhrif hafa á dánarlíkur
úr kransæðasjúkdómi. Þar sem konur voru
í öllum þrepum rannsóknarinnar skoðaðar
á eftir körlum, em þær að jafnaði tveimur
árum eldri en karlamir þegar þær koma
til athugunar og hafði í árslok 1985 verið
fylgt skemur eftir. Því er ekki unnt að
bera nákvæmlega saman afdrif kynjanna.
Hins vegar er unnt að bera saman vægi
einstakra dánarorsaka meðal kynjanna
sem og áhrif einstakra áhættuþátta á
dánarlíkur. Er þetta mikilvægur styrkur
Hjartavemdarrannsóknarinnar, þar sem
vitneskja um áhættuþætti kvenna er almennt
miklu takmarkaðri heldur en vitneskjan um
karlana.
Helstu niðurstöður í þessum samanburði
kynjanna eru þríþættar:
1. Aldursstöðluð dánartíðni kvenna er
talsvert lægri en karla, þótt sá fyrirvari sé
á þessum samanburði sem fyrr er getið, að
karlarannsóknin og kvennarannsóknin hafa
ekki farið fram algerlega samhliða. Konum
hefur því verið fylgt skemur eftir og ýkir það
þennan kynjamun. Á hinn bóginn hafa þær
verið heldur eldri þegar þær hafa komið til
athugunar, sem gæti verkað í gagnstæða átt og
dregið úr kynjamuninum.
2. Hlutfallslegt mikilvægi kransæðasjúkdóms
sem dánarorsakar er miklu meira meðal karla
en kvenna. Á þeim aldri, sem rannsóknin
tekur til, er kransæðasjúkdómur langalgengasta
dánarorsök karla jafnvel þótt öll krabbamein
séu flokkuð saman. Hið gagnstæða er uppi
á teningnum meðal kvennanna. Illkynja
æxli, tekin sem einn sjúkdómur, vega þar
langþyngst og kransæðasjúkdómur veldur
innan við fimmtungi dauðsfallanna (mynd 2).
3. Þótt flestir hinir sömu áhættuþættir stuðli
að kransæðadauða meðal karla og kvenna