Læknablaðið - 15.06.1996, Qupperneq 26

452
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
huguð var töf á greiningu þeirra, stigun og
lífshorfur.
Efniviður og aðferðir: Eitt hundrað sjötíu og
átta sjúklingar greindust með ristilkrabba-
mein. Karlar voru 92, konur 86 og meðalaldur
70 ár (bil 19-96 ár). Eitt hundrað sextíu og sex
sjúklingar gengust undir skurðaðgerð og var
skurðdauði 7,2%. Skráð voru einkenni, tíma-
lengd einkenna og blóðrauði við komu. Sjúk-
lingarnir voru stigaðir (samkvæmt stigunar-
kerfi Dukes), lífshorfur reiknaðar og áhrif ým-
issa breyta á líftímann voru athugaðar með
fjölbreytugreiningu. Samanburður var gerður
á hægri og vinstri ristilkrabbameinum en skipt-
ing í hægri og vinstri miðaðist við miltisbugðu.
Niðurstöður: Flestir, eða 168 af 178, greind-
ust vegna einkenna og voru blóðleysi, blóð í
hægðum og kviðverkir þeirra algengust. Af
sjúklingum höfðu 38% einkenni lengur en þrjá
mánuði fyrir greiningu og var það hlutfall svip-
að fyrir hægri og vinstri æxli. Fleiri vinstri æxli
greindust innan viku (hægri 7% en vinstri
17,5%). Meðalgildi blóðrauða alls hópsins við
greiningu var 115 g/1 (staðalfrávik 24,5 g/1), en
það reyndist marktækt lægra hjá sjúklingum
með hægri ristilkrabbamein samanborið við
vinstri. Upplýsingar um stigun lágu fyrir hjá
174 sjúklingum, þar af voru 17 á Dukes stigi A,
60 á stigi B, 51 á stigi C. Fjarmeinvörp (stig
,,D“) höfðu 46 sjúklingar og voru meinvörp í
lifur algengust. Ekki reyndist marktækur mun-
ur á stigun eða lífshorfum sjúklinga með hægri
og vinstri æxli. Fimm ára lífshorfur voru 43%,
sambærilegar fyrir bæði kynin, 68% á stigi A
og 9% á stigi „D“. Ekki var marktækur munur
á stigun og lífshorfum sjúklinga með hægri og
vinstri æxli, blóðrauða minni eða meiri en 110
g/1 við greiningu eða einkenni skemur eða
lengur en þrjá mánuði fyrir greiningu. Einung-
is hækkandi aldur við greiningu og Dukes stig
reyndust sjálfstæðir áhættuþættir samkvæmt
fjölbreytugreiningu Cox (Cox multivariate
analysis).
Ályktun: Einkenni, stigun og lífshorfur
sjúklinga með ristilkrabbamein á Landspítal-
anum á fyrrgreindu árabili eru sambærileg við
nágrannalönd en hlutfallslega margir hafa út-
breiddan sjúkdóm (stig C og ,,D“). Tímalengd
einkenna fyrir greiningu er sömuleiðis sam-
bærileg við erlendar rannsóknir en ljóst er að
oft verður veruleg töf á greiningu. Aukinni töf
á greiningu virðist þó ekki fylgja hærri stigun
eða verri lífshorfur.
Inngangur
Ristilkrabbamein var fjórða algengasta
krabbameinið á íslandi á tímabilinu 1987-1991
samkvæmt Krabbameinsskrá Krabbameinsfé-
lags Islands. A þessu tímabili greindust að
meðaltali um 22 karlar og 17 konur af 100.000 á
ári en frá árinu 1958 hefur aldursstaðlað ný-
gengi ristilkrabbameins farið vaxandi hér á
landi (1,2). Svipuð þróun hefur átt sér stað
erlendis en þar hefur æxlum í hægri hluta ristils
fjölgað mest (2).
Einkenni sjúklinga með ristilkrabbamein
eru margbrotin og ráðast meðal annars af stað-
setningu æxla í ristlinum. Einkenni sjúklinga
með hægri ristilkrabbamein eru oft óljósari og
birtast seinna, vegna meiri víddar hægri ristils
og þunnfljótandi innihalds. Vinstri æxli gefa
hins vegar fyrr einkenni og frekar staðbundin
(3-5). Samkvæmt erlendum rannsóknum verð-
ur oft töluverð töf á greiningu ristilkrabba-
meina, einkum hægri ristilkrabbameina (5-9).
Ekki er ljóst hvaða áhrif þessi töf hefur á lífs-
horfur sjúklinga með ristilkrabbamein. Til-
gangur þessarar rannsóknar var að kanna stig-
un og lífshorfur sjúklinga með ristilkrabba-
mein og tengsl þeirra við töf á greiningu.
Einnig var athugað með hvaða hætti æxlin
greinast og einkenni sjúklinga við greiningu.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til
sjúklinga, sem greindust með krabbamein í
ristli á Landspítalanum á tímabilinu frá 1. jan-
úar 1980 til 31. desember 1992, samkvæmt
Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands.
Rannsóknin einskorðaðist við kirtilkrabba-
mein (adenocarcinoma). Ristill var skilgreind-
ur frá og með botnristli (coecum) að enda-
þarmi (rectum), sem afmarkast af brún spjald-
höfða (promontorium). Skipting í hægri og
vinstri ristil miðaðist við miltisbugðu. Krabba-
mein í botnristli, risristli (colon ascendens) og
þverristli (colon transversum) ásamt miltis-
bugðu töldust til hægri ristilkrabbameina, en
æxli handan miltisbugðu til vinstri.
í sjúkraskrám Landspítalans og gögnum
Rannsóknastofu Háskóla Islands í meinafræði
fengust upplýsingar um sjúklingana og mein-
gerð æxlanna. Vefjasvör voru endurskoðuð en
vefjagler ekki skoðuð að nýju.
Alls greindust 178 sjúklingar, þar af 92 karlar
(52%) og 86 konur (48%). Meðalaldur við
greiningu var 70,1 ár (staðalfrávik 13,7 ár).