Læknablaðið - 15.06.1996, Qupperneq 30

456
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Með fjölbreytugreiningu Cox voru skoðuð
áhrif ýmissa breytna á líftíma sjúklinga, meðal
annarra einkenni sjúklinga, gildi blóðrauða og
sökks, Dukes stigun, staðsetning og stærð
æxla, aldur sjúklinga og tímalengd einkenna
fyrir greiningu. Einungis hækkandi aldur og
Dukes stig „D“ (það er útbreiðsla sjúkdóms-
ins) reyndust hafa sjálfstæð marktæk áhrif á
lífshorfur sjúklinga (tafla IX).
s Umræða
Niðurstöður okkar sýna að fjöldi bæði hægri
og vinstri ristilkrabbameina var svipaður á
rannsóknartímabilinu. Hlutfall hægri og vinstri
æxla hefur því ekki aukist á Landspítalanum
líkt og sést hefur erlendis (2). Hafa verður þó í
huga að hér er aðeins um 13 ára tímabil að ræða
og einungis tilfelli af Landspítalanum. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Krabbameinsfélagi Is-
lands var nýgengi ristilkrabbameins 10,3 á
100.000 karla á árabilinu 1958-1962 en 11,5
Estimated probability of survival %
100
80-
60
40
20-
Symptoms > 3 months
-e-
--L
_ Symptoms < 3 months
Years
post op
Fig. 4. Estimated probability of survival of colon cancer
patients in Landspítalinn University Hospital 1980-1992 rela-
ted to delay in diagnosis.
Table IX. Cox multivariate analysis expressed as relative risk
in colonic carcinoma patients at Landspítalinn University
Hospital 1980-1992. Only age and Duke's stage are independ-
ent prognostic variables.
Relative risk p-value
Increased age 1.015 0.044
Duke’s-stage „D“ 2.049 0.000
Increased duration
of symptoms 0.561
Low hemoglobin level 0.216
Raised ESR 0.216
Right side 0.293
Increased size of tumor 0.569
meðal kvenna. Á árunum 1988-1992 var ný-
gengið hins vegar orðið 19,1 á 100.000 karla en
15,2 meðal kvenna. Aukningin er því veruleg á
þessu 30 ára tímabili en vert er þó að geta þess
að sveiflur voru miklar í nýgengi (12). Hér á
landi hefur nýgengi hægri ristilæxla ekki verið
rannsakað sérstaklega. Þó er til rannsókn af
Landspítalanum, sem náði til tímabilsins 1952-
1971, en þar voru vinstri æxli algengari en hægri
(13). í rannsókn frá Borgarspítalanum, sem
tók til æxla er greindust á árunum 1975-1987,
voru hægri æxli hins vegar í meirihluta, eða
56% (14).
Helstu orsakaþættir ristilkrabbameins tengj-
ast mataræði og hefur athyglin einkum beinst
að tengslum trefjasnauðs fæðis og ristilkrabba-
meins. Trefjasnautt fæði veldur hægari ferð
fæðunnar um ristilinn, þar með breyttri bakter-
íuflóru, og hugsanlega auknurn verkunartíma
krabbameinsvaldandi efna, staðbundið (15).
Erlendis hefur verið sýnt fram á samband auk-
innar prótínneyslu og hækkaðs nýgengis vinstri
ristilkrabbameina, en aukning á hægri æxlum
hefur verið tengd neyslu fituríks fæðis (2).
Minnkuð neysla kolvetna er að auki áhættu-
þáttur fyrir bæði vinstri og hægri æxli (2). Auk
mataræðis eru þekktir orsakaþættir til dæmis
bólgusjúkdómar í görn, áfengi, gallblöðrutaka
og geislun (2,15-16). Erfðir geta einnig haft sitt
að segja og þekktar eru fjölskyldur þar sem
ristilkrabbamein er ættgengt (17).
Einkenni sjúklinga í þessari rannsókn voru
svipuð og í erlendum rannsóknum (4, 6,15,17,
19). Meðal sjúklinga með hægri ristilkrabba-
mein voru algengust blóðleysiseinkenni (59%)
en kviðverkir fylgdu fast á eftir (58%). Al-
gengustu einkenni sjúklinga með vinstri ristil-
krabbamein voru blóð í hægðum (66%), kvið-
verkir (58%) og hægðabreytingar (55%).
Sjúklingar með krabbamein hægra megin í
ristli virðast því frekar hafa almenn einkenni,
en staðbundin einkenni eru meira áberandi við
vinstri æxli.
í þessari rannsókn var ákveðið að skipta
hópnum í tvennt, eftir tímalengd einkenna
lengur og skemur en þrjá mánuði. í erlendum
rannsóknum hefur meðaltöf á greiningu ristil-
krabbameins legið frá 17 til 31 viku (6). Stór
hluti sjúklinga hefur þó fengið meðferð innan
12 vikna frá upphafi einkenna. Með tilliti til
þess var fyrrnefnd skipting valin sem „gullstað-
all“, auk þess sem hún auðveldar samanburð
við sambærilegar erlendar rannsóknir (6,8).