Læknablaðið - 15.07.1996, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
529
skráningu. Skráningarkerfið er til staðar og
hafa tilfelli verið tilkynnt til Landlæknisem-
bættis og Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur
þar sem Lungna- og berklavarnadeild hefur
séð um og unnið úr berklaskránni. Skráin nær
aftur til 1975 með um 40 atriðum fyrir hvern
einstakling. Því fer fjarri að öll tilfelli séu til-
kynnt og til að bæta úr því þarf að kanna grein-
ingar frá Rannsóknastofu í vefjafræði og Rann-
sóknastofu í sýklafræði og fylla í myndina ef
skráin á að þjóna tilgangi sínum. Þar til viðbót-
ar geta komið klínísk tilfelli þar sem greining er
ekki staðfest.
Fram hefur komið tillaga til heilbrigðisráðu-
neytis um að leggja niður Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur í núverandi mynd. Þessar tillögur
eru áhyggjuefni. Þegar þetta er ritað er ekki
vitað hvaða starfsemi verður sett á og hverri
verður fargað. Það er ekki rétt að skera niður
mannafla, húsnæði og fé til berklavarna. Slíkur
gerningur þynnir út gæði veittrar þjónustu og
kemur sér illa síðar eins og reynsla erlendis
sýnir (1, 10-11).
íslenskir læknar sjá færri berklatilfelli núna
en nokkru sinni. Heimilislæknir getur vænst
þess að sjá eitt tilfelli á tíu ára fresti og lungna-
læknir eða smitsjúkdómalæknir eitt til tvö til-
felli á ári. Þegar þannig er í pottinn búið eru
berklar ekki læknum ofarlega í huga. Á
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur er árlega svar-
að fjölda fyrirspurna um berkla og berklapróf.
Allir læknar og sérstaklega heimilislæknar eru
ómissandi hlekkur í keðju berklavarna. En sér-
þekking um berkla verður að vera til og svig-
rúm til rannsókna og uppgjörs. Það verður líka
að tryggja gæði þjónustu á sviði berkla.
Vandamál berklavarna þegar nýgengi verð-
ur lágt er alþjóðlegt fyrirbæri og ekki ekki
neinn sér-íslenskur höfuðverkur. Víða hefur
þjónustunni þá verið beint til heimilislækna og
berkladeildir lagðar niður. Sérþekking lækna
um sjúkdóminn minnkar og hættan á greining-
artöf eykst. Jafnframt lengist sá tími sem sjúk-
lingurinn er smitandi og fleiri eru móttækilegir
fyrir sjúkdómi en ella þegar bókstaflega tekið
allir undir fimmtugu eru neikvæðir. Smitun við
þessar aðstæður tekur mynd míkrófarsóttar
eins og gerðist hér síðast fyrir tveimur árum að
einn sjúklingur smitaði 32 áður en hann greind-
ist og var settur á meðferð. Mikil vinna er að
rekja öll samskipti við slíkar aðstæður. Berkla-
eftirlit á ekki að kosta berklasjúklinga neitt og
ekki heldur þá sem þarf að kalla í berklapróf en
reynast ósmitaðir. Fólksflutningar eru nú meiri
en nokkru sinni. Tæplega einn fjórði jarðarbúa
eða 1700 milljónir er smitaður af berklabakter-
íu, 10 milljón manns fá virka berkla á ári og
þrjár milljónir deyja árlega úr berklum. Við
þannig kringumstæður eru hreinir órar að tala
um upprætingu berkla í einhverju einstöku
landi. Ef halda á í horfinu má ekki minnka
fjárveitingar til berklavarna. Það þarf alþjóð-
lega áætlun og meiri samvinnu milli landa til að
ná tökum á berklum. í stað þess að tala um að
uppræta berkla er raunhæfara að miða við að
ná nýgengi niður í eitt tilfelli eða minna á millj-
ón íbúa á ári eða að algengi berklabakteríusýk-
ingar hjá þjóðinni sé komið niður fyrir 1% . Á
íslandi gæti þetta markmið náðst á fyrri hluta
næstu aldar.
Þorsteinn Blöndal, med. dr.
Heimildir:
1) Romanus V, Tala E, Blöndal T, Heldal E, Poulsen
S. Tuberkulosbekampning i Norden. Nordisk
Medicin 1995; 110(2); 45-7.
2) Rieder HL, Zellweger JP, Raviglione MC, Keizer
ST, Migliori GB. Tuberculosis controi in Europe
and international migration. Eur Respir J 1994; 7:
1545-53.
3) Enarson DA, Wang J-S, Dirks JM. The incidence
of active tuberculosis in a large urban area. Am J
Epidemiol 1989; 129: 1268-76
4) Spence DPS, Hotchkiss J, Davies PDO. Tubercu-
losis and poverty BMJ 1993; 307: 759-61.
5) Bhatti N, Law MR, Morris JK, Halliday R, Moore-
Gillon J. Increaseing incidence of tuberculosis in
England and Wales: a study of the likely causes.
BMJ 1995; 310: 967-9.
6) Blöndal P, Árnadóttir Þ. Berklar — Berklabakter-
fur meö lyfjaviðnám. Læknaneminn 1993; 46(2);
36-43.
7) Wang J-S, Allen EA, Enarson DA, Grzybowski S.
Tuberculosis in recent Asian immigrants to British
Columbia, Canada: 1982-1985. Tubercle 1991; 72:
277-83.
8) Magnúsdóttir SD, Blöndal P, Matthíasson SB, Ja-
kobsdóttir S. Berklapróf á heilbrigðisstarfsfólki.
Læknablaðið 1990; 76: 243-5.
9) Leitch AG. Control of tuberculosis in low-preva-
lence countries. In: Davies PDO, ed. Clinical Tu-
berculosis. London: Chapman & Hall, 1994: 313-
24.
10) Broekmans JF. Control strategies and programme
management. In: Porter JDH & McAdam KPWJ,
ed. Tuberculosis: Back to the Future. Chichester:
John Wiley & Sons Ltd, 1994: 171-88.
11) Styblo K. The elimination of tuberculosis in the
Netherlands. Bull IUATLD 1990; 65(2-3): 49-55.