Sagnir - 01.04.1984, Síða 88

ÆVINTÝRI HÆRINGS GAMLA
Hœringur bregður á leik í höfninni.
Tryggingafélag Hærings vill
ckki bera ábyrgð á honum inni í
Grafarvogi og því neyðast hús-
bændur hans til að ákveða hvað
verða eigi um hann. Skipinu þarf
að koma í verð og það sem fyrst,
þrátt fyrir að ljóst sé að ekki fáist
fyrir það nema lítill hluti þeirra
peninga sem í það hefur verið
lagt. Kaupandi finnst loks, Gang-
stövik Sildoliefabrik í Álasundi í
Noregi. Hann greiðir 4,5 millj-
ónir fyrir skipið, en heildarkostn-
aður við það á þáverandi gengi er
talinn veraum 18 milljónirkróna.
Ekki er annað vitað en för Hær-
ings til Noregs hafi gengið áfalla-
laust í lok ársins 1954. Hvað beið
hans þar er fátt vitað um. Þó má
geta þess að sumir heimildar-
manna rninna telja að Hæringur
hafi á endanum komist í Mið-
jarðarhaf, eftir að síldin hvarf líka
frá Noregsströndum; hann hafi
sem sé á endanum komist þangað
sem hann ætlaði sér á árinu 1947,
en brunnið eftir að þangað var
komið.
Síldaræði, hrepparígur og Marsjallfé
Var það slys, hrein óhcppni,
hvernig fór fyrir þeim félögum,
Faxa og Hæringi, eða var stofnun
þessara fyrirtækja „íjárfesting-
armistök“, eins og það mundi nú
vera kallað? Flest bendir til að
báðar bræðslurnar hafi verið not-
hæfar en gagnrýna má hvernig að
kaupunum var staðið og hvar
verksmiðjurnar voru staðsettar.
Hráefnisskortur kom í veg fyrir
að hægt væri að láta Faxa og Hær-
ing rnala Reykvíkingum gull,
síldin hvarf og birtist ekki aftur
fyrr en rúmum áratug síðar, svo
heitið gæti.
Já, síldin hvarf, en eru ekki
haldlítil rök að benda á það, hvað
mcð ef svo hefði ekki verið? Aug-
ljóslega var mjög óhagkvæmt að
flytja þá síld sem veiddist við
Suður- og Vesturland á árunum
1947-1948 til vinnslustöðva á
Norðurlandi, en kostnaður við
það á þessum árum var álitinn
vera nrilli 20 og 25 milljónir
króna.
Vinnslugeta fiskmjölsverk-
smiðjanna á Faxaflóasvæðinu var
svo lítil í ársbyrjun 1948, að alveg
var óhætt að fjcdga þeim og
stækka. En hvcrsu mikið? Því er
vandsvarað, en benda má á, að í
ársbyrjun 1948 var hafin vinna við
nýbyggingar og stækkanir á síld-
arbræðslum á Faxaflóasvæðinu,
þannig að afkastageta þeirra var
talin verða um 2000 tonn á sól-
arhring að því loknu. Samkvæmt
því hcfði mátt bræða um 100 þús-
und tonn á u.þ.b. tveimur mán-
uðum.
Ákvarðanirnar um Faxa og
Hæring voru teknar, eftir að þctta
var ljóst og rneð þeirri viðbót var
hægt að bræða þennan afla á
rúmurn mánuði, en það sam-
svarar því magni sem veiddist
metárið 1948. Rétt er þó að geta
þess, að trúlega hefði veiðst enn
meir, ef ekki hefði verið löndun-
arbið og hægt að vinna aflann að
mestu leyti jafnóðum.
Hvaða skýringar eru þá á þess-
um ákvörðununr? Tæpast dugar
að benda á, að þær hafi verið
rangar eða fávíslegar. Það er
margt sem kemur til: Greinilegter
að eigendur skipsins og verk-
smiðjunnar hafa talið að síld-
veiðin yrði veruleg á næstu árum
og jafnvel naeiri en metárin 1947-
48, að hafin væri nýting á áður
óþekktri auðlind. Stemningin,
sem skapaðist, þegar aflanum var
86 SAGNIR