Sagnir - 01.04.1984, Blaðsíða 12

Sagnir - 01.04.1984, Blaðsíða 12
HYSKIÐ í ÞURRABÚÐUM nokkuð framandi fyrir okkur Nútímaíslendinga. Núna segja sumir að fiskurinn og frjálst verkafólk séu forsendur framfara og hagvaxtar á íslandi. Tímarnir breytast og mennirnir með. Sumar hugmyndir virðast þó vera lífseigari en aðrar. Heyrist ekki enn talað um spillinguna í Reykja- vík? Önundur kunni nú öllu betur við sig en áður í Reykjavík; lagðist hann nú hvern aftan í hvílu með góðri meðvitund um að hafa framkvæmt eitthvað gott og nytsamlegt um daginn, og fannst honum það yndis- legra en nokkur drykkjugleði. (.Ármatm á Alþingi 4 1832, bls. 10-11.) „Sollurinn og sukkið“ Sá íslendingur sem einna fyrstur hóf frelsisbaráttuna gegn Dönum, sá einnig „sukkið" í Reykjavík. Að hans dómi var það að mestu komið frá Danskinum. Maður þessi hét Baldvin Einarsson. Hann gaf út ársritið Ármanti á Al- þingi, alls fjórum sinnum á árun- um 1829-1832. Þar er að finna samtal helstu fulltrúa andstæðra skoðana á íslandi. Einn þeirra hét Önundur og var úr hópi lausa- eða tómthúsmanna, sem voru að áliti Baldvins „lauslyndir og óþolnir við vinnu, og gefnir fyrir nýbreytni og munað“. Önundur átti heima í nágrenni Reykjavík- urbæjar, eða nánar tiltekið á Sel- tjarnarnesi. Eitt sumar vistaði hann sig í sveit og breyttist þá ýmislegt til hins betra í fari hans. Baldvin var lítt hrifinn af Reykjavík og nágrcnni — allt var þar hálfdanskt. Jafnframt voru þar latir tómthúsmenn og vegna spill- ingarinnar í bænum urðu þcir að algerum ónytjungum. Jón Espólín, sýslumaður og sagnaritari, var í mörgu sammála Baldvini, hvað varðar munaðarlíf alþýðunnar nálægt Reykjavík. Ekki var hegðan hennar til eftir- breytni. Það var á fyrstu árum nítjándu aldar sem ... alþýða manna vildi fátt nýta, nema kaupstaðarvöru, og setti oft í óþarfa, og varð mönnum af því skuldsamt um Suðurnes öll, og varð þar löngum margt fólk óharðgjört og fór ei batn- andi. (Jón Espólín íslands árbœkttr í sögnformi XII, bls. 4.) „Fátækt og ómegð“ Um miðja nítjándu öld voru Reykvíkingar komnir nokkuð yfir eitt þúsund og bjó helmingur þeirra í tómthúsum. í bænum bjuggu nú nokkrir innlendir em- bættismenn, handiðnaðarmenn og kaupmenn eða verslunarstjór- ar. Danski bæjarbragurinn var óðum að víkja og íslensk borgara- stétt að myndast. Hagsmunir borgara og tómthúsmanna fóru ekki ætíð saman. Stór hluti af útsvari borgaranna rann til fátækrasjóðs, en í hann leituðu einna helst tómthúsmenn. Enn heyrðust því óánægjuraddir í garð þeirra. í mánaðarritinu Reykjavíkur- póstinum birtist, í janúar 1849, „Hugvekja um tómthúsmenn". Höfundur, sem er óþekktur, segir að hreppsþyngsli séu mest þar sem tómthúsmenn séu flestir. í góðærum komist þeir varla af og um leið og eitthvað beri út af þá verði þeir „eins og von er, komnir á sveitina með hyski sínu“. Hann segir að tómthúsmenn séu frá „öndverðu ómannlegri", en í Reykjavík séu þeir betur settir en annars staðar á landinu. Þar þurfi þcir enga lóðartolla að borga, en hafi skipsuppsátur, móskurð og hagagöngu ókeypis. Jafnframt geti þeir fengið vinnu hjá bænum eða kaupmönnum. Þrátt fyrir þetta séu kjör þeirra bágborin og flestir fátækt og ómegð bundnir. Höfundur þessarar greinar vill ekki að tómthúsmönnum fjölgi meira í Reykjavík, af því að öll sveitaþyngsli bæjarins séu þeirra vegna. Hér talar sá sem ber hag borgar- anna fyrir brjósti. Þeir kærðu sig ekki um að láta stórar fúlgur í vasa tómthúsmanna til að halda í þeim lífi. Eftir að hafa heyrt þessar raddir fortíðarinnar erum við líklega ein- hverju nær um andstöðuna gegn tómthúsmönnum. En skiljum við 10 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.