Sagnir - 01.04.1984, Blaðsíða 119

Bragi Guðmundsson:
55
íslandssagan umrituð

Skammdegisumræðan 1983 sner-
ist unr tvö (sennilega) óskyld mál,
neyslu áfengs öls og íslandssögu-
kennslu í grunnskólum. Hið fyrra
verður ekki gert að umtalsefni
þessu sinni en Guðmundur
Magnússon hóf umræðu um hið
síðarnefnda með grein í Morgun-
blaðinu þann 13. nóvember. Hún
bar sama heiti og þetta greinar-
korn og þangað er hugmyndin
sótt.
Áhugi Guðmundar beindist að
námsefni grunnskólanemenda en
ég ræði hér eingöngu um kennslu-
efni fyrir framhaldsskóla.
„...Qallhár haugur upp-
lýsinga..."
>,Hvernig á góð sögukennslubók
að vera?“ var spurt í 4. árg.
Sagtia. Þegar stórt er spurt
verður oft fátt um svör og endan-
legt svar við þessari spurningu er
óhugsandi. Sagan dregur dám af
umhverfi sínu á hverjum tíma og
það sem nú er gott og gilt úreldist
°g verður jafnvel afleitt síðar
nieir. Jón Espólín skrifaði einu
sinni örstutt ágrip af íslandssögu.
í nýrri sýnisbók, Upplýsing og
saga, rúmast íslandssaga hans frá
upphafi til siðaskipta á fjórum
síðum. Miðaldasaga Björns Þor-
steinssonar spannar sama tímabil
og hún losar 300 síður í styttri
gerð.
í nokkur misseri hef ég kennt
íslandssögu síðustu 150 ára. Fyrst
erlendum stúdentum við Háskól-
ann en síðan nemendum í
menntaskóla. Námsefni hefur til
þessa verið kennslubók Heimis
Þorleifssonar, Frá einveldi til lýð-
veldis, enda um fáar aðrar bækur
að velja. Þessi bók þótti mikið
framfaraskref á sínum tíma en
jafnframt var í ritdómi um bókina
varað við að hún yrði einráð í
framhaldsskólunum um ófyrir-
sjáanlega framtíð. Og nú er kom-
inn tími til að breyta um. Megin-
galli bókarinnar er sá að hún er
fjallhár haugur upplýsinga, „stað-
reynda", um aðskiljanlegustu efni
án þess að samhengi þeir,ra sé
Ijóst. Heimir hefur einfaldlega
ekki getað gert upp við sig hvaða
upplýsingar ættu erindi til nem-
enda og því látið allt saman flakka.
Allt það sem ég veit eigið þið að
vita líka. Bókinni fylgja engar
kennsluleiðbeiningar né hug-
myndir höfundar um hvernig
skuli nýta hana til kennslu og fyrir
vikið hygg ég að hún sé víðast
lesin eins og hún kemur fyrir.
Nú er Heimir Þorleifsson alls
ekki einn um að skrifa kennslu-
bækur á þennan hátt. Þannig lýsir
Lýður Björnsson því yfir í for-
mála að nýrri kennslubók sinni,
Frá samfélagsmyndun til sjálfstæðis-
baráttu, að markmiðasetningu sé
víðtækara og ábyrgðarmeira við-
fangsefni en svo að einstakir
kennslubókarhöfundar geti staðið
í slíku. Meðan lektorar við Kenn-
araháskóla íslands vinna efdr
þessu mottói er ekki von til þess
að aðrir geri betur. Afleiðingin er
síðan sú að höfundar sögubóka
geta alveg sleppt því að velta fyrir
sér hvort bækur þeirra henti til
kennslu af einhverju tagi. Aðeins
er ætlast til að þær séu sæmilega
„hlutlausar" og sleppi ekki mikil-
vægum „staðreyndum“.
Forréttindi sögukennara
Það eru ákaflega mikil forréttindi
að vera sögukennari (þess vegna
eru launin líklega svona lág!)
SAGNIR 117