Sagnir - 01.04.1984, Side 12

Sagnir - 01.04.1984, Side 12
HYSKIÐ í ÞURRABÚÐUM nokkuð framandi fyrir okkur Nútímaíslendinga. Núna segja sumir að fiskurinn og frjálst verkafólk séu forsendur framfara og hagvaxtar á íslandi. Tímarnir breytast og mennirnir með. Sumar hugmyndir virðast þó vera lífseigari en aðrar. Heyrist ekki enn talað um spillinguna í Reykja- vík? Önundur kunni nú öllu betur við sig en áður í Reykjavík; lagðist hann nú hvern aftan í hvílu með góðri meðvitund um að hafa framkvæmt eitthvað gott og nytsamlegt um daginn, og fannst honum það yndis- legra en nokkur drykkjugleði. (.Ármatm á Alþingi 4 1832, bls. 10-11.) „Sollurinn og sukkið“ Sá íslendingur sem einna fyrstur hóf frelsisbaráttuna gegn Dönum, sá einnig „sukkið" í Reykjavík. Að hans dómi var það að mestu komið frá Danskinum. Maður þessi hét Baldvin Einarsson. Hann gaf út ársritið Ármanti á Al- þingi, alls fjórum sinnum á árun- um 1829-1832. Þar er að finna samtal helstu fulltrúa andstæðra skoðana á íslandi. Einn þeirra hét Önundur og var úr hópi lausa- eða tómthúsmanna, sem voru að áliti Baldvins „lauslyndir og óþolnir við vinnu, og gefnir fyrir nýbreytni og munað“. Önundur átti heima í nágrenni Reykjavík- urbæjar, eða nánar tiltekið á Sel- tjarnarnesi. Eitt sumar vistaði hann sig í sveit og breyttist þá ýmislegt til hins betra í fari hans. Baldvin var lítt hrifinn af Reykjavík og nágrcnni — allt var þar hálfdanskt. Jafnframt voru þar latir tómthúsmenn og vegna spill- ingarinnar í bænum urðu þcir að algerum ónytjungum. Jón Espólín, sýslumaður og sagnaritari, var í mörgu sammála Baldvini, hvað varðar munaðarlíf alþýðunnar nálægt Reykjavík. Ekki var hegðan hennar til eftir- breytni. Það var á fyrstu árum nítjándu aldar sem ... alþýða manna vildi fátt nýta, nema kaupstaðarvöru, og setti oft í óþarfa, og varð mönnum af því skuldsamt um Suðurnes öll, og varð þar löngum margt fólk óharðgjört og fór ei batn- andi. (Jón Espólín íslands árbœkttr í sögnformi XII, bls. 4.) „Fátækt og ómegð“ Um miðja nítjándu öld voru Reykvíkingar komnir nokkuð yfir eitt þúsund og bjó helmingur þeirra í tómthúsum. í bænum bjuggu nú nokkrir innlendir em- bættismenn, handiðnaðarmenn og kaupmenn eða verslunarstjór- ar. Danski bæjarbragurinn var óðum að víkja og íslensk borgara- stétt að myndast. Hagsmunir borgara og tómthúsmanna fóru ekki ætíð saman. Stór hluti af útsvari borgaranna rann til fátækrasjóðs, en í hann leituðu einna helst tómthúsmenn. Enn heyrðust því óánægjuraddir í garð þeirra. í mánaðarritinu Reykjavíkur- póstinum birtist, í janúar 1849, „Hugvekja um tómthúsmenn". Höfundur, sem er óþekktur, segir að hreppsþyngsli séu mest þar sem tómthúsmenn séu flestir. í góðærum komist þeir varla af og um leið og eitthvað beri út af þá verði þeir „eins og von er, komnir á sveitina með hyski sínu“. Hann segir að tómthúsmenn séu frá „öndverðu ómannlegri", en í Reykjavík séu þeir betur settir en annars staðar á landinu. Þar þurfi þcir enga lóðartolla að borga, en hafi skipsuppsátur, móskurð og hagagöngu ókeypis. Jafnframt geti þeir fengið vinnu hjá bænum eða kaupmönnum. Þrátt fyrir þetta séu kjör þeirra bágborin og flestir fátækt og ómegð bundnir. Höfundur þessarar greinar vill ekki að tómthúsmönnum fjölgi meira í Reykjavík, af því að öll sveitaþyngsli bæjarins séu þeirra vegna. Hér talar sá sem ber hag borgar- anna fyrir brjósti. Þeir kærðu sig ekki um að láta stórar fúlgur í vasa tómthúsmanna til að halda í þeim lífi. Eftir að hafa heyrt þessar raddir fortíðarinnar erum við líklega ein- hverju nær um andstöðuna gegn tómthúsmönnum. En skiljum við 10 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.