Sagnir - 01.04.1984, Side 106

STRÍÐSBRÖLT OG STJÓRNFRELSI
hlutverki í þjóðfélaginu. Farsælt
þjóðskipúlag var talið ráðast af
skynsamlegri skiptingu valdsins
eða jafnvægi valdsþáttanna eins
og það var kallað. Þessi jafn-
vægishugmynd setti mark sitt á
alla hugsun um stjórnmál og jafn-
gilti oft hugmyndum um mark-
mið eða tilgang góðrar stjórn-
skipunar. Litið var á ólík stjórn-
arform sem ólíkar leiðir til að leita
jafnvægisins og það eru fréttir af
þessari jafnvægiskúnst sem hér er
ætlunin að spá í.
í frásögnum blaðanna kom ekki
fram umtalsverður skoðanamunur
og því ástæðulaust að greina þær
að. Nærtækasta skýringin á þessu
er máski sú að í flestum tilfellum
var stuðst við sömu dönsku blöðin.
Því er það álitamál að hvaða
marki þessar hugleiðingar um
heiminn voru frumlegar. Hitt er
aftur á móti ólíklegt að blaðstjór-
arnir hafi birt nokkuð sem var
andstætt skoðunum þeirra.
Skynsamlegt frelsi á
Ítalíu.
Frá upphafi hefur kenningin um
rétt hverrar þjóðar til að ráða sjálf
eigin málum verið kjarninn í þjóð-
ernissinnuðum hugmyndum um
stjórnmál. Og þjóðernissinnar
litu á þessa skoðun sem réttlæt-
ingu fyrir sameiningarstríðinu á
Ítalíu. Aftur á móti deildu fylgj-
endur þessarar kenningar um inn-
tak hennar og spratt ágreiningur-
inn m.a. af ólíkum hugmyndum
um aðferðir til að komast að vilja
fólksins. Um miðja 19. öldina
voru lýðræði og þjóðernishyggja
óaðskiljanlegir þættir í kenn-
ingum áköfustu þjóðernissinn-
anna. Þeir hófsamari úr hópi
þjóðernissinna höfnuðu að vísu
ekki því viðhorfi en töldu aðrar
leiðir vænlegri til árangurs í þjóð-
frelsismálum. Þann hóp fýlltu
þeir landar vorir, sem létu álit sitt
í ljós um þær mundir.
Þegar sýnt þótti að þáttaskil
hefðu orðið í sögu ítölsku þjóðar-
innar sumarið 1859 upphófust í
íslensku blöðunum spámannlegar
vangaveltur um framtíð hins nýja
þjóðríkis. Mikið var talið velta á
Beuedikl Gröndal gerði orrustuna við
Solferíno ógleymanlega í Sögunni af
Heljarslóðarorrustu. Þótt gamansemin
væri ráðandi ífrásögn Benedikts voru
hinir raunverulegu atburðir mjög átakan-
legir. Herstyrkur Frakka réð þarna dýr-
keyptum sigri í þessum blóðugasta þætti í
baráttunnifyrir sameiningu Ítalíu. Þegar
orrustugnýrinn var þagnaðurfylgdi
ónefndur maður Napoleon III Frakka-
keisara um vígvöllitm og lýstiþví sem
afrekast hafði: „ Þar barfyrir augu dyngj-
uraflíkum, sem höfðu verið rænd og rúin
og óhugnanleg á að líta, og þarna voru
deyjandi hermenn sem hrópuðu á hjálp.
Særðum frönskum og austurrískum her-
mönnum hafði verið hrúgað saman upp að
stórri heyhlöðu. Við og við komu sjúkra-
liðar og völdu einn og einn úr hrúgunni og
báru hann inn í hlöðuna. Keisarinnfylgdi
burðarmönnunum eftir inn í hlöðuna.
HræðUegur ódaunn mætti honum svo
hann var nærriþví aðfá velgju. Skurð-
læknarnir, sem voru ataðirblóði, störfuðu
á eldhúsborðum, sem hafði verið komið
þarfyrir, skoðuðu sárin, bundu síðan um
þau eða skáru aflimi eftir atv'ikum. í einu
horni hlöðunnar lá hrúga af afskornum
Itöndum ogfótum. Neyðaróp og bölv og
ragn kvað við úr öllum hornum. Keisar-
inn varfólur sem nár. Heiðurinn er
dýrkeyptur. Keisarinn erfullur af með-
aumkvun og sakar sjálfan sig um að hafa
valdið öllum þessum blóðsúthellingum.
Hvenærgetur hann stöðvað þessar skelf-
ingar? “
104 SAGNIR