Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.2007, Qupperneq 12

föstudagur 5. október 200712 Fréttir DV
EINKAREKIN FANGELSI
Ekki er óeðlilegt að þeirri
spurningu sé velt upp að stofna
eigi til samstarfs við einkaaðila
um byggingu og jafnvel rekstur
fangelsa. Þetta sagði Björn
Bjarnason dómsmálaráðherra í
tilefni af fjölgun rýma í fangelsinu
á Kvíabryggju, en þeim fjölgaði
úr fjórtán í tuttugu og tvö á
miðvikudaginn.
Í ræðu sinni sagði Björn að
skoða ætti til hlítar hvort ríkið
ætti sjálft að standa að byggingu
og rekstri hins nýja fangelsis
sem hefur verið á döfinni í
mörg ár á höfuðborgarsvæðinu.
Húsnæðinu er ætlað að koma
til móts við plássleysi sem
einkennt hefur Hegningarhúsið
við Skólavörðustíg. Björn sagði
jafnframt að eðlilegt sé að skoða
hvort reksturinn ætti að vera í
höndum einkaaðila.
Fáránlegar hugmyndir
„Mér finnst þessar hugmyndir
vera alveg út í hött,“ segir
Ögmundur Jónasson, formaður
þingflokks vinstri-grænna. Hann
segir að ástæðan sé sú að þessi
aðferð hafi verið reynd í löndum
á borð við Bandaríkin og Bretland,
ásamt öðrum Evrópuþjóðum og
hafi ekki gefist nægjanlega vel.
„Reyndar er það svo að
einkaframkvæmd af þessu tagi
hefur reynst kostnaðarsamari
fyrir skattborgara. Í þeim
undantekningartilfellum þar sem
tekist hefur að ná kostnaðinum
niður – eins og gerðist í tilteknu
fangelsi í Bretlandi – var það á
kostnað starfsfólksins því laun og
kjör þeirra voru stórlega skert.“
Ögmundur segir að í Hollandi
hafi einkaaðili verið fenginn til
að sjá um fangaflutninga. Þeim
samningi var hins vegar sagt upp
eftir að fangar sluppu hvað eftir
annað úr höndum öryggisvarða
sem áttu að sjá um flutninginn.
Ögmundur segir að það veki
furðu hans að dómsmálaráðherra
skuli svo mikið sem orða þessa
hugmynd. „Það er alveg ljóst að ef
þessar tillögur næðu eitthvað fram
að ganga yrði barist af mikilli hörku
gegn þeim. Þetta er í rauninni
ósiðleg hugsun.“
Ekki reynst vel
Í Bandaríkjunum var lengi
talað um einkarekin fangelsi sem
þá atvinnugrein sem væri í hvað
mestum vexti. Bandaríkjamenn
hafa verið að færa út kvíarnar
þar sem einkafyrirtæki eru í
síauknum mæli farin að taka að sér
öryggisverkefni með misjöfnum
árangri. Þannig var starfsleyfi
öryggissveitarinnar Blackwater
afturkallað í Írak fyrir þremur
vikum eftir að öryggisverðir á
vegum sveitarinnar höfðu orðið
átta óbreyttum borgurum að bana.
Í Bandaríkjunum hefur rekstur
fangelsa að hluta til verið í höndum
einkaaðila. Á sama tíma hefur
dæmdum mönnum fjölgað og
fyrirtæki hafa barist af krafti fyrir
hörðum refsingum. Kostirnir sem
stjórnmálamenn í Bandaríkjunum
hafa séð við það er að þeir þurfa ekki
að fá heimildir fyrir fjárveitingum
til bygginga nýrra fangelsa heldur
greiða þeir þóknun fyrir hvern
fanga. Þessi mikli vöxtur hefur
vakið ugg sumra fræðimanna
um að þrýstingur fyrirtækja sem
hagnast af fjölgun fanga réði meiru
um ákvörðun refsirammans en
málefnaleg sjónarmið.
„Menn ættu bara að spyrja sig
hvort þeir kærðu sig um að vera á
vegum almannaþjónustunnar eða á
vegum fyrirtækis sem geymir mann
til þess eins að hafa af manni gróða.
Ég held að menn ættu að taka þessar
hugmyndir, stinga þeim ofan í skúffu
og læsa,“ segir Ögmundur.“
Þörf á breytingum
Aðspurður hvaða breytingar þurfi
að gera í íslenskum fangelsismálum
segir Ögmundur að gera þurfi
stórátak. „Það þarf að hlúa miklu
betur að málefnum fanga. Það
þarf að huga að undirbúningi
þeirra við að takast á við daglegt
líf þegar afplánun lýkur. Það er
hagsmunamál fyrir einstaklingana
innan fangelsanna og þjóðfélagsins
í heild sinni.“
Ögmundur segir að fólkið sem
vinnur innan fangelsisveggjanna
vinni mjög erfitt starf. Hann
leggur áherslu á mikilvægi þess að
bæta launakjör þeirra. „Það vita
það allir sem hafa unnið innan
fangelsis að þetta er gríðarlega
erfitt starf. Fangavarðarstarfið er
eitt erfiðasta starfið í þjóðfélaginu
og það er geysilegt álag sem hvílir
á herðum þeirra. Það vantar
meira fjármagn inn í þetta,“ segir
Ögmundur en vill þó meina að
vel sé staðið að rekstrinum, sé
miðað við þann þrönga stakk sem
honum er sniðinn. Aðspurður
hvort Ögmundur sé bjartsýnn á að
eitthvað af þessum hugmyndum
nái fram að ganga á næstunni, segir
hann að almennur skilningur sé í
þjóðfélaginu. „Það er ljóst að það
þarf að gera stórátak á þessu sviði.
Þetta er líka forvarnaratriði og mun
spara okkur peninga þegar til lengri
tíma er litið.“
Skoða þetta með opnum hug
„Í sjálfu sér tel ég að það sé hægt
að skoða þetta með opnum huga
upp að vissu marki,“ segir Helgi
Gunnlaugsson afbrotafræðingur.
Helgi segir að þessi umræða sé
ekki ný af nálinni og að ákveðinn
hluti af rekstri fangelsa, til dæmis
í Bandaríkjunum og í Evrópu, hafi
verið rekinn af einkaaðilum. Helgi
segir að ríkið gæti ekki leyft sér
að láta rekstur fangelsa algerlega
í hendur einkaaðila sem reki þau
með gróðasjónarmiði. Hann segir
að fangelsiskerfið sé mjög stórt og
eru margir þættir sem koma
að því. Þannig mætti skoða
að reksturinn á til dæmis
aðföngum fyrir fangelsi yrði
í höndum einkaaðila.
Helgi segir að rekstur
fangelsanna – þeirra þátta er
lúta að föngum – ætti ávallt að
vera í höndum ríkisvaldsins.
„Við viljum ekki að fjárhagsleg
sjónarmið geti haft áhrif
á það hver niðurstaða
afplánunar verður. Um leið
og refisvistin fer að verða
að markaðsstarfsemi geta
fangar keypt sér betri
refsingar. Þess vegna er
æskilegt að opinberir aðilar
sjái um þann hluta.“
Hagkvæmur rekstur
Í samtali við DV
sagði Björn
Bjarnason að
hann teldi að
allur rekstur
ætti að vera
hagkvæmur,
hvort sem um
ríkisrekstur
eða
einkarekstur sé að ræða. Hann sagði
að markmið dómsmálayfirvalda
væri ekki að byggja meira til að
geta tekið á móti fleiri föngum.
Markmiðið væri að finna leiðir til
að fækka þeim sem refsað er með
fangavist. Hann sagði að ríki og
sveitarfélög um allan heim hafi
séð hag sinn í að fela einkaaðilum
að byggja og reka hvers kyns
mannvirki. Þeir sem notið hafi
þeirrar þjónustu hafi ekki gert
ágreining um hver standi að baki
rekstrinum eða húsnæðinu.
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra vill skoða
möguleikann á samstarfi við einkaaðila um
byggingu og rekstur fangelsa. Ögmundur
Jónasson, þingmaður vinstri-grænna, segir
hugmyndirnar fráleitar. Hann segir að reynsl-
an í Bandaríkjunum og í Evrópu sýni að slíkt
sé fráleitt. Helgi Gunnlaugsson afbrotafræð-
ingur segir að hugmyndina sé hægt að skoða.
Ríkið gæti þó ekki leyft sér að láta rekstur
fangelsa algerlega í hendur einkaaðila.
„Ég held að menn ættu að taka
þessar hugmyndir, stinga þeim
ofan í skúffu og læsa.“
Einar Þór SiGurðSSon
blaðamaður skrifar: einar@dv.is
Dómsmálaráðherra björn bjarnason
segir að ekki sé óeðlilegt að einkaaðilar
sjái um byggingu og rekstur fangelsa.
Litla-Hraun Fangar á Litla-Hrauni eru vistaðir
á vegum hins opinbera. Í Bandaríkjunum er
hins vegar töluvert um einkarekin fangelsi.