Fréttatíminn - 10.01.2014, Side 66

— 6 — 10. janúar 2014
M eð framförum í læknavís-indum og breyttum lífsstíl lifir fólk lengur og samhliða breytist aldurssamsetning
landsmanna og benda spár til að hlutfall
aldraðra hækki mikið hér á landi eins og
víða um heim á næstu árum. Í janúar 2014
voru 29.252 Íslendinga 70 ára og eldri
en samkvæmt spá Hagstofunnar verður
fjöldinn kominn upp í 58.009 eftir aðeins
tvo áratugi. Aldrað fólk er þó mun heilsu-
hraustara í dag en áður. Ljóst er þó að álag
á heilbrigðiskerfið mun aukast mikið og
telur Guðný Bjarnadóttir, öldrunarlæknir
og aðstoðaryfirlæknir á Landakoti, ljóst að
miðað við stöðuna í dag sé heilbrigðiskerf-
ið ekki reiðubúið að taka á móti þessum
vaxandi fjölda aldraðra. „Við þurfum að
gera ráð fyrir öðruvísi spítala en við erum
með í dag. Sjúkrahús framtíðarinnar þarf
að vera hannað fyrir aldraða. Staðan er
þannig að þeir sem leita á bráðamóttöku til
innlagnar eru flestir aldraðir. Heilbrigðis-
kerfið er alltof sundurlaust fyrir lang- og
fjölveikt fólk. Meiri samvinna þarf að
koma til á milli deilda, sérgreina og teyma
til að gera það besta fyrir þann stóra hóp
sem við eigum eftir að taka á móti á næstu
áratugum. Þegar er byrjað ýmis konar
samstarf á milli öldrunarlækna og annarra
sérgreina sem hefur bætt horfur aldraðra,
til dæmis á milli bæklunar- og öldrunar-
lækna vegna gigtar og beinbrota.“
Fjöllyfjanotkun vandamál
Öldruðum fjölgar, einnig þeim elstu og
veikustu sem þurfa mest lyf. Það eru stöð-
ugt að koma ný lyf á markaðinn sem geta
haldið sjúkdómum sem hrjá gamalt fólk í
skefjum. Það þarf að vanda lyfjavalið vel.
Guðný segir fjöllyfjanotkun hjá öldr-
uðum vandamál sem þó hafi fengið aukna
athygli á undanförnum árum. „Þetta er
stórt vandamál og aukaverkanir vegna
lyfja eru algeng orsök sjúkrahúsinnlagna.“
Samfella í meðferð sé mikilvæg og að eitt
teymi fylgist með hverjum einstaklingi
sem hafi bæði í för með sér sparnað og ör-
yggi, ásamt því að koma í veg fyrir óþarfa
meðferð.
Framfarir í læknavísindum
Ýmsir kostir fylgja því að fólk nái hærri líf-
aldri og segir Guðný að ungt fólk í dag
megi eiga von á því að eiga fleiri
ár við góða heilsu og
færni en formæð-
ur og feður
og að
merki þess séu þegar farin að sjást. „Það
má þakka ýmsum framförum í lækna-
vísindum á síðustu áratugum, einnig
bættum félagslegum aðbúnaði barna og
fullorðinna. Góð heilsa á efri árum byggir
á góðu andlegu og líkamlegu heilsufari frá
grunni. Núna er boðið upp á markvissari
og öruggari meðferð við ýmsum sjúkdóm-
um sem hrjá gamalt fólk, eins og háþrýst-
ingi og sykursýki. Það er miklu minna
um alvarleg heilablóðföll en áður vegna
fyrirbyggjandi meðferðar með blóðþynn-
ingu og kólesteróllækkandi lyfjum. Eins er
komin fram einföld aðgerð við ósæðarloku-
þrengslum sem hefur sýnt góðan árangur
og bætt lífsgæði fólks.“ Hún segir einnig
viðurkennt í dag að endurhæfing aldraðra
margborgi sig. „Áður fyrr fór gamalt lær-
brotið fólk ekki í endurhæfingu en nú er
búið að sanna að slík endurhæfing borgar
sig langt fram yfir nírætt.“
Dagvistanir skortir
Guðný starfar á dagdeild á Landakoti.
Þangað kemur fólk að morgni dags til
endurhæfingar og meðferðar og fer heim
seinni partinn. Hún segir ganga verr og
verr að útskrifa fólk þaðan í önnur úrræði.
„Það eru aðeins tvær almennar dagvist-
anir í Reykjavík, önnur er Múlabær og hin
Þorrasel. Það eru yfir 20 ár síðan ný slík
dagvistun fyrir líkamlega veikt gamalt fólk
var síðast opnuð í Reykjavík og mjög brýn
þörf á að minnsta kosti einni slíkri í viðbót.
Hrönn Ljótsdóttir, forstöðumaður
Hrafnistu í Kópavogi, tekur í sama streng
og bendir á að langir biðlistar séu eftir
heimaþjónustu, heimahjúkrun og dagdvöl
sem séu mikilvæg úrræði fyrir fólk sem
býr heima í hárri elli. „Hér hjá okkur á
Hrafnistu í Kópavogi er dagdvöl fyrir 30
manns á dag og í allt eru um 70 manns
sem nýta sér þessa þjónustu í hverri viku.
Sumir eru tvo daga í viku en aðrir oftar.
Ef fleiri slík úrræði væru í boði myndi
það hjálpa mikið til við að auka lífsgæði
aldraðra.“

Hjón á hjúkrunarheimili
Yfirleitt er langt ferli að baki því að leggj-
ast inn á hjúkrunarheimili og oft hefur
mikið álag verið á nánustu fjölskyldumeð-
limum við umönnun. Hrönn segir það þó
oft erfiða ákvörðun að flytja á hjúkrunar-
heimili, bæði fyrir þann sem flytur og aðra
fjölskyldumeðlimi. „Það fylgir því sorg að
fara úr eigin húsnæði og frá makanum.
Hjá fjölskyldunni er einnig oft samvisku-
bit yfir því að geta ekki meir og vera ekki
lengur aðal umönnunaraðilinn. Það getur
verið erfitt eftir 40 til 60 ára sambúð að
flytja undir sitt hvort þakið og fólki finnst
það ekki vera nánasta fjölskylda lengur
því hún er skilgreind þannig að búa undir
sama þaki,“ segir Hrönn. Til að bregðast
við þessu var ákveðið á síðasta ári að leyfa
fólki að flytja inn á Hrafnistu í Kópavogi til
maka sinna. „Það eru makar sem vilja búa
með sínum áfram þó þeir séu mikið veikir.
Við höfum boðið mökum að vera hérna hjá
okkur yfir daginn og borða hjá okkur og
taka þátt í því starfi sem í boði er. Þá getur
makinn búið í þjónustuíbúðunum sem inn-
angengt er af á hjúkrunarheimilið og hinn
aðilinn er þá hérna á hjúkrunarheimilinu.
Sumum finnst það ekki nóg og vilja búa
með sínum maka í herbergi.“ Í apríl 2013
hófst samvinnuverkefni á milli Hrafnistu
í Kópavogi og velferðarráðuneytisins sem
lýkur í desember 2014 þar sem maki getur
flutt inn á hjúkrunarrými sem eru um 35
fermetrar.
Hrönn segir þetta fyrirkomulag þó á
margan hátt flókið og að ýmsar siðferði-
legar spurningar sem hafi vaknað. „Eins
og til dæmis ef makinn sem flutti inn til
okkar þarf skyndilega á heimahjúkrun
að halda. Hver á þá að veita hana?
Eins ef makinn sem er í
hjúkrunarrýminu
deyr, þá
höfum
Ekki viðbúin fjölgun aldraðra
Hlutfall aldraðra fer vaxandi og á næstu tveimur ára­
tugum hér á landi mun fjölga um 28.757 í aldurshópn­
um 70 ára og eldri. Í þeim aldurshópi í dag eru 29.252
en verða árið 2034 um 58.000 samkvæmt mannfjölda­
spá Hagstofu Íslands. Fólk sjötugt og eldra verður
þá 15 prósent hlutfall af landsmönnum, miðað við 9
prósent nú. Hækkandi aldri fylgja bæði kostir og gallar
en ljóst er að álag á heilbrigðisþjónustu mun aukast og
kostnaður samfara því. Samlokukynslóðin svokallaða
ber hitann og þungann af umönnun aldraða fólksins
og dregur heiti sitt af því að bera einnig ábyrgð á því
að gæta barnabarnanna.
2014 2024 2034 2044
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
%
9%
11,6%
Samkvæmt spám
Hagstofu Íslands
mun fólki yfir sjö-
tugt, sem hlutfall
af heildarfjölda
landsmanna,
fjölga eins og
grafið sýnir. Fólk
sem nú er 70 ára
og eldra er nú 9%
landsmanna en
það hlutfall mun
nálega tvöfaldast
á næstu 30 árum.
Samkvæmt spám verður hlutfall 65
ára og eldri í flestum ríkjum Evrópu
30 prósent árið 2050. Þórunn Svein-
björnsdóttir, formaður Félags eldri
borgara, segir ljóst að þróunin verði
snögg upp úr 2020 því þá komist
stórir hópar á efri árin. „Þessa þróun
er lítið farið að undirbúa hér á landi.
Þetta er vitað en engar sérstakar ráð-
stafanir hafa verið gerðar.“
Þórunn telur að eldri borgarar
framtíðarinnar verði að einhverju
leyti ólíkir því sem þekkist í dag og
eigi án efa eftir að sækjast í auknum
mæli eftir því að búa í húsnæði á einni
hæð og nýta sér tæknina. „Það er
hægt að nýta tæknina í svo margt,
eins og til dæmis að loka gluggum
eða slökkva ljósið með tölvunni. Í
Danmörku er byrjað að gefa sjúkling-
um ráðleggingar í gegnum netið. Ég
er viss um að tæknin á eftir að nýtast
okkur á margan hátt á efri árunum
og bæta bæði öryggismál og gera fólk
meira sjálfbjarga heimavið. Í Þýska-
landi hef ég séð sniðug hjálpartæki
fyrir eldri borgara til að sjá um garð-
inn sinn.“
Kannanir sýna að hluti aldraðra
sem býr einn er einmana og segir
Þórunn það falið vandamál. „Það
eru fleiri sem búa einir eftir því sem
árunum fjölgar, annað hvort vegna
makamissis, skilnaðar eða hafa aldrei
hafið sambúð.“ Hún bendir á að í
Danmörku og Noregi séu verkefni
sem byggjast á því að eldri borgarar
hjálpi hver öðrum. „Þá er það hugsað
þannig að ef fólk býr í þjónustuíbúða-
blokkum og það er einhver sem
kemur aldrei fram og blandar geði við
hina. Þá bankar fólk upp á og hvetur
viðkomandi til að vera með. Svona
lagað hjálpar en við komum aldrei
fullkomlega í veg fyrir einmanaleika.“
Tæknin á
efri árum
... við komum
aldrei fullkom-
lega í veg fyrir
einmanaleika.
Guðný Bjarnadóttir
öldrunarlæknir.