Fjárfesting 1945-1989 - 01.06.1991, Page 41

5.6.2 Vélar og tæki.
Aukning fjárfestingar véla og tækja frá 1945-1989 nemur 5,2% að
meðaltali á ári. Hæst varð hlutfall véla og tækja af heildarfjárfestingu á
árunum 1947, 1960 og 1971, 36-38%. Lægst varð hlutfallið 1952, 15% og
18% árin 1945 og 1953. Hámarki nær fjárfesting í vélum og tækjum á árinu
1987.
5.6.3 Önnur mannvirki.
Hlutfall annarra mannvirkja af heildarfjárfestingu varð hæst á árunum
1952,1968 og 1976, 36-38%. Öll þessi ár voru miklar virkjunarframkvæmdir
í gangi. Lægst varð hlutfallið 18-19% á árunum 1948, 1955 og 1987. Mestar
urðu framkvæmdir árið 1976, þegar miklar framkvæmdir voru við virkjanir
og árið 1981, þegar framkvæmdir voru miklar við raforkuframkvæmdir og
hitaveitur. Frá árinu 1981 til ársins 1989 hafa framkvæmdir dregist saman um
fjórðung. Samdrátturinn stafar af minni raforkuframkvæmdum og minni
hitaveituframkvæmdum. Aukning framkvæmda í öðrum mannvirkjum frá
1945 til 1989 var 4,2% að meðaltali á ári, þ.e. sama aukning og varð í
byggingum á sama tímabili.
6. Hagmælingar.
Fjárfesting, í þröngri merkingu, er uppbygging fastafjármuna, öðru nafni
fjármunamyndun. Fað er hægt að túlka þetta hugtak mun breiðar en oftast er
gert. í víðri skilgreiningu mætti telja til fjárfestingar öll útgjöld til viðhalds og
nýmyndunar hvers kyns framleiðsluþátta. Menntun (fjárfesting í mannauði),
rannsóknar- og þróunarstarfsemi og uppbygging náttúruauðlinda eru dæmi
um vöxt framleiðsluþátta sem er ekki talinn með í þjóðhagsreikningaupp-
gjöri fjárfestinga.1 Hér verður aðeins fjallað um fjárfestingar í þeirri þröngu
merkingu sem fyrst var getið og einungis hluta hennar, þ.e.a.s fjárfestingar
fyrirtækja sem ekki starfa í sjávarútvegi en að meðtöldum opinberum
fyrirtækjum sem selja þjónustu sína á markaði.2 Þetta hefur verið að jafnaði
um helmingur allra fjárfestinga á undanförnum árum.
6.1 Áhrifaþættir fjárfestingar.
Hagfræðin kennir að eigendur fyrirtækja leitist ávallt við að hámarka
hagnað sinn.1 Þetta er grundvöllur allra kenninga um ákvarðanir fyrirtækj-
1 Sömuleiðis mætti telja með í landsframleiðslunni framleiðslu sem ekki er seld á markaði, t.d.
heimilisframleiðslu, jafnt og markaðsvörur. Þetta er hins vegar mjög erfitt í framkvæmd.
2 Það ríkja ekki sömu lögmál um fjárfestingar sjávarútvegsfyrirtækja og annarra fyrirtækja.
Eðli endurnýjanlegra náttúruauðlinda hefur í för með sér tilhneigingu til offjárfestinga sé
aðgangur að þeim frjáls og ókeypis eins og var um fiskistofna við ísland fram til 1984, þegar
kvótakerfið var sett á laggirnar. Sjá t.d. Colin W. Clark, Bioeconomic Modellingand Fisheries
Management, John Wiley & Sons, 1985.
3 Ef gæta á fyllstu nákvæmni er réttara að segja að markmið fyrirtækjanna sé að hámarka
verðmæti þeirra fyrir eigendur. Verðmætið er svo háð væntanlegum hagnaði af fyrirtækinu og
nytjafalli eigendanna (sjá t.d. Lectures on Macroeconomics eftir Olivier Blanchard og Stanley
Fischer, MIT Press, 1989, bls. 292)