Fjárfesting 1945-1989 - 01.06.1991, Blaðsíða 43

skammtað hér á landi. Lánsfjárskömmtun tíðkast raunar í öllum löndum, en
oftast er það af öðrum ástæðum en hér var og í mun minna mæli.5
Skuldastaða fyrirtækis kann einnig að hafa áhrif á fjárfestingar þess. Kunn
fræðileg niðurstaða hagfræðinganna Francos Modiglianis og Mertons Millers
er raunar að ef skattareglur eru hlutlausar gagnvart fjármögnun fyrirtækis og
ef fjármagnsmarkaðir fullnægja ákveðnum skilyrðum, þá skiptir ekki máli
hvernig fjármögnun er háttað. Það er hins vegar vart hægt að segja að
fjármagnsmarkaðir hafi verið virkir hér á landi þar til á allra síðustu árum, og
að auki hefur verið hagstæðara fyrir fyrirtæki að fjármagna sig með Iánum en
hlutafé vegna skattalaga. Ennfremur kann skuldastaðan að hafa áhrif á
áhættumat lánveitanda og leiða til lánsfjárskömmtunar.6 Einnig er mögulegt
að miklar skuldir hafi neikvæð áhrif á áhættumat fjárfestanna sjálfra,
endurspegli þær slæma sögulega afkomu.
6.2 Hagmœlingalíkön af fjárfestingum.
Hagfræðingar hafa lagt mismunandi mikla áherslu á áhrif ofangreindra
atriða á fjárfestingar, sérstaklega við kannanir á þeim með aðferðum
hagmælinga.7 „Hraðallinn“ (e. accelerator) svokallaði, sem byggist á þeirri
reglu að hlutfall fjárfestinga og fastafjármuna sé fast til lengri tíma litið, var
mikið notaður í fyrstu könnunum (1950-1960). Aukin framleiðsla kallar,
samkvæmt hraðlinum, á aukið fjármagn og þar með auknar fjárfestingar. í
öðrum könnunum var lögð áhersla á mikilvægi sögulegs hagnaðar sem
áhrifaþáttar á væntingar um framtíðarhagnað og einnig sem mælikvarða á
möguleika fyrirtækjanna á fjármögnun af eigin tekjum, sem einnig hefur
hugsanlega áhrif á fjárfestingar, sérstaklega við ófullkomna fjármagnsmark-
aði. í nýrri könnunum er hins vegar, samhliða hlutfalli fjármagns og
framleiðslu, lögð áhersla á hlutfallslegt verðlag framleiðslu og „notenda-
kostnaðar" fjármagns, sem endurspeglar verðlag nýfjárfestinga, fjármagns-
kostnað og skattareglur í einni formúlu (sjá nánar í viðauka hér að aftan).
Dale Jorgenson setti fram þessa aðferð, sem kennd er við „nýklassík“ í
5 Ástæðan er oftast að lánveitandinn hefur ekki fullkomnar upplýsingar um mögulega
lántaka. Undir þessum kringumstæðum kann að vera hagstæðara fyrir lánveitandann að
skammta lán fremur en að ná jafnvægi á lánsfjármakarði með því að hækka vexti. Með
vaxtahækkun eru dæmd úr leik verkefni sem hafa lága, en örugga, arðsemi og einnig er
áhættufælnum fjárfestum bægt frá. Hvorttveggja eykur áhættu lánveitandans. Hefði hann
fullkomnar uppíýsingar um lántakana væri engin ástæða til að skammta lán. Vaxtaþök og
neikvæðir raunvextir leiða hins vegar ætíð til lánsfjárskömmtunar af augljósum ástæðum. Það
voru ástæður hennar hér á landi.
6 Þetta gildir líklega fyrir einstök fyrirtæki, en vafasamara er hvort þetta á við um fyrirtæki í
heild.
7 Sjá t.d. ritgerð þeirra Roberts M. Coens og Roberts Eisners um fjárfestingar í uppsláttarrit-
inu The New Palgrave, A Dictionary of Economics, Macmillan 1987 (3. bindi, bls. 980) og
einnig M.A. ritgerð Yngva Harðarsonar Modelling Corporate Investment Expenditures, A
Survey of Theories and Evidence and Their Implications for Monetary Policy, Queens
University, Kingston, 1988. Yngvifjallarþarm.afræðilegaum áhriflánsfjárskömmtunaráhið
venjulega fjárfestingarfall sem notað er í hagmælingarannsóknum.