Sveitarstjórnarmál - 01.04.1983, Blaðsíða 33

Á vegum sveitarfélaganna er rekinn fjöldi fyrir-
tækja og stofnana með sjálfstætt reikningshald og
sjálfstæðan fjárhag. Sérstakir rekstrarþættir bæjar-
félaganna eru oft gerðir upp sem sérstök fyrirtæki,
s. s. áhaldahús, vélamiðstöð o. fl., og koma þá árs-
reikningar þeirra ekki inn í ársreikning bæjarsjóðs.
Sama gildir um ýmsa sjóði, sem stofnaðir hafa verið
á vegum bæjarfélaganna. Yfirleitt eru ársreikningar
fyrirtækjanna birtir með ársreikningum sveitar-
sjóðanna, en það er þó ekki algild regla. Aðeins örfá
sveitarfélög semja svokölluð samstæðureikningsskil
eða samandreginn ársreikning sveitarsjóðs og fyrir-
tækja hans. í samstæðureikningsskilum er birt
heildarmynd af rekstri, framkvæmdum og fjárhags-
stöðu sveitarfélagsins. Þar koma fram heildareignir
og heildarskuldir, en innbyrðis skuldir og inneignir
eru felldar brott.
Gerð samstæðuársreiknings er þýðingarmikil í
þeim tilvikum, sem starfsemi á vegum sveitarfélags
er dreiíð í mörgum fyrirtækjum og stofnunum með
sjálfstætt reikningshald. Með þeim fæst nauðsynleg
heildaryfirsýn yfir umsvif sveitarfélagsins og fjár-
hagsstöðu þess á hverjum tíma.
Ákvæði sveitarstjórnarlaga um form og innihald
ársreikninga sveitarfélaga eru ekki mikil að vöxtum.
Þau varða nánast engu formið, sem ákveðið skal af
félagsmálaráðuneytinu, eins og áður segir. Engin
ákvæði eru um þær upplýsingar, sem veita skal um
fjárhagsstöðu sveitarfélaganna.
Verulegar breytingar hafa orðið á gerð reiknings-
skila hér á landi á síðustu árum, einkum í kjölfar
nýrra laga um hlutafélög. Meiri upplýsingar eru nú
almennt gefnar um fjármál fyrirtækja en áður.
Reikningsskil sveitarfélaganna hafa þróazt að
nokkru í sömu átt, en það er þó ennþá í undantekn-
ingartilvikum, sem gefnar eru ýmsar upplýsingar í
ársreikningum sveitarfélaga, sem nauðsynlegar eru
við mat á afkomu þeirra og fjárhagsstöðu. Hér má
t. d. nefna:
• Skýringar varðandi reikningsskilaaðfcrðir, svo
sem varðandi færslu verðtryggðra skulda, með-
ferð fjármagnskostnaður, mat á eignum o. fl.
• Upplýsingar um veðsctningar og ábyrgðir, scm
sveitarfélagið hefur tekið á sig vegna eigin fyrir-
tækja og vegna annarra aðila.
Fjárhagsáætlanir
Samkvæmt 46. gr. sveitarstjórnarlaga skulu sveit-
arfélög gera áætlun um tekjur og gjöld fyrir hvert
reikningsár, og skulu þær liggja fyrir í desem-
bermánuði næst á undan.
Fjárhagsáætlanir og regluleg reikningsskil sveit-
arfélaganna eru þau helztu tæki, sem sveitarfélögin
hafa til að stýra fjármálum sínum. Það er því
forsenda öruggrar fjármálastjórnar, að vandaðar
fjárhagsáætlanir liggi fyrir á hverjum tíma og að
með þeim sé fylgzt með reglulegum upplýsingum úr
bókhaldi.
Svo virðist sem hér sé nokkur brotalöm á hjá
sveitarfélögum. Ennþá eru fá sveitarfélög, sem náð
hafa góðum tökum á áætlanagerð og reglulegu eftir-
liti með stöðu áætlana með samanburði við rauntöl-
ur. Fjárhagsáætlanir eru gerðar um tekjur og gjöld,
en helzti annmarki þeirra virðist sá, að lokun þeirra
fer ekki fram með raunhæfum hætti. Þess er ckki
gætt sem skyldi að áætla fyrir breytingum á ýmsum
efnahagsliðum, svo sem breytingum á óinnheimtum
tekjum, uppsöfnuðum skammtímaskuldum o. íl. Af'
þessu leiðir m. a., að samanburður við rauntölur
reikningsskila verður oft ekki mögulegur að þessu
leyti.
Ef ná á betri árangri við gerð fjárhagsáætlana og
greiðsluáætlana og þar með virkara eftirliti með
fjárreiðum sveitarfélaganna, þarf að gera átak í
þessum efnum. Spurning er, hvort ekki væri mögu-
legt að auka leiðbeiningarstarfsemi á þessu sviði og
vinna að samræmingu í áætlanagerð.
Rétt er að taka fram í þessu sambandi, að
ástandið er ekki eins hjá öllum. Nokkur stór sveitar-
félög hafa góð tök á þessum mikilvæga þætti, en svo
virðist sem víða hafi allt farið úr böndum.
Rekstur, framkvæmdir og
fjárhagsstaöa kaupstaðanna
1979, 1980 og 1981
Eins og ég gat um í upphafi, hef ég unnið upplýs-
ingar úr ársreikningum kaupstaðanna fyrir árin
SVEITARSTJÓRNARMÁL