Sveitarstjórnarmál - 01.01.2003, Blaðsíða 26

Evrópusambandið
Innleiðing tilskipana ESB
- hagsmunir sveitarfélaganna
Sveitarstjórnarmönnum finnst að hagsmuna sveitarfélaganna hafi í ýmsum tilvikum ekki verið
gætt við gerð og innleiðingu tilskipana ESB og ekki tekið nægjanlegt tillit til séríslenskra að-
stæðna, sem eru allt aðrar en í þéttbýli ESB-landanna og nálægð þeirra hvert við annað.
Þórður Skúlason framkvæmdastjóri skrifar.
Aðild íslands að EES-samningnum hefur
haft margvísleg áhrif á íslenskt samfélag
og í ýmsum tilvikum hefur hún flýtt já-
kvæðri þróun. Jafnframt hefur aðildin leitt
til þess að sveitarfélögin á íslandi hafa
orðið að ráðast í gríðarlega kostnaðarsam-
ar framkvæmdir og umbreytingar í rekstri
sínum, einkum á sviði umhverfismála.
Hagsmuna ríkisins gætt
Sendiráð íslands í Brussel, þar sem starfa
fulltrúar allra ráðuneyta nema forsætis-
ráðuneytisins, fylgist með breytingum á
EES-samningnum og nýjum tilskipunum
ESB sem innleiða á í aðildarríkjunum.
Fulltrúar ráðuneytanna hafa á undirbún-
ingsstigi haft möguleika á því að gera at-
hugasemdir og óska breytinga á tilskipun-
um og aðlögunar þeirra að íslenskum að-
stæðum. Fyrst og fremst hafa fulltrúar
ráðuneytanna gætt hagsmuna ríkisins
enda eru þeir fulltrúar þess þó fram-
kvæmd tilskipananna sé jafnframt á hendi
aðila vinnumarkaðarins og ekki síst sveit-
arfélaganna.
Fráveitumálin
Fram til þessa hefur lítið verið horft til
hagsmuna íslenskra sveitarfélaga og sér-
stakra aðstæðna hérlendis við setningu
hinna ýmsu tilskipana sem þeim er síðan
gert að framkvæma. Frágangur fráveitna í
samræmi við tilskipanir ESB eru eitt
gleggsta dæmið þar um. Til-
skipunin var sett til að koma í
veg fyrir að ófullnægjandi
hreinsun skólps í einu aðildar-
ríki hefði áhrif á vatn og um-
hverfi í öðrum nálægum ríkj-
um. í reglugerð um fráveitur og
skólp eru teknar upp kröfur ESB og jafn-
framt séríslenskar kröfur sem taldar eru
ganga lengra en ákvæði tilskipunarinnar.
Þannig eru í reglugerðinni gerðar strangari
kröfur um frágang holræsa hvað gerla-
mengun varðar en gildir um baðstrendur í
Evrópu.
Framkvæmd gildandi reglugerðar um
fráveitur og skólp kostar sveitarfélögin
gríðarlega mikla fjármuni. í tengslum við
setningu reglugerðarinnar voru sett sérstök
lög um fjárstuðning ríkisins við fráveitu-
framkvæmdir sveitarfélaga og samkvæmt
þeim geta þau að jafnaði fengið 20%
kostnaðar tiltekinna framkvæmda endur-
greidd. Það lætur nærri að samsvara þeim
kostnaðarhluta framkvæmdanna sem
rennur í ríkissjóð í formi virðisaukaskatts.
Þannig hefur ríkið ekki beinan fjárhagsleg-
an hagnað af fráveituframkvæmdum sveit-
arfélaganna í formi skattlagningar sem
annars hefði orðið.
Náttúrustofa Vestfjarða, ásamt fleirum,
hefur nýverið sent frá sér áfangaskýrslu
um athugun á skólpmengun við sjö þétt-
býlisstaði á Vestfjörðum og vestanverðu
Norðurlandi. Niðurstöður þeirrar skýrslu
eru mjög athyglisverðar en þar segir að
viðtaki skólpsins, þ.e. hafið, ráði í flestum
tilfellum við það lífræna efni sem berst f
viðtakann og hafi ekki alvarleg áhrif á um-
hverfið.
Öll íslensk sveitarfélög eiga að hafa
lokið fráveituframkvæmdum í samræmi
við ESB-tilskipunina og íslensku reglu-
gerðina fyrir árið 2005. Með vísan tii þess
gríðarlega kostnaðar sem því fylgir og fjár-
hagsstöðu sveitarfélaganna er mjög ólík-
legt að það markmið náist nema mun
meiri fjárstuðningur ríkisins komi til eða
þau fái til þess nýja tekjustofna.
Þarfagreining nauðsynleg
Með vísan til skýrslunnar er rétt að fara
yfir þessi mál að nýju í heild sinni. Geta
frekari mælingar og athuganir leitt í Ijós
að þessar stórframkvæmdir séu óþarfar?
Þarf ef til vill ekki að ráðast í þær kostnað-
Þórður Skútason framkvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga.
arsömu framkvæmdir í ýmsum sveitarfé-
lögum, sem liggja að sjó, til að uppfylla
ákvæði tilskipunar ESB? Er réttlætanlegt
kostnaðarins vegna að gera strangari kröf-
ur um gerlamengun við strendur íslands
en á baðströndum Evrópu? Væri hægt að
draga úr framkvæmdakostnaði með því að
breyta þeim ákvæðum íslensku reglugerð-
arinnar sem ganga lengra en ESB-tilskip-
unin? Er ef til vill unnt að fá undanþágu
frá tilskipuninni eða fá henni breytt í Ijósi
þess að útlit er fyrir að einungis fá ríki í
Evrópu nái að uppfylla hana fyrir árið
2005?
Þessi álitamál þarf að
gaumgæfa vel í Ijósi þess að
engar líkur eru á að öll sveit-
arfélög á íslandi hafi lokið frá-
gangi fráveitna f samræmi við
ákvæði gildandi reglugerðar
fyrir árið 2005. Full ástæða er
til að skoða hvort ekki er
skynsamlegt að breyta gildandi lögum um
fjárhagslegan stuðning ríkisins við fram-
kvæmdir sveitarfélaga í fráveitumálum
þannig að unnt verði að styrkja rannsóknir
og forkannanir sveitarfélaga.
Það er stórt hagsmunamál, bæði fyrir
Er réttlætanlegt kostnaðarins vegna að gera
strangari kröfur um gerlamengun við strendur ís-
lands en á baðströndum Evrópu?
26