Morgunblaðið - 09.11.2011, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 2011
OPIÐ HÚS
Melabraut 5 - Seltjarnarnesi
LAUS STRAX.
Mjög góð 127 fm
þriggja herbergja íbúð
á jarðhæð/kjallara á
rólegum og góðum
stað á Seltjarnarnesinu.
Opið hús verður
miðvikudaginn
9. nóvember milli
kl. 17:30 og 18:00.
Ármúla 21 • 108 Reykjavík • Sími 533 4040
kjoreign@kjoreign.is • www.kjoreign.is
Dan V.S. Wiium hdl., lögg. fasteignasali gsm 896 4013
Dan V. S. Wiium Ólafur Guðmundsson
hdl., lögg. fasteignasali. s. 896 4013 sölustjóri s. 896 4090
jöreign ehf
OPIÐ HÚS Í DAG
KÓPAVOGSBRAUT 6, 200 Kópavogi
miðvikudaginn 9.11. á milli kl. 17.00 og 18.00.
Glæsileg og fullbúin
íbúð á 1. hæð í nýl.
lyftuhúsi ásamt
tveimur samliggjandi
bílastæðum í lokaðri
bílageymslu. Stærð
íbúðar er alls 161,7
fm með geymslu.
Eignin skiptist í rúmgóðar stofur, þrjú svefnherbergi, eldhús, baðherbergi og
þvottahús. Stórar garðsvalir í suðvestur. Vandaður frágangur. Hús einangrað
og klætt að utan. Frábær staðsetning. Verð 54,0 millj.
Ólafur og Kristján verða á staðnum og taka á móti áhugasömum á milli
kl. 17.00 og 18.00 þann 09.11.11.
Valdaaðallinn veit
ekki sitt rjúkandi ráð,
eftir að allur almenn-
ingur hefur öðlast skiln-
ing á skaðsemi „tor-
greindu
peningastefnunnar“.
Ekki gengur lengur að
reyna að telja fólki trú
um að „minniháttar
ágallar“ hafi valdið
bankahruninu. Enginn
hlustar lengur á fullyrð-
ingar um að ef þessir ágallar verði lag-
færðir muni efnahagslegur stöðugleiki
hagkerfa og fjármálalegt öryggi ein-
staklinga verða tryggt til frambúðar.
Varðandi „torgreindu peningastefn-
una“ er fólki bent á að lesa fyrri skrif
mín um það efni (http://altice.blog-
central.is), en hér verður fjallað um
lausnir á þeim „minniháttar ágöllum“,
sem reynt er að telja fólki trú um að
muni leysa aðsteðjandi efnahags-
vanda. Þetta eru aðgerðir sem varða
viðskiptabankana, en ekki seðlabank-
ana sem þó eru hinn raunverulegi
skaðvaldur.
Valdaaðallinn hefur látið BIS (Bank
for International Settle-
ments) útbúa reglur um
bankaviðskipti. BIS er
alþjóðlegt skúmaskot
seðlabanka heimsins,
sem hefur aðsetur í Ba-
sel í Svisslandi. Nýjustu
reglur BIS nefnast Ba-
sel III og sagan mun
dæma þær jafn gagns-
lausar og Basel I og Ba-
sel II. Þessar reglur
varða einkum eiginfjár-
hlutfall banka og hug-
myndir um aðskilnað
bankastarfsemi í við-
skiptabanka og fjárfestingabanka.
Vandamálin koma upp
þegar bankar fara í þrot
Eins og vonandi öllum er ljóst,
koma upp alvarleg vandamál þegar
bankar lenda í gjaldþroti. Hvernig á
samfélagið að bregðast við gjaldþroti
banka? Hvaða hagsmuni ber að
vernda? Er eðlilegt að almenningur
beri ábyrgð á bankarekstri, með rík-
istryggðu innistæðu-tryggingakerfi?
Er eðlilegt að seðlabankar í eigu al-
mennings séu bönkunum „lánveit-
endur til þrautavara“ ?
Þeir sem aðhyllast ríkisrekstur
telja eðlilegt að almenningur beri
ábyrgð á öllum mistökum sem rík-
isvaldið gerist sekt um. Þetta kerfi
gengur gjarnan undir nafninu komm-
únismi. Þeir sem eru hins vegar þeirr-
ar skoðunar að atvinnufrelsi sé æski-
legt, tala gjarnan um að „frelsi fylgi
ábyrgð“. Þeir telja fráleitt að almenn-
ingur beri ábyrgð á mistökum banka-
stofnana. Spurningin er þá hvernig
hlutum verði þannig komið fyrir, að
kostnaði af gjaldþrotum banka verði
ekki velt yfir á herðar almennings?
Stór kostur við að leggja af „tor-
greinda peningastefnu“ og um leið
seðlabanka er að þar með hverfur úr
sögunni það fyrirkomulag, að seðla-
banki sé notaður fyrir einkabankana
sem „lánveitandi til þrautavara“.
Bankarnir geta sjálfir keypt sé allar
þær tryggingar sem þeir vilja og auð-
vitað er fráleit sú hugmynd að þeir
megi ekki verða gjaldþrota. Að flestra
mati er mikilvægast að innistæðu-
eigendur fái sínar innistæður greidd-
ar, þótt þeir þurfi að bíða þar til
þrotabúið hefur verið gert upp.
Hvernig er hægt að tryggja að
banki sem kominn er í gjaldþrot, eigi
fyrir innistæðum? Það verður ekki
gert með því að banna bönkum að
fjármagna sig með útgáfu skulda-
bréfa, heldur þvert á móti. Skylda ætti
banka að taka ekki við meiri innlánum
en sem nemur til dæmis helmingi
heildarskulda hans. Meiri hluti fjár-
magns banka ætti því að koma frá
fjárfestingafélögum, eða vera hlutafé
hans. Eignir banka ættu að geta hrap-
að í verði, án þess að inneignir séu í
hættu.
Samtímis þarf löggjöfin að vera
þannig að innistæður séu forgangs-
kröfur í þrotabú banka. Þetta er sá
réttur sem Neyðarlögin frá 2008
tryggðu eigendum Icesave-reikning-
anna í Bretlandi og Hollandi, gagnvart
þrotabúi Landsbankans. Forgangur
innistæðueigenda, ásamt takmörkun á
heildarinnistæðum í bönkum, tryggja
rétt þeirra til endurgreiðslna.
Viðskiptabankar
eða fjárfestingabankar
Til að beina athygli almennings frá
sjálfum sér hrópa seðlabankar hátt
um að skipta beri bönkum í viðskipta-
banka og fjárfestingabanka. Ekki er
langt síðan seðlabankarnir töldu allra
meina bót að hafa starfsemi bankanna
frjálsa. Raunar er staðreyndin sú, að
bankar nefnast þau fyrirtæki sem
fjármagna sig að hluta með innlánum.
Þau fyrirtæki sem fjármagna sig ein-
ungis með útgáfu skuldabréfa eru
ekki bankar heldur fjárfestingafélög.
Umræða seðlabankanna um við-
skiptabanka og fjárfestingabanka er
því mjög villandi.
Önnur fjarstæðukennd hugmynd
sem viðruð hefur verið um banka-
starfsemi, er að viðskiptabankar séu
að gefa út peninga á sama hátt og
seðlabankar eða myntráð. Þá eru
menn að rugla saman veltuhraða út-
lána hjá bönkum og hins vegar útgáfu
peninga. Einungis myntsláttur gefa út
peninga og hægt er að fullyrða að pen-
ingar verða ekki til með því að láta þá
ganga nógu hratt á milli manna.
Auðvelt er að sjá að Basel III regl-
ur seðlabankanna eru ekki bara
kjánalegar heldur stórhættulegar. Ef
Seðlabanki Íslands hefði haft láns-
traust haustið 2008, hefði tap hans í
bankahruninu orðið þeim mun stærra.
Seðlabankinn sem „lánveitandi til
þrautavara“ getur því á einni nóttu
gert Ísland gjaldþrota. Ef Lands-
bankinn hefði einungis fjármagnað sig
með innlánum hefði farið fjarri að
þrotabúið ætti fyrir Icesave-
reikningunum. Skaðlegum hug-
myndum seðlabankanna verður því að
hafna.
Skaðlegar hugmyndir um skipan
bankamála eftir hrunið
Eftir Loft Altice
Þorsteinsson » Almenningur má
ekki bera ábyrgð á
bankarekstri, með rík-
istryggðu innistæðu-
tryggingakerfi og seðla-
bankar mega ekki vera
lánveitendur til þrauta-
vara.
Loftur Altice
Þorsteinsson
Höfundur er verkfræðingur og
stjórnarmaður í félaginu Samstaða
þjóðar.
Sveitarfélögin í
landinu glíma mörg
hver við ferlegan
skuldavanda, rétt
eins og heimilin. Þó
nokkur eru með
skuldabagga sem
svarar til tvöfaldra
árstekna þeirra. Sum
hver þurfa að ráða
fram úr vanda sem
er enn meiri, jafnvel
upp á þrefaldar og
upp í fjórfaldar tekjur sínar.
Þegar ég horfi á reikninga Sveit-
arfélagsins Skagafjarðar, sem ég
er kjörinn fulltrúi fyrir, sem skuld-
ar ennþá innan við 150% viðmið-
unina sem talin er ásættanleg sem
skuldaþak, sé ég í hendi mér að
skuldavandi þeirra sem kljást við
meiri byrðar er nánast óviðráð-
anlegur. Verðtryggðar skuldir
rjúka upp í verðbólgunni og kostn-
aður kreppunnar færist í auknum
mæli á sveitarfélögin, m.a. vegna
fjárhagsaðstoðar.
Meginvandi sveitarfélaganna
felst ekki almennt í óráðsíu heldur
hafa þau orðið fyrir forsendubresti
– rétt eins og heimilin. Til að ná
endum saman er sá
möguleiki fyrir hendi
að skera niður þjón-
ustu, en hendur sveit-
arfélaganna eru
bundnar í lög og
reglugerðir um hvaða
og hvernig þjónustu
eigi að veita, m.a. í
skólamálum. Rík-
isstjórn Vinstri
grænna og Samfylk-
ingar virðist ekki ætla
að horfast í augu við
heildarmyndina sem
felst í skuldum sem
nálgast óðfluga 600 milljarða. Leið
ríkisstjórnarinnar virðist vera að
ætla að leysa vanda sveitarfélag-
anna hvers fyrir sig, t.d. Álfta-
ness, með sértækum lausnum.
Rétt eins og með þær þúsundir
heimila sem eru í vanda kaus rík-
isstjórnin að fara í kostnaðar-
samar, sértækar og tímafrekar að-
gerðir fyrir sveitarfélögin í stað
almennra.
Hugmynd ríkisstjórnarinnar er
núna að draga úr framlögum til
fámennustu og tekjulægstu sveit-
arfélaganna á landsbyggðinni sem
stríða í ofanálag við fólksfækkun
og standa þar af leiðandi höllum
fæti. Þessi leið er algjör ófæra og
menn ættu að vera búnir að læra
af þessu bixi sem snýr að heim-
ilunum. Það sér ekki fyrir endann
á þessum vandræðum ef rík-
isstjórnin sér ekki að sér.
Hvernig á að leysa
skuldavandann?
1. Það blasir við að það þarf að
lækka vexti í landinu.
2. Þeir sem lánuðu sveitarfélög-
unum og fjármögnuðu misviturleg
verkefni og framkvæmdir hljóta
að þurfa að bera einhvern kostnað
af því með niðurfærslu skulda.
Áætlun Sambands íslenskra sveit-
arfélaga í skuldamálunum miðar
að því að ná niður skuldum upp á
66 milljarða á 10 árum, m.a. með
þeim sársaukafullu aðgerðum að
skerða þjónustu leikskóla og
hækka gjöldin. Þessi upphæð sem
ætlað er að klípa af almenningi er
svipuð og nýlega var afskrifuð hjá
Ólafi Ólafssyni, einum höfuðpaur
hrunsins, í einum „viðskiptabank-
anna“. Það er óneitanlega öf-
ugsnúið að fjármálakerfið sem VG
og Samfylkingin eru svo stolt af
að endurreisa sé svo snart í snún-
ingum við að greiða götu skrúð-
krimmanna á meðan sveitarfélögin
koma að lokuðum dyrum. Það er
eins og peningar séu ekki pen-
ingar.
3. Ríkið þarf að verða sveigjan-
legra í að breyta kostnaðarsömum
kröfum og það þarf að hafa hraðar
hendur.
Samhliða því að rekstur sveitar-
félaganna verði gerður viðráð-
anlegur til framtíðar hlýtur sú
stefna að verða ofan á að breytt
verði um takt í rekstrinum sem
miðist við það að greiða niður
skuldir. Sveitarfélög sem hvorki
eru í örum vexti né standa í
rekstri sem er arðbær til fram-
tíðar, s.s. vegna hitaveitumála,
verða að greiða niður lán í stað
þess að halda áfram að skulda.
Eru peningar ekki peningar?
Eftir Sigurjón
Þórðarson
Sigurjón
Þórðarson
» Samhliða því að
rekstur sveitarfélag-
anna verði gerður við-
ráðanlegur til framtíðar
hlýtur sú stefna að
verða ofan á að breytt
verði um takt í rekstr-
inum sem miðist við það
að greiða niður skuldir.
Höfundur er heilbrigðisfulltrúi
og formaður Frjálslynda flokksins.
Það fólk sem nú er orðið aldrað er búið
að lifa tímana tvenna svo ekki sé fastar
að orði kveðið. Þeir sem fæddir eru
fyrir seinna heimsstríð komu í heim
sem lítið á skylt við það umhverfi sem
við lifum og hrærumst í á dögum sem
renna hjá. Ný tækni, ný viðhorf hafa
varðað leið alla lífsgönguna – stöðugt
hefur þurft að læra á nýjar vélar og
tæki og sífellt að aðlagast nýjum sið-
um. Á unga aldri tókst þessi aðlögun
nokkuð vel og jafnvel fullorðnu karl-
arnir í sveitinni minni voru sumir
býsna lunknir að aka traktor. En hraði
breytinga jókst frekar enn hitt og um-
bylting síðustu ára með tilkomu tölv-
unnar og öllu sem með þeim er hægt
að gera bætti enn við þann vanda að
fylgjast með tímanum. Þessi tækni
hefur þar að auki, að því er mörgum
finnst, tekið völdin í þjóðfélaginu.
Eftir að netið varð í gegnum tölvur
útbreitt í notkun á miðlun gagna og að-
gerða hafa upplýsingar sem sendar
eru út til almennings í landinu orðið
meir og meir rafrænar og ef koma þarf
skilaboðum til einhvers er til þess ætl-
ast að það sé líka gert með tölvu í
gegnum netið. Hér hefur tæknin örlít-
ið hlaupið fram úr mörgum eldri og
ákveðinn hópur þeirra elstu í þjóð-
félaginu situr eftir og er ekki í lengur í
takt við það sem er að gerast.
Með þessum stutta texta er því
beint til allra sem senda út boð og til-
kynningar að hafa í huga að margt af
okkar eldra fólki ræður ekki við að fá
þessar sendingar um netið af því að
elstu einstaklingarnir hafa ekki tölvu
og skilaboð í gegnum þær berast þessu
fólki einfaldlega ekki. Það verður að
senda þessum hópi upp á gamla mát-
ann – á blaði í umslagi. Góðu for-
ráðamenn banka, opinberra stofnana
og annarra sem sendið eitthvað til
þeirra elstu í þjóðfélaginu, hafið þetta
rækilega í huga. Margt gamalt fólk
getur, þrátt fyrir allt, jafnvel plankað
yfir rúm en það appar ekki netsend-
ingar um greiðslur, laun eða annað
sem ætlast er til að það leysi af hendi
um netmiðil. Svo að lokum sé það orða-
lag notað sem ef til vill kemst til skila
til þeirra er nú ráða gjörðum og gjörn-
ingum í þjóðfélagi okkar.
JÓHANNES SIGVALDASON,
Félagi eldri borgara á Akureyri.
Tilheyra aldr-
aðir ekki
þjóðfélaginu?
Frá Jóhannesi Sigvaldasyni