Morgunblaðið - 23.12.2011, Blaðsíða 18

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Öll framvinda Helguvíkurverkefnis-
ins var í hægagangi í hálft annað ár, á
meðan gerðardómur var að fjalla um
grundvallaratriði málsins enda hafði
tiltrú á verkefninu minnkað mjög.
Enn er eftir að hnýta marga lausa
enda. Það kemur í ljós á næstu mán-
uðum hvort úrskurður gerðardóms-
ins verður til að hleypa fáknum á
skeið á ný en ljóst er að fjöldi hindr-
ana er í brautinni.
Úrskurðurinn staðfestir að orku-
sölusamningur HS Orku og Norður-
áls vegna álvers í Helguvík er í fullu
gildi og HS Orku ber að afhenda um-
samda orku. Úrskurðurinn felur hins
vegar ekki í sér að HS Orka sé skuld-
bundin til að virkja orku og afhenda
hana í áratugi án þess að hafa nokkuð
út úr því. Ýmsir fyrirvarar voru í
orkusölusamningum fyrirtækjanna,
meðal annars um arðsemi, fjár-
mögnun og nauðsynleg leyfi, sem
ekki hafa verið uppfyllt.
Báðir aðilar lýstu því yfir, þegar úr-
skurður gerðardómsins var birtur, að
þeir vildu vinna saman að því að ná
niðurstöðu í málin og höfðu raunar
gert það áður en úrskurðurinn lá fyrir.
Athuga með aukningu hlutafjár
HS Orku er tryggð lágmarks-
arðsemi í upphaflegum samningum.
Arðsemi virkjana er einnig forsenda
fyrir því að fyrirtækinu takist að fjár-
magna nauðsynlega orkuöflun. Þetta
er ein keðja þar sem enginn hlekkur
má bresta.
Viðræður HS Orku og Norðuráls
sem væntanlega hefjast í byrjun nýs
árs snúast því væntanlega ekki aðeins
um það hvenær HS Orku beri að af-
henda orkuna heldur einnig hversu
mikla og við hvaða verði.
Gengishrunið 2008 fór illa með
efnahagsreikning fyrirtækja sem
skulduðu fé í erlendri mynt og voru
orkufyrirtækin þar ekki undanþegin.
Efast hefur verið um getu HS Orku
til að fjármagna þær virkjanir sem
ráðast þarf í. Fyrr á þessu ári keypti
félag fjórtán lífeyrissjóða, Jarðvarmi,
25% hlut í HS Orku og á nú fyr-
irtækið á móti dótturfélagi Alterra
Power. Það hlýtur að auka tiltrú á
fyrirtækinu að fá lífeyrissjóðina í bak-
landið, sérstaklega í ljósi þess að fé-
lag lífeyrissjóðanna eignaðist jafn-
framt rétt til að leggja nýtt hlutafé
inn í orkufyrirtækið og auka með því
hlut sinn. Nýti það þennan kauprétt
sem er að markaðsvirði tæplega 4,7
milljarðar króna, er séð fyrir eig-
infjárhluta stækkunar Reykjanes-
virkjunar, að minnsta kosti. Áætla má
að 50 MW virkjun kosti eitthvað á
annan tug milljarða. Erfitt er að afla
erlends lánsfjár til fjárfestingarverk-
efna, eins og alþjóðlegir fjár-
málamarkaðir eru í dag, en gera má
ráð fyrir að aukning hlutafjár með að-
komu lífeyrissjóðanna auðveldi fjár-
mögnun lánsfjárhlutans, hvort sem
það verður á innlendum eða erlend-
um markaði. Lífeyrissjóðirnir eru
þessa dagana að fara yfir arðsemi og
áhættu. Fegurð fjárfestingarinnar
ræðst af niðurstöðu samninga HS
Orku við Norðurál. Lífeyrissjóðirnir
hafa frest fram í febrúar til að ákveða
sig.
Reykjanesvirkjun mikilvæg
Norðurál vinnur að undirbúningi
270 þúsund tonna álvers í Helguvík, í
þremur 90 þúsund tonna áföngum. Í
þessari umferð er lögð áhersla á að
tryggja orku í fyrstu tvo áfangana en
sjá þó út yfir verkefnið í heild. Fjórði
áfanginn með enn frekari stækkun er
falinn lengra inni í framtíðinni og
hlýtur að ráðast af orkuöflunarmögu-
leikum.
Fyrir hvern áfanga álvers þarf lið-
lega 150 megavatta afl í raforku.
Samningar gerðu ráð fyrir að 100 MW
í fyrsta áfangann kæmu frá HS Orku
og 50 MW frá Orkuveitu Reykjavíkur.
OR hefur þegar byggt Sleggjuna við
Hellisheiðarvirkjun og er tilbúin að af-
henda orkuna til Helguvíkur þegar
Norðurál óskar. Stækkun Reykjanes-
virkjunar átti að vera uppistaðan í hlut
HS Orku. Áform voru uppi um að
stækka hana um 80 MW og hefur 50
MW hverfill beðið ónotaður í virkj-
uninni um tíma. Langan tíma tók að fá
virkjunarleyfi fyrir stækkun en það er
komið þótt það dugi ekki fyrir þeirri
framleiðslu sem HS Orka ætlaði að
afla. Norðurál hefur bent á að hægt
væri að nýta orkuna á landsnetinu bet-
ur þannig að ekki ætti að vera vanda-
mál að tryggja orku til fyrsta áfanga
álversins, ef áhugi væri á því hjá orku-
Morgunblaðið/Golli
Álver Bygging álvers hófst í Helguvík en hlé var gert á framkvæmdum þegar áætlanir röskuðust eftir bankahrun. Hægt er að ljúka verkefinu á tveimur til tveimur og hálfu ári.
Fjöldi hindrana í brautinni
 Stjórnendur Norðuráls og HS Orku hefja viðræður um uppfærslu orkusölusamnings vegna
Helguvíkur  Lífeyrissjóðir athuga hlutafjáraukningu í HS Orku til að liðka fyrir fjármögnun
virkjana  Sýna áhuga á Hverahlíðarvirkjun  Enn ákveðin óvissa í skipulags- og leyfismálum
Úrvinnsluefni
Orkuöflun
Stækkun Reykjanesvirkjunar, nýjar virkjanir í
Eldvörpum og Krísuvík.HSOrka.
Hverahlíðarvirkjun, Gráumóar.Orkuveita Reykjavíkur.
Staðfesting skipulags í Eldvörpum.Skipulagsstofn-
un, umhverfisráðherra.
Skipulag í Krísuvík og samningar um nýtingu lands
og jarðhita.HSOrka,Hafnarfjarðarbær.
Rannsóknir.HSOrka.
Virkjanaleyfi.Orkustofnun.
Önnur leyfi. Ýmar stofnanir.
Fjármögnun virkjana. Eigendur orkufyrirtækja,
lífeyrissjóðir, alþjóðlegur fjármálamarkaður.
Öflun orku og virkjun.
Rekstur.
Orkuflutningur
Skipulag.Hafnarfjarðarbær.
Jarðstrengur? Sveitar-
félagiðVogar, hagsmuna-
aðilar,Alþingi.
Samningar við landeigend-
ur. Landsnet.
Fjármögnun Suðurnesja-
línu. Fjármálamarkaður.
Lagning Suðurnesjalínu 2.
Landsnet.
Lagning Suðurnesjalínu
3 í stað gömlu línunnar.
Landsnet.
Álver
Bygging álvers sett af
stað á ný.Norðurál.
Framkvæmdatími
2-2,5 ár frá því
ákvörðun er tekin.
Hafnarframkvæmdir.
Reykjanesbær.
Frumforsenda
Samningar Norðuráls við HS Orku og Orkuveitu Reykjavíkur um framkvæmd orkusölusamninga og
tímasetningar og eftir atvikun Landsvirkjun.
18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 2011
Stjórnendur Norðuráls og orkufyr-
irtækjanna eru í þeirri stöðu núna
að þeir standa í deilum vegna
skerðingar Norðuráls á núverandi
orkukaupum Norðuráls á sama
tíma og þeir þurfa að semja um
orkukaup vegna álversins í Helgu-
vík. Málið snertir einnig efni kom-
andi viðræðna því orkufyrirtækin
telja sig verða að fá hærra verð til
að fóðra slíka áhættu í framtíðinni.
Norðurál keypti fyrirfram tæp-
lega 50 MW af nýrri virkjun Orku-
veitu Reykjavíkur, Sleggjunni sem
tekin var í notkun á Hellisheiði í
haust, til að nota í Helguvík. Álverið
hefur ekki verið byggt og því engin
not fyrir orkuna þar. Hugmyndir
voru uppi um að auka framleiðslu í
verksmiðjunni á Grundartanga,
meðal annars með straumhækkun,
og þess vegna voru ákvæði í samn-
ingum um að Norðurál gæti fengið
orkuna afhenta þar. Framleiðslan
hefur ekki verið aukin það mikið að
not sé fyrir þessa viðbót.
Í kjölfarið minnkaði Norðurál
kaup á raforku til Grundartanga-
versins frá Orkuveitu Reykjavíkur,
Landsvirkjun og HS Orku. Ef farið
hefur verið niður í lágmarks kaup-
skyldu samkvæmt samningum,
eins og heimildir eru fyrir, er fyr-
irtækið að kaupa 85% af orkunni
sem það hefur keypt samkvæmt
samningum við orkufyrirtækin þrjú
og greiðir því ekki fyrir rúmlega 40
MW.
Samningar um orkuverð eru
trúnaðarmál en miðað við upplýs-
ingar sem áður hafa komið fram
minnka tekjur orkufyrirtækjanna
um mörg hundruð milljónir kr. á
ársgrundvelli, jafnvel nokkuð á ann-
an milljarð, en það fæst ekki stað-
fest.
Orkufyrirtækin eru mjög ósátt
við þetta enda telja þau að ákvæði
samninga sem Norðurál vísar til
eigi ekki við. Þau hafi verið hugsuð
til að veita ákveðið svigrúm ef ál-
verið þyrfti að loka vegna tækni-
legra eða markaðslegra áfalla.
Fyrirtækin hafa öll verið að íhuga
aðgerðir. HS Orka ríður á vaðið og
hefur vísað deilunni til gerðardóms
sem sænska viðskiptaráðið skipar.
Aðilar deila um leið og þeir semja
HS ORKA HEFUR VÍSAÐ DEILU VEGNA ORKUKAUPA TIL GRUNDARTANGA TIL GERÐARDÓMS
Álver í Helguvík