Morgunblaðið - 16.07.2012, Blaðsíða 26
26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. JÚLÍ 2012
VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Björg Magnúsdóttir stjórnmála-
fræðingur var að ljúka meist-
araprófi í hagnýtri menningar-
miðlun þar sem hún rannsakaði
sérstaklega netnotkun barna og
unglinga. Hún hefur gert fjóra út-
varpsþætti, Eins og eldur, um þessa
netnotkun og eru þeir fluttir á Rás
1 á þriðjudögum. Í þáttunum ræðir
Björg við nemendur í 5. - 10. bekk
grunnskóla um netnotkun þeirra og
einnig ræðir hún við ýmsa sérfræð-
inga, starfsmenn félagsmiðstöðva,
kennara og foreldra. Í þáttunum
kemur margt forvitnilegt í ljós.
„Ég er ekki af þeirri kynslóð sem
fékk internetið í vöggugjöf en hef
fylgst með þróuninni og séð hvernig
internetið hefur komið af sífellt
meiri krafti inn í líf fólks,“ segir
Björg. „Ég hef starfað á netmiðli og
lengi haldið úti bloggi. Mér finnst
forvitnilegt hvernig fólk nýtir sér
netið og hvernig samskiptin eru
öðruvísi þar en í hinum raunveru-
lega heimi.“
Hverjir eru kostirnir við netnotk-
un barna og unglinga?
„Allt bendir til þess að netnotkun
barna og unglinga, sérstaklega í
hinum vestræna heimi, sé gríð-
arlega mikil. Á netinu eru óteljandi
upplýsingar og hjá þeim sem notar
netið hlýtur að síast eitthvað inn af
fréttum, fróðleik og upplýsingum
um samfélagið sem við búum í. Þó
komst ég að því í samtölum við
krakka í 5.-10. bekk að netnotkun
þeirra snýst ekki alltaf um upplýs-
ingaöflun, hún hverfist að miklu
leyti í kringum samskipti við vini og
ættingja og ýmsa tölvuleiki.“
Hverjar eru helstu skuggahliðar
netsins hvað varðar þennan
aldurshóp?
„Þær eru ótalmargar. Það kom
mér á óvart að allir krakkarnir sem
ég talaði við höfðu annaðhvort sjálf-
ir orðið fyrir því að ókunnur aðili,
oft fullorðinn, reyndi að reyna að
eiga samskipti við þau, eða þekktu
einhvern sem hafði orðið fyrir því.
Netið gerir þeim sem eru í leit að
líklegum fórnarlömbum, og þá oft
börnum, afskaplega auðvelt fyrir.
Önnur skuggahlið netnotkunar er
hversu gríðarlega mikið er þar af
óæskilegu efni. Kannski er barn að
leita að upplýsingum um Barbí eða
önnur leikföng en er þá skyndilega
komið inn á svæði sem mögulega
enginn ætti að fara inn á. Starfs-
menn félagsmiðstöðva sem ég
ræddi við sögðu að það skipti gríð-
arlega miklu máli að foreldrar
fylgdust með því hvað krakkarnir
væru að gera á netinu. Það kom
hins vegar í ljós í viðtölum mínum
við krakkana að þegar kemur að
netnotkun inni í heimilinu þá eru
krakkarnir kennararnir enda hafa
þeir yfirleitt mun betri tölvuþekk-
ingu en foreldrarnir. Krakkarnir
kunna að fara inn á óæskilegar síð-
ur og kunna líka að hylja sporin.
Þeir þekkja tæknina til að fela það
sem þeir hafa verið að skoða þannig
að foreldrarnir vita ekki af því.“
Símaat og breyttar myndir
Er mikið um einelti á netinu?
„Ég spurði nemendur sérstaklega
út í rafrænt eineldi og ljós kom að
þeir þekktu öll einhvern sem hafði
orðið fyrir rafrænu einelti. Það ein-
elti getur birst með mismunandi
hætti. Mynd er breytt og viðkom-
andi gerður feitur eða sett rauð
bóla á ennið á honum og henni síðan
dreift til skólafélaganna. Annað
dæmi er um símaat þar sem sér-
stakt app er notað til að breyta
rödd þess sem hringir og lætur við-
komandi hljóma eins og gamlan
kall. Einn viðmælenda minna lýsir
slíku ati í einum þættinum en
feimnasta stelpan í bekknum stóð á
bak við það. Krakkarnir nefndu líka
einelti þar sem stór hópur tekur sig
saman og dælir gríðarlega miklu
efni á facebook síðu eins nemanda,
oft með vísanir í klám og annan við-
bjóð.
Frístundaleiðbeinendur töluðu
um að rafrænt einelti ætti sér yf-
irleitt alltaf hliðstæðu til dæmis á
skólalóðinni. Rafrænt einelti er því
ein af mörgum birtingarmyndum
eineltis.“
Getur netið ekki orðið að miklum
tímaþjófi?
„Jú, ég spurði krakkana hvernig
þeim liði þegar þeir væru búin að
vera lengi fyrir framan skjáinn.
Hraður heimur netsins
Björg Magnúsdóttir rannsakar
netnotkun barna og unglinga
Lára Hilmarsdóttir
larah@mbl.is
„Í stuttu máli þá er þetta stórkost-
lega áhugaverð lesning og sannkall-
aður sumarsmellur,“ segir Sigurður
Gylfi Magnússon sem ásamt Hilmu
Gunnardóttur er höfundur og rit-
stjóri Dagbókar Elku sem nýlega
kom út. Þetta er fimmtánda bókin í
ritröðinni Sýnisbók íslenskrar al-
þýðumenningar, sem Sigurður rit-
stýrir ásamt sagnfræðingunum Dav-
íð Ólafssyni og Má Jónssyni.
Dagbækur kvenna sjaldséðar
„Af þeim rúmlegu 200 dagbókum
sem er að finna í handritadeild
Landsbókasafns, voru aðeins þrjár
dagbækur kvenna varðveittar þegar
við hófum útgáfu Sýnisbókaritraðar-
innar. Út af fyrir sig var það góð
ástæða til þess að gefa út þessa til-
teknu dagbók en þar að auki er hún
meðal allra skemmtilegustu og
áhugaverðustu dagbóka sem varð-
veist hafa,“ segir Sigurður.
Dagbókina skrifaði alþýðukonan
Elka Björnsdóttir á árabilinu 1915
til 1923. Hún tók
að sér fjölbreytt
verkefni og hlut-
verk sem Sigurður
telur upp. „Elka
skipti sér af verka-
lýðsmálum og
menningarmálum.
Hún gekk í Hið ís-
lenzka bók-
menntafélag, hýsti Finn Jónsson
listmálara um tíma á heimili sínu,
var í vinfengi við Ásmund Sveinsson
myndhöggvara og þekkti til mynd-
höggvaranna Einars Jónssonar og
Ríkharðs Jónssonar. Við þetta má
svo bæta að hún var fyrsti ritari
verkakvennafélagsins Framsóknar,
skipti sér af dýraverndunarmálum
og var starfsmaður Reykjavík-
urborgar, bæði við þrif á skrifstofu
borgarinnar og brunastöðinni. Þá
má ekki gleyma því að Elka var virk-
ur meðlimur aðventistakirkjunnar,“
segir Sigurður.
„Elka er ekki bara dæmigerð
kona heldur áhugavert eintak af
manneskju sem þurfti að berjast
fyrir lífinu á hverjum degi lífs síns.
Dagbók Elku
einstök innsýn
Sjónarhorn einstæðrar alþýðukonu
Aðeins þrjár dagbækur kvenna af 200
ÖRUGGLEGA FYRIR ÞIG!
VINNAN
VERÐUR
SVO MIK
LU
SKEMM
TILEGRI
!
Dynjandi hefur úrval af
heyrnahlífum frá 3M.
Komdu og skoðaðu úrvalið.
Dynjandi örugglega fyrir þig!
Skeifunni 3 - Sími: 588 5080 - dynjandi.is