Morgunblaðið - 29.11.2012, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2012
Betra kaffi!
Kaffivél með hitabrúsa
Tekur aðeins 7 mínútur að hella upp á
2,2 lítra af kaffi.
Síðumúla 16 ~ 108 Reykjavík ~ Sími: 580 3900 ~ fastus.is
Fastus til framtíðar
Árið 1988 var Arafat
forseti enn útlagi í Tún-
is, PLO-samtökin voru
stimpluð af Ísrael og
Bandaríkjunum sem
hryðjuverkasamtök og
Yasser Arafat að sjálf-
sögðu yfirhryðjuverka-
maðurinn. Hann fékk
því ekki vegabréfsárit-
un til Bandaríkjanna og
til þess að Arafat gæti
ávarpað Allsherjar-
þingið ákvað þingheimur að flytja
sig um set, frá New York til Genfar í
Sviss, og þar flutti Arafat sína eft-
irminnilegu ræðu um sjálfstæði Pal-
estínu og leiðina til friðar.
Hernám Palestínu,
uppreisn og eftirgjöf
Í stríðinu frá 1948-1949 bættu
gyðingar við sig meira en fjórðungi
landsins til viðbótar þeim helmingi
sem Sameinuðu þjóðirnar höfðu ætl-
að þeim með samþykkt Allsherj-
arþingsins um skiptingu Palestínu
29. nóvember 1947. Þá voru 22%
landsins eftir, Gaza og Vesturbakk-
inn að meðtalinni Austur-Jerúsalem.
Ísraelsmenn hernámu fimmtung-
inn sem eftir var í Sex daga stríðinu
1967, en landamærin frá því fyrir
hernámið 1967 eru einu alþjóðlega
viðurkenndu landamærin.
Árið 1987 brutust út friðsamleg
mótmæli Palestínumanna gegn her-
náminu, Intifada hinn fyrri. Þrátt
fyrir friðsemd létu hundruð Palest-
ínumanna lífið og þúsundir hlutu ör-
kuml.
Sjálfstæðisyfirlýsingin 15. nóv-
ember 1988 vísaði til Palestínu innan
landamæranna frá árunum 1949-
1967. Það var ekki lítil eftirgjöf af
hálfu þeirrar þjóðar sem byggt hafði
Palestínu frá örófi alda, en Arafat
tókst að sannfæra þjóð sína um að
þessi eftirgjöf væri söguleg nauðsyn
og allir flokkar Palestínumanna hafa
síðan fallist á þessa niðurstöðu, þar á
meðal Hamas-samtökin.
Friðarviðræður
og sjálfstæðisbarátta
Árið 1991 hófust friðarviðræður í
Madrid fyrir tilstuðlan Bandaríkj-
anna en áður en þeim lauk var gerð-
ur samningur á laun, sem kallaður
var Oslóar-yfirlýsingin
og var hún undirrituð í
Washington í sept-
ember 1993. Rabin for-
sætisráðherra var
nokkru síðar myrtur af
öfgamönnum úr eigin
röðum sem engan frið
vilja semja.
Síðan hafa slíkir ver-
ið við völd í Ísrael, frá
Sharon til Netanyahu,
stjórnmálamenn sem
látast stundum vilja
ræða frið og tala um
friðarferli, en verkin
tala og segja aðra sögu. Árásir á
íbúa herteknu svæðanna halda stöð-
ugt áfram, landránið verður æ um-
fangsmeira og nú hefur hálf milljón
landtökufólks verið flutt inn á Vest-
urbakkann, þvert á Genfarsáttmála.
Forysta Palestínumanna hefur
leitað leiða til að styrkja stöðu þjóð-
arinnar með því að fá alþjóðlega við-
urkenningu í von um að það gæti
aukið möguleika á raunverulegum
friðarviðræðum.
Meirihluti þjóða heims við-
urkenndi Palestínu sem sjálfstætt
og fullvalda ríki strax eftir sjálfstæð-
isyfirlýsinguna 1988 en í þeim hópi
voru ekki hin svokölluðu vestrænu
ríki. Þegar Suður-Ameríka fór að
losa sig undan oki bandarísku
heimsvaldastefnunnar á síðustu ár-
um viðurkenndu þau hvert af öðru
Palestínu.
Frumkvæði Íslands
Síðan gerðist það fyrir ári, að Al-
þingi Íslendinga ályktaði samhljóða,
að viðurkenna bæri Palestínu sem
sjálfstætt og fullvalda ríki og árétt-
aði jafnframt rétt palestínsks flótta-
fólks til að snúa heim aftur. Þessi
ályktun, sem var gerð 29. nóvember,
er því miður enn einstæð í röðum
vestrænna ríkja, þar á meðal hinna
Norðurlandaþjóðanna, sem hafa
ekki viðurkennt sjálfsagðan rétt pal-
estínsku þjóðarinnar til sjálfs-
ákvörðunar og sjálfstæðis. Hlutur
utanríkisráðherra og Alþingis í
þessu máli er íslenskri þjóð til sóma.
En þessi stefnumótun varð ekki til
í tómarúmi. Hún var rökrétt fram-
hald af stefnu Alþingis sem mótuð
var samhljóða árið 1989. Annar
ógleymanlegur atburður á þeim ferli
var heimsókn Steingríms Her-
mannssonar, þáverandi forsætisráð-
herra, til Yassers Arafats, forseta
Palestínu, í maí 1990 sem hafði þá
aðsetur með útlagastjórn í Túnis.
Steingrímur varð fyrstur vestrænna
þjóðarleiðtoga til að rjúfa múrinn.
Össur og Alþingi leiða okkur í þau
fótspor.
Fyrir frelsi, mann-
réttindum og friði
Í dag höldum við upp á eins árs af-
mæli samþykktar Alþingis og 25 ára
afmæli Félagsins Ísland-Palestína. Í
tilefni þessa flytur dr. Mustafa
Barghouthi, læknir og mannrétt-
indafrömuður, fyrirlestur í hátíð-
arsal háskólans kl. 17 í dag og um
kvöldið kl 20 hefst samstöðu- og af-
mælishátíð á Hótel Borg.
Vonir eru bundnar við að í dag
samþykki Allsherjarþing SÞ tillögu
sem felur í sér viðurkenningu á sjálf-
stæði og fullveldi Palestínu, þótt full
aðild fáist ekki strax. Þetta mun auð-
velda Palestínu aðild að al-
þjóðastofnunum eins og Al-
þjóðaglæpadómstólnum, þannig að
hægt verði að draga ísraelska ráða-
menn til ábyrgðar fyrir stríðsglæpi.
Bandaríkjastjórn og Ísrael hamast
gegn þessu og þegar eru hafnar
efnahagslegar refsiaðgerðir gegn
Palestínu fyrir þá sök að framfylgja
sínum sjálfsagða rétti. Evrópuríkin
standa mörg hikandi hjá.
Nýafstaðnar eru grimmdarlegar
árásir á íbúa Gazasvæðisins þar sem
sprengjm rigndi látlaust í átta sólar-
hringa og yfir 160 manns létu lífið og
meira en 1.000 manns særðust og
hlutu örkuml. Palestínski fáninn féll
ekki til jarðar og þjóðin er samein-
aðri en áður í baráttu sinni fyrir
frelsi, mannréttindum og friði. Sýn-
um þeirri baráttu samstöðu.
Leið Palestínu
til frelsis og friðar
Eftir Svein Rúnar
Hauksson » Þetta mun auðvelda
Palestínu aðild að
Alþjóðastríðsglæpa-
stólnum, þannig að
hægt verði að draga ísr-
aelska ráðamenn til
ábyrgðar fyrir stríðs-
glæpi.
Sveinn Rúnar
Hauksson
Höfundur er læknir og formaður
Félagsins Ísland-Palestína.
Sagan sýnir okkur
að upp úr hnignun og
kreppum samfélaga rís
ávallt ný framtíðarsýn
og skapandi kraftur
sem endurnýjar sam-
félagið á öllum sviðum.
Ástæðan fyrir hnignun
samfélaga er oft sú
sama, stöðnuð og úrelt
hugmyndafræði sem í
upphafi var ný og
skapandi hugsun en í tímans rás
lagaði sig ekki þeim breytingum
sem urðu á samfélaginu.
Þetta birtist okkur Íslendingum
glöggt í kreppunni sem nú herjar,
ekki aðeins á Íslandi heldur um all-
an hinn vestræna heim. Úr rústum
heimsstyrjaldarinnar reis ný
heimssýn, ný hugsun, endalok ný-
lendustefnunnar lauk með sjálf-
stæði undirokaðra þjóða. Aukin við-
skipti milli þjóða, stórauknir
flutningar, aukin samkeppni, al-
þjóðlegt peningakerfi. Ný tækni
kom fram á öllum sviðum sem
leiddi m.a. til kapphlaups milli
þjóða um lífsgæði og vopnafram-
leiðslu. Síðan hafa Vesturlönd náð
bestu lífskjörum á jörðinni og við
teljum jafnvel að þau batni enn.
Endimörk
vaxtarins?
Nú í upphafi nýrrar
aldar hefur komið æ
betur í ljós að hag-
vöxtur Vesturlanda
síðustu áratugi hefur
að miklu leyti byggst á
fullnýtingu og jafnvel
ofnýtingu eigin nátt-
úruauðlinda sem og
þróunarlanda. Vís-
indin benda okkur á
að olían sem knýr all-
ar samgöngur á jörðunni muni
kannski duga í eina öld. Kapp-
hlaupið heldur engu að síður áfram.
Vaxandi stórveldi, Indland og Kína
sem hagnast hafa á framleiðslu fyr-
ir Vesturlönd í áratugi eru nú að
auka lífsgæði sinna eigin þegna og
komin í samkeppni við Vesturlönd
um náttúruauðlindir hvar sem eru í
heiminum sem endurspeglast í
stöðugri verðhækkun allra hráefna.
Yfirburðir Vesturlanda duga ekki
í þessari samkeppni, hagvöxtur
þeirra hefur minnkað og þau aukið
skuldasöfnun til að halda stöðu
sinni og lífskjörum. Þetta sést skýrt
í kreppu evruríkjanna sem er til-
komin vegna skuldasöfnunar fátæk-
ari ríkjanna innan sambandsins til
að ná lífsgæðum ríkjanna í norðri.
Gífurleg skuldasöfnun Bandaríkj-
anna m.a. vegna vopnaframleiðslu
og eyðslu til að viðhalda stöðu sinni
sem stórveldi er mikið hættumerki.
Vegna stöðu dollarsins hefur enn
ekki komið að skuldadögum. Fjár-
magnið hefur verið drifaflið í þess-
ari efnahagsþróun og hefur nú náð
slíku pólitísku afli að kjörnir vald-
hafar Vesturlanda kjósa að verja
hagmuni þess umfram atvinnu og
lífsgæði þegna sinna. Allt þetta er
ekki tímabundnir efnahagsörð-
ugleikar heldur augljós merki
stöðnunar og jafnvel hnignunar.
Tregðan og endurmat
Ráðandi öfl viðhalda og verja
regluverk samfélagsins og bregðast
seint við breytingum, hvorki utan
að eða innan úr samfélaginu.
Tregðan við breytingar er innbyggð
í stjórnkerfið en engu að síður ráða
viðbrögð þeirra því hvort sam-
félagið finnur leiðir til að viðhalda
lífskjörum sínum á vistvænni hátt
en hingað til. Umræðan mun snúast
um það á næstu árum.
Óhjákvæmulegar breytingar eru
framundan og þeim fylgja pólitísk
átök um stefnur og átök við
ríkjandi hagsmuni um ný gildi og
nýja hugsun, nýja nálgun til lausna
á sameiginlegum vandamálum.
Mörg þeirra verða flókin úrlausnar
og því nauðsyn að fjölmiðlar rísi
upp úr meðalmennskunni og verði
raunverulega það afl sem almenn-
ingur geti treyst til að fjalla um
málefnin án hlutdrægni og á gagn-
rýnan hátt. Hlutverk þeirra í lýð-
ræðinu verður ekki ofmetið. Efna-
hagslegar breytingar, félagslegur
jöfnuður og umhverfismál verða
meginviðfangsefni stjórnmálanna
fram á næst áratug.
Ný stefna til úrlausna í viðfangs-
efnum stjórnmálanna á ekki að
byggjast á ímyndaðri „vinstri“ eða
„hægri“ stefnu heldur út frá gildum
sem þjóðfélagið vill standa fyrir.
Hvað á að ráða?
Við eigum að hafa í huga að ein-
staklingurinn og fjölskyldan er
kjarni samfélagsins og ef það á að
standa sterkt verður það að hvíla á
þeim gildum sem einstaklingar vilja
sjá í eigin lífi. Frelsi hvers manns
vilja allir hafa til orðs og athafna.
Jafnrétti milli manna er jafn sjálf-
sagt og að draga andann. Hver
maður getur verið smár og brot-
hættur og við viljum að samfélagið
hugi jafnt að öllum. Réttlæti er öll-
um mönnum í blóð borið og þeir
vilja að það sé í heiðri haft í öllum
reglum samfélagsins og ákvörð-
unum valdhafa.
Þessi þrjú gildi eiga að gegnsýra
allt samfélagið. Þau eiga að vera
undirstaða þess og tryggja velferð
allra, hvers manns. Ef einhver
þarf aðstoð og er ekki sinnt er
samfélagið veikt. Þessi gildi eiga
að vera hornsteinninn í lagasetn-
ingu, í framkvæmd laganna, þann-
ig skilar það sér í siðferði sam-
félagsins. Ákvörðun manna að
setja samfélagi sínu skipulag og
grunnreglur í stjórnarskrá ættu að
byggjast á þeim. – Frelsi-
Jafnrétti-Réttlæti.
„Einn fyrir alla og allir fyrir
einn“ er ekki merkingarlaust mál-
tæki og endurspeglast best í nánu
samfélagi manna. Hverjum þegn
er ljóst að hann verður að gefa af
frelsi sínu við að gangast undir
sameiginlegar skyldur og við-
urkenndar reglur samfélagsins en
í staðinn fær hann stuðning þess
og betra líf í samvinnu með öðrum.
Í lýðræði er valdið til stjórnunar
veitt sameiginlega og því eiga allar
stofnanir samfélagsins að vinna að
því að efla það og þroska í anda
þessara gilda.
Ný hugsun – nýir tímar
Eftir Sigurbjörn
Svavarsson » Óhjákvæmulegar
breytingar eru
framundan og þeim
fylgja pólitísk átök um
stefnur og átök við
ríkjandi hagsmuni um
ný gildi og aðferðir til
lausna.
Sigurbjörn Svavarsson
Höfundur er annar varaformanna
Samstöðu.
...alveg með’etta
Fylgir Morgunblaðinu alla fimmtudaga