Morgunblaðið - 13.12.2012, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2012
Á ljósum Vegfarendur á götum höfuðborgarinnar eru margskonar og ekki láta allir kuldann reka sig inn í bifreiðar. Sumir fara um á hjólafákum, aðrir á tveimur jafnfljótum.
Kristinn
Í frumvarpi meirihluta
stjórnskipunar- og eftirlits-
nefndar til stjórnarskip-
unarlaga um stjórnarskrá
lýðveldisins Íslands er ým-
islegt forvitnilegt að finna,
sumt hreinar perlur. Þar er
t.d. að finna 97. greinina um
sjálfstæðar ríkisstofnanir.
Væntanlega hefur frétta-
maður sem lagði stund á lög-
fræði fyrir rúmum 50 árum
og jafnvel fleiri snillingar komið að gerð
hennar. Með lögum sem eru samþykkt
með 2/3 hlutum atkvæða á Alþingi má,
sem sé, kveða á um að tilteknar stofn-
anir ríkisins sem gegna mikilvægu eft-
irliti eða afla upplýsinga sem nauðsyn-
legar eru í lýðræðisþjóðfélagi njóti
sérstaks sjálfstæðis. Starfsemi slíkra
stofnana verður ekki lögð niður, henni
breytt að verulegu leyti eða hún fengin
öðrum stofnunum nema með lögum sem
eru samþykkt með 2/3 hlutum atkvæða á
Alþingi.
Ekkert segir um það í frumvarpinu
hvenær og hvar þetta eigi við. Á þetta
skv. orðanna hljóðan ekki við um allar
stofnanir ríkisins sem gegna mikilvægu
eftirliti eða afla upplýsinga sem nauð-
synlegar eru í lýðræðisþjóðfélagi, njóta
sérstaks sjálfstæðis og hafa notið þess
trausts að þingið hefur samþykkt starf-
semi þeirra með lögum sem samþykkt
hafa verið með 2/3 hlutum atkvæða á Al-
þingi? Starfsemi stofnananna verður
ekki heldur breytt að verulegu leyti.
Hvað þýðir þetta? Jú, fækkun starfsfólks
svo einhverju skipti er þar með óheimil.
– Rás 2 aflar upplýsinga. Hana má lík-
lega ekki leggja niður eða fækka þar
fólki. Tímabundnar stofnanir, svo sem
Umboðsmaður skuldara, eru líklegast
orðnar varanlegar, svo og fjöldi starfs-
fólksins að mestu. Sendiráð afla upplýs-
inga. Má breyta þeim að verulegu leyti?
Og svo má áfram halda; endalaust.
Að vísu er ráðagerð um það í grein-
argerð að þessu séu takmörk sett:
„Þessu ákvæði er ætlað að standa vörð
um starfsemi og sjálfstæði ríkisstofnana
sem þurfa samkvæmt eðli máls að geta
starfað sjálfstætt og í friði
fyrir pólitískum afskiptum
meirihluta og jafnvel minni-
hluta hverju sinni. Löggjaf-
anum er falið að meta
hvaða stofnanir skuli falla
undir ákvæðið, en þó með
þeirri takmörkun að þær
gegni mikilvægu eftirliti
eða afli upplýsinga sem eru
nauðsynlegar í lýðræðis-
þjóðfélagi. Í umræðu í
Stjórnlagaráði voru nefndar
í þessu sambandi nokkrar
helstu eftirlits- og gagnaöflunarstofnanir
á sviði efnahagsmála, svo sem Seðla-
banki, Fjármálaeftirlit, Samkeppniseft-
irlit og Hagstofa Íslands. Þá má nefna til
sögu stofnanir sem gegna mikilvægu eft-
irliti og gagnaöflun á sviði umhverf-
ismála.“ „Gert er ráð fyrir að verndin
sem ákvæðið mælir fyrir um sé veitt
með því að tiltaka í lögum að nafngreind
stofnun njóti sérstaks sjálfstæðis skv.
97. gr. stjórnarskrár.“ En þessi orð hafa
bara ekki ratað inn í frumvarpið og hafa
því ekkert lagagildi. – Þessi hraksmán-
arlega smíð 97. greinar frumvarpsins er
bara eitt dæmi af aragrúa úr frumvarp-
inu. Væri ekki ráð að þetta fólk tæki
næst að sér læknis- og hjúkrunarstörf?
Það er jú búið að afgreiða lagaþekk-
inguna.
Um skipan dómsvaldsins, annarra en
Hæstaréttar, segir hins vegar ekkert
slíkt. Skipan dómsvaldsins, þar á meðal
dómstig og fjölda dómara, skal ákveða
með lögum. Sjálfstæði dómstóla skal
tryggt með lögum, o.s.frv. Enda sat
hvorki dómari né lögmaður í Samfylk-
ingarráðinu sem samdi Samfylking-
arskrána. – Þurfti allt þetta skemmd-
arverk til, til að geta afnumið fullveldi
Íslands á góðum degi sem hentar Sam-
fylkingunni og tveimur bandingjum
hennar?
Eftir Einar S.
Hálfdánarson
» Þurfti allt þetta skemmd-
arverk til, til að geta af-
numið fullveldi Íslands?
Einar S. Hálfdánarson
Höfundur er löggiltur endurskoðandi
og hæstaréttarlögmaður.
Frumvarp um
stjórnarskrá Íslands
Oscar Wilde sagði eitt sinn að
hann gæti staðist allt nema freist-
ingar. Fyrir stjórnlynda stjórn-
málamenn á borð við Ögmund Jón-
asson er sömuleiðis fátt meira
freistandi en gott tækifæri til að
stjórna freistingum annarra enda
eru stjórnlyndir að öllu jöfnu ófær-
ir um að hafa stjórn á eigin of-
stjórnunaráráttu.
Þó að Ögmundur Jónasson sé
þekktur fyrir flest annað en aðdáun
sína á frelsi einstaklingsins til að taka sjálf-
stæðar ákvarðanir um eigið líf, er óhætt að full-
yrða að stjórnlyndisæði ráðherrans og ofstæk-
isflokks hans, VG, hafi náð nýjum hæðum með
lagafrumvarpi um svokallaða „Happdrætt-
isstofu“ sem líklega væri nær að kenna við
stjórnlyndisfíkilinn og kalla Ögmundarstofu.
Fjárhættuspil þar sem veðjað er á móti hug-
búnaði sem forritaður er til þess að bera sigur
af hólmi má segja að sé ígildi skattlagningar á
heimsku. Því má segja að tilvonandi „Happ-
drættisstofa“ Ögmundar sé tilraun til þess að
vinna á heimsku með stjórnvaldi. Eins og frum-
varp Ólínu Þorvarðar um niðurgreiðslu á
galdralækningum sýnir, er fátt svo heimskt að
stjórnlyndir sjái ekki tækifæri til að sólunda al-
mannafé í opinberar „lausnir“, svo dæmi sé tek-
ið af handahófi. Líkurnar á að mælanlegur ár-
angur verði af happdrættisstofu Ögmundar eru
reyndar slíkar að líklega væri vænlegra að nið-
urgreiða heimsku spilafíkla beint þannig að þeir
verði ekki fyrir fjárhagstjóni frekar en að ráð-
ast í stofnun og rekstur heillar stofnunar. Hug-
myndin að Happdrættisstofu er því heimskari
en sú heimska sem henni er ætlað að fyrir-
byggja.
Til einföldunar má skipta fjárhættuspili þjóð-
arinnar í tvennt. Annarsvegar innlenda spila-
kassa og happdrættismiða sem hver sem er get-
ur keypt, börn jafnt sem fullorðnir, andlega
vanheilir sem heilbrigðir. Þá starfsemi telur Ög-
mundur að „njóti virðingar og sé samfélaginu
mikilvæg“. Hinsvegar eru erlendar veð-
málasíður sem samkvæmt Ögmundi eru upp til
hópa reknar af alþjóðlegum glæpahringjum sem
af einhverjum ástæðum takmarka þó aðgang við
þá sem hafa greiðslukort og náð hafa 18 ára
aldri. Að stöðva hið síðarnefnda er að mati Ög-
mundar hvorki meira né minna en „brennandi“
málefni og það þó að um 99% þjóðarinnar
stundi alls ekki neins konar netspilun. Ögmund-
ur telur erlendar veðmálasíður hina mestu vá
en engu að síður „… nauðsynlegt að fólki standi
til boða sambærileg spil á vegum
trúverðugra íslenskra fyrirtækja“.
Engu skiptir þó að íslenskir veð-
bankar bjóði mun óhagstæðari
þjónustu, þ.e. verri stuðla í veð-
málum heldur en erlendir keppi-
nautar. Hér er því ámóta virðing
borin fyrir hagsmunum neytenda
eins og t.d. með innflutnings-
höftum á landbúnaðarvörum.
Ögmundur ætlar að „koma í
veg“ fyrir eitthvað sem hann
flokkar sem „ólöglega netspilun á
erlendum sem innlendum vefsíð-
um“. Til að leysa slíkt er Ögmundur trúr rótum
sínum og horfir til þess hvernig sósíalísk ríki á
borð við Kúbu, Kína og Norður-Kóreu leysa slík
mál með ritskoðun á netinu og skorðum við
notkun greiðslukorta. Ekki fylgir þó með frum-
varpinu ítarleg útflærsla, t.d. um hvernig loka
eigi fyrir notkun erlendra greiðslukorta á er-
lendum síðum, hvernig hægt verði að stöðva
notkun íslenskra greiðslukorta ef korthafi
ferðast erlendis, hvort tengingar við greiðslu-
miðlunarkerfi á borð við PayPal, sem aldrei mun
beygja sig fyrir meinlokuhugmyndum Ögmund-
ar, verði bannaðar, nú eða hvort úlendingum á
Íslandi verði meinaður aðgangur að erlendum
síðum sem Ögmundi eru ekki þóknanlegar.
Veruleikafirring Ögmundar er reyndar slík að
í greinargerð með frumvarpinu er beinlínis við-
urkennt að: „Enginn vafi er á því að greiðslu-
miðlunarbann telst hindrun á þjónustufrelsi í
skilningi Evrópuréttar.“ Að viðurkenna lögbrot í
greinargerð með lagafrumvarpi hlýtur að vera
nýlunda hér á landi og verðugt rannsóknarverk-
efni fyrir svokallaða stjórnsýslufræðinga.
Fyrir flest hófsemdarfólk eru veðmál eitthvað
sem við viljum sem minnst vita af og allir hafa
heyrt reynslusögur af fíklum sem ánetjast slíkri
iðju. Því er viðbúið að flestum þyki einfaldlega
bara þægilegt að losna við vandamálið með laga-
boði. Því er til að svara að sögulega hverfa þjóð-
ir sjaldnast í einni svipan frá frelsi til alræðis
heldur er einstaklingsfrelsið étið einn bita í
einu, ávallt með göfugum tilgangi hverju sinni.
Fjárhættuspil er hinsvegar löstur en ekki glæp-
ur.
Eftir Arnar
Sigurðsson
Arnar Sigurðsson
Ögmundarstofa
Höfundur starfar á fjármálamarkaði.
»Hugmyndin að Happdrættis-
stofu er því heimskari en sú
heimska sem henni er ætlað að
fyrirbyggja.