Morgunblaðið - 13.02.2013, Qupperneq 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 2013
Spássitúr Þessi tvö voru vel búin þegar þau viðruðu sig á dögunum.
Styrmir Kári
Í þeirri umræðu sem
átt hefur sér stað í
tengslum við gerð
rammaáætlunar hefur
komið fram gagnrýni á
áætlanir Landsvirkj-
unar varðandi fyrir-
hugaðar þrjár virkj-
anir í neðanverðri
Þjórsá. Þar er um að
ræða Hvammsvirkjun,
Holtavirkjun og Urr-
iðafossvirkjun og hefur gagnrýnin
einkum beinst að mögulegum áhrif-
um þessara virkjana á laxfiska. Í
umræðunni er gjarnan ranglega
fjallað um þessar virkjanir sem eina
framkvæmd og þarf það ekki að
koma á óvart því að í áætlunum
Landsvirkjunar frá 2007 var miðað
við að framkvæmdatími þessara
virkjana skaraðist þannig að þegar
framkvæmdir væru komnar vel á
veg við Hvammsvirkjun myndu
framkvæmdir við Holtavirkjun hefj-
ast og síðan hæfust framkvæmdir
við Urriðafossvirkjun skömmu síðar.
Í rammaáætlun er lagt sjálfstætt
mat á hvern þessara þriggja kosta
sem er eðlilegt því að áhrif þessara
virkjana á lífríkið eru með mismun-
andi hætti. Náttúruleg búsvæði laxa
eru á áhrifasvæði Urriðafossvirkj-
unar, en ekki ofan við fyrirhugaða
Hvammsvirkjun og Holtavirkjun
þótt þar hafi lax numið land í seinni
tíð vegna tilkomu laxastiga við
Búðafoss árið 1991. Talið er að 10-
15% af laxastofninum í ánni nýti sér
nú búsvæðin ofan við Búðafoss, það
er á áhrifasvæðum Hvammsvirkj-
unar og Holtavirkjunar, og ef ein-
ungis Hvammsvirkjun er talin er
þessi tala 5-10% af heildarstofn-
inum.
Uppbyggileg gagnrýni almenn-
ings og frjálsra félagasamtaka á fyr-
irhugaðar fram-
kvæmdir fyrirtækja á
borð við Landsvirkjun
veitir mikilvægt aðhald
og leiðir gjarnan til
betri mannvirkja þegar
upp er staðið. Til að
bregðast við áhyggjum
og ábendingum varð-
andi afkomu laxfiska í
neðanverðri Þjórsá
hefur Landsvirkjun
lýst sig reiðubúna til að
byggja sambærilega
seiðafleytu við
Hvammsvirkjun og miðað hefur ver-
ið við að byggð verði við Urriðafoss-
virkjun, og enn fremur afla reynslu
af henni áður en ráðist yrði í bygg-
ingu Urriðafossvirkjunar (sbr. um-
sögn Landsvirkjunar um tillögu til
þingsályktunar um áætlun um vernd
og orkunýtingu landsvæða dagsett
23. október 2012). Slík seiðafleyta
mun fleyta yfirborðsvatni framhjá
vélum virkjana og gera seiðum
þannig kleift að ganga til sjávar án
þess að fara í gegnum vélar. Upp-
bygging virkjananna í neðanverði
Þjórsá yrði því mun varfærnari en
áður hefur verið miðað við.
Í grein Orra Vigfússonar um
virkjanir í neðanverðri Þjórsá sem
birtist í Morgunblaðinu hinn 24. jan-
úar síðastliðinn segir „að rennsl-
isbreytingar, búsvæðaröskun og
seiðadauði myndu leiða til 80-90%
affalla miðað við að ekki væri virkj-
að“. Í þessari fullyrðingu er ekki
tekið tillit til þeirra tillagna sem
Landsvirkjun hefur kynnt og horft
framhjá þeim möguleika að hægt er
að fara varlega, byrja á efstu virkj-
uninni, Hvammsvirkjun sem í dag
getur haft áhrif á 5-10% laxastofns-
ins, og meta reynsluna af henni áður
en lengra yrði haldið. Mikilvægi
þessarar varfærnu uppbyggingar er
undirstrikað í grein Sigurðar Guð-
jónssonar forstjóra Veiðimálastofn-
unar sem birtist í Fréttablaðinu 31.
mars 2012 en þar segir: „Lands-
virkjun hyggst fyrst reisa efstu
virkjunina í Þjórsá, Hvamms-
virkjun, og síðan halda niður ána og
síðast yrði Urriðafossvirkjun reist.
Það gefur því ágæta möguleika á að
prófa lausnir til að koma fiski lifandi
upp og niður fyrir virkjun í
Hvammsvirkjun og láta þær sanna
gildi sitt. Að því fengnu ætti áhættan
að vera minni þegar kemur að bygg-
ingu Urriðafossvirkjunar. Ef illa
tækist til með Hvammsvirkjun er
hægt að bíða með frekari virkjanir í
Þjórsá uns viðunandi árangur næst í
Hvammsvirkjun.“
Í ljósi þess hve mikilvægt er að vel
takist til varðandi virkjanir í neð-
anverðri Þjórsá ef af byggingu
þeirra verður fagnar Landsvirkjun
allri málefnalegri umræðu um þetta
mál. Með samþykkt rammaáætlunar
voru þessar virkjanir settar í bið-
flokk og mun Landsvirkjun leggja
sig fram um að afla þeirra viðbót-
arupplýsinga sem óskað verður eft-
ir. Landsvirkjun hvetur alla hags-
munaaðila og áhugasama
einstaklinga til að kynna sér málið
og mynda sér sjálfstæða skoðun út
frá þeim tillögum, upplýsingum og
rannsóknum sem liggja fyrir og birt-
ar eru meðal annars á vefsíðu
Landsvirkjunar.
Eftir Hörð
Arnarson » Landsvirkjun hefurlýst sig reiðubúna til
að byggja seiðafleytu
við Hvammsvirkjun og
afla reynslu af henni áð-
ur en Urriðafossvirkjun
yrði byggð.
Hörður Arnarson
Höfundur er forstjóri
Landsvirkjunar.
Brugðist við áhyggjum af
áhrifum virkjana á fiskistofna
Sálartetrið hefur
ekki sérstaklega gott
af því að lesa Pen-
ingamál – ársfjórð-
ungsrit Seðlabanka
Íslands um íslenskt
efnahagslíf. Í hvert
skipti sem ritið er
opnað blasir við dökk
mynd af stöðunni og
myndin verður dekkri
með hverju nýju tölu-
blaði.
Í ársbyrjun 2011 voru sérfræð-
ingar Seðlabankans sæmilega
bjartsýnir á horfurnar í íslensku
efnahagslífi. Útlitið var talið bæri-
legt fyrir árið 2013 og reiknað með
að hagvöxtur yrði 3,4%. Síðan liðu
12 mánuðir og það rann upp fyrir
seðlabankamönnum að horfurnar
væru ekki eins glæsilegar og þeir
vonuðust eftir. Reiknimeistararnir
lögðu því fram nýja spá um hag-
vöxt: 2,5% á yfirstandandi ári. Enn
og aftur hafa sérfræðingar breytt
spá sinni.
Í Peningamálum, sem komu út
fyrr í þessum mánuði, er reiknað
með að hagvöxtur þessa árs verði
aðeins 2,1%. Til að bæta gráu ofan
á svart liggur fyrir að í nóvember
síðastliðnum ofmat Seðlabankinn
vöxt efnahagslífsins á nýliðnu ári.
Í stað 2,5% hagvaxtar mun efna-
hagurinn ekki hafa vaxið nema um
2,2% árið 2012.
Fjárfesting dregst saman
Ekki birtir yfir sálinni þegar
rýnt er betur í tölur Seðlabankans.
Fjárfesting mun dragast saman á
yfirstandandi ári um 1% og þar
skiptir mestu 11,4%
samdráttur í fjárfest-
ingu atvinnuveganna.
Fyrir tveimur árum
voru seðlabankamenn
fullir bjartsýni og
töldu að fjárfesting
myndi aukast um
14,2%. Íslendingar
eru því langt frá því
að búa í haginn fyrir
framtíðina.
Gangi spá Seðla-
bankans eftir verður
fjárfesting í hlutfalli
við verga landsframleiðslu aðeins
14,3%. Þetta þýðir að 100-110
milljarða króna vantar í fjárfest-
ingu hér á landi á þessu ári miðað
við meðaltal og það sem aðilar
vinnumarkaðarins töldu ásamt rík-
isstjórn að væri eðlilegt. Á síðustu
þremur árum hefur fjárfesting
verið yfir 300 milljörðum króna
minni í heild en eðlilegt getur tal-
ist.
Með öðrum orðum: Það vantar
a.m.k. 300 milljarða inn í íslenskt
efnahagslíf. Þetta er svipuð fjár-
hæð og reiknað verðmæti Lands-
virkjunar.
100 milljarða tekjutap
Glötuð fjárfesting er ekki annað
en glatað tækifæri. Störf verða
ekki til, launatekjur hækka ekki,
og ríkissjóður verður af stórkost-
legum tekjum. Möguleikar á að
standa undir öflugu heilbrigð-
iskerfi verða minni með hverju
árinu og menntakerfið líður skort.
Eldri borgarar horfa ekki lengur
til þess að eiga áhyggjulaust ævi-
kvöld.
Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurð-
ardóttur hefur tryggt að árlegar
tekjur ríkissjóðs í náinni framtíð
verða um 100 milljörðum króna
lægri en þær hefðu orðið ef fylgt
hefði verið skynsamlegri stefnu í
efnahagsmálum. Með ofsköttun, sí-
breytilegum skattalögum, höftum
og flóknari leikreglum viðskipta-
lífsins hefur ríkisstjórnin komið
málum þannig fyrir að hagkerfið
er minna og veikara en það gæti
verið.
Áætlað tekjutap ríkisins jafn-
gildir um 1,2 milljónum króna á
hverja fjögurra manna fjölskyldu.
Þannig er vinstri ríkisstjórn að
rýra velferð alls almennings á
komandi árum. Svo geta talsmenn
stjórnarflokkanna, innan þings og
utan, hreykt sér af því að komið
hafi verið á auknum jöfnuði með
hærri sköttum. Sá jöfnuður felst
þó aðeins í verri lífskjörum allra.
Er nema furða að ákveðið hafi ver-
ið á landsfundi Samfylkingarinnar
að breyta nafni flokksins með því
að hnýta fyrir aftan Samfylk-
inguna jafnaðarmannaflokkur Ís-
lands!?
Sósíalismi andskotans
Í aðdraganda kosninga standa
Samfylkingin og Vinstri grænir
andspænis köldum veruleika í
efnahagsmálum. Ríkisstjórninni
hefur mistekist að koma hjólum
efnahagslífsins aftur af stað.
Stjórnarflokkunum hefur mistekist
að rétta við hag heimila og fyr-
irtækja. Heilbrigðiskerfið er að
komast í þrot. Tækifærin til upp-
byggingar hafa ekki verið nýtt.
Og hvernig má annað vera? Þeg-
ar valdhafar fylgja sósíalisma and-
skotans í tilraunum til að þjóðnýta
skuldir einkafyrirtækja, leggja
kapp á að kippa stoðum undan
mikilvægustu atvinnugrein lands-
ins og setja allan metnað í að koll-
varpa stjórnarskrá lýðveldisins er
hvorki tími né áhugi til annarra
verka, nema rétt fyrir kosningar
þegar riðið er um héruð til að út-
deila fjármunum.
Blikur á lofti
Eftir fjögurra ára stjórnarsetu
vinstriflokkanna eru Íslendingar
illa undir það búnir að glíma við
hugsanleg áföll. Og það eru ýmsar
blikur á lofti. Í febrúarhefti Pen-
ingamála er réttilega bent á að
mikil óvissa ríkir í alþjóðlegum
efnahagsmálum. Ástand á helstu
mörkuðum fyrir útflutningsvörur
Íslendinga hefur versnað og við-
skiptakjör eru lakari en áður. Í
stað þess að búa í haginn með því
að örva fjárfestingu hefur ríkis-
stjórnin látið reka á reiðanum og
unnið gegn efnahagslegum fram-
kvæmdum.
Íslendingar hafa ekki efni á öðr-
um fjórum árum undir forystu
vinstrimanna. Jafnvel innan
veggja Seðlabankans er ljósið að
renna upp fyrir mönnum og verða
þeir þó lítt sakaðir um að sýna rík-
isstjórn óvild. Peningamál Seðla-
bankans er dapurleg lesning og
nöturlegur dómur yfir ríkisstjórn
sem kennir sig við norræna vel-
ferð.
Eftir Óla Björn
Kárason »Ríkisstjórn Jóhönnu
Sigurðardóttur hef-
ur tryggt að árlegar
tekjur ríkissjóðs í náinni
framtíð verða um 100
milljörðum króna lægri
en þær hefðu orðið.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Dapurleg lesning og nöturlegur dómur
Stöðugt svartsýnni
spár fyrir 2013
%breyting á vergri landsframleiðslu
Spá
2011
Spá
2012
Spá
2013
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0
3,4%
2,5%
2,1%
Heimild: Peningamál, febrúarhefti hvert ár
Spá um fjárfestingu
2013 versna
%breyting frá fyrra ári
Spá
2011
Spá
2012
Spá
2013
16
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
14,2%
6,5%
-1%
Heimild: Peningamál, febrúarhefti hvert ár