Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.03.2013, Blaðsíða 22

Kryddið túrmerik skal alltaf binda
í olíu svo virkni þess sé bólgueyð-
andi og þar með krabbameinshaml-
andi fyrir líkamann. Þegar túrmerik
er notað í súpu er best að láta lauk
krauma í smá olíu og bæta svo
túrmerikinu út í.
En þeir sem þekkja til indversk-
rar matargerðar vita að margir ind-
verskir réttir byrja einmitt á þess-
ari aðferð og það sýnir að virkni
fæðunnar skiptir ekki síður miklu
máli í þessum samfélögum en
bragðið.
Að auki er mjög mikilvægt að
muna að nota alltaf svartan pipar
með túrmeriki, en við það marg-
faldast upptaka túrmeriksins.
Engifer er, líkt og
túrmerik, talið hafa
bólgueyðandi áhrif
og því krabba-
meins-
hamlandi.
Bólgueyð-
andi áhrif
engifers virðast
gegna veiga-
miklu hlutverki
við að fyrirbyggja ákveðnar tegund-
ir krabbameins, sérstaklega ristil-
krabbameins, og hafa rannsóknir
sýnt að hægt var að hindra þróun
ristilkrabbameins sem komið var af
stað í tilraunadýrum með krabba-
meinsvaldandi efnum, með því að
gefa þeim engifer og túrmerik.
Engifer og túrmerik eru því fjöl-
hæf forvarnarefni sem geta haft
áhrif á vöxt krabbameinsfrumna, til
dæmis með því að draga úr bólg-
um.
Dagleg notkun engifers er að
sama skapi talin vera sérstaklega
áhrifarík á bólgur sjúklinga með
liðagigt.
Krydd sem
forvörn
22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.3. 2013
Heilsa og hreyfing
Við þurfum mismunandi nálganir til árangurs, en mark-
miðið er alltaf það sama. Að auka lífsgæði okkar og reyna
að koma í veg fyrir óþarfa veikindi og erfiða lífsbaráttu.
Þó enginn vilji greinast með lífshættulegan sjúkdóm, er
ekkert að óttast ef greining á sér
stað nógu snemma. Þessar her-
ferðir eru okkur ekki aðeins lífs-
nauðsynlegar og setja okkur í
fremstu röð hvað varðar forvarnir, held-
ur skapa þær einstaka stemningu í sam-
félaginu, þar sem húmor og gleði ná völdum.
Krabbameinsfélagið á því sann-
arlega hrós skilið fyrir skemmti-
legar nálganir sem ná til fjöldans
og gefa samfélagi okkar skemmti-
legan blæ, hvort sem það er með bleikupplýstum húsum eða
misflottum mottum.
Með Mottumars nær Krabbameinsfélagið að gera for-
varnir svolítið „töff“. Motta er málið í mars og skapar bæði
mikilvæga umræðu og samstöðu.
Þessar velheppnuðu herferðir vekja mig til umhugsunar
um hvort ekki sé hægt að vinna að forvörnum gegn offitu með sambæri-
legum hætti. Forvarnir gegn offitu og lífsstíltengdum sjúkdómum þurfa að
snúast meira um að skapa jákvæða orku út í samfélagið með sam-
stilltu átaki, í stað þess að velta sér upp úr neikvæðum hliðum
vandans.
Við þurfum að vinna meira í gleðinni og frelsinu sem fylgir
því að bera ábyrgð á eigin heilsu og vera heilbrigð heldur en
að velta okkur endalaust upp úr því hvað við erum feit. Ef við
tölum meira um það jákvæða, smitar það út frá sér og við hugs-
um frekar um heilbrigði en sjúkdóma. Offita og lífs-
stílstengdir sjúkdómar er eitt stærsta heilbrigðis-
vandamál þjóðarinnar og þolir litla bið. Átaksverk-
efnin „Lífshlaupið“ og „Ísland á iði“ eru hvetjandi
og við sjáum ýmsa jákvæða forvarnavinnu og hug-
arfarsbreytingu í samfélaginu, en hún er hægfara.
Þurfum við ekki bara að standa fyrir árlegri söfnun til for-
varna gegn offitu og hreyfingarleysi? Hvernig væri að nýta
sambærilega gleði og húmor frá Mottumars og Bleiku slauf-
unni, til að skapa umræðu og samstöðu um heilbrigði í víðasta
skilningi, þar sem virkni til eigin ábyrgðar og hugarfarsbreyt-
inga er markmiðið? Við höfum allavega ærna ástæðu til.
Borghildur er BA í sálfræði og menntuð sem einkaþjálfari.
FORVARNIR SEM BREYTA SAMFÉLAGI
BORGHILDUR
SVERRISDÓTTIR
Heilbrigt líf
MARS OG OKTÓBER ERU MÁNUÐIR KRABBAMEINSFORVARNA. MOTTUMARS OG BLEIKA SLAUFAN VEKJA OKKUR, Á
ÓLÍKAN HÁTT, TIL VITUNDAR UM EINFALDAR LEIÐIR TIL AÐ LIFA LENGUR OG BETUR OG JAFNVEL BJARGA EIGIN LÍFI.
* Grænt te er mjög mik-ilvægt fyrir alla sem vilja huga
að krabbameinsforvörnum.
Grænt te inniheldur einna
hæst hlutfall af krabbameins-
hamlandi sameindum, af öll-
um fæðutegundum sem til
eru.
* Allt kálmeti, s.s. sperg-ilkál, blómkál, hvítkál og
grænkál, hefur krabbameins-
hamlandi sameindir sem finn-
ast ekki annars staðar. Reglu-
leg neysla þessara káltegunda
dregur verulega úr þróun
margra tegunda krabba-
meins.
* Margar rannsóknir hafasýnt fram á að kakómassi býr
yfir miklu magni af fjölkarból-
sýrum sem innihalda heilsu-
bætandi eiginleika, þar af
krabbameinshamlandi eig-
inleika líkan þeim sem er í
berjum, græni tei og lauk.
Svokallað 70% súkkulaði er
gert úr 70% kakómassa.
Þ
að kemur mörgum á óvart hvað margar
fæðutegundir geta haft þessi jákvæðu
áhrif á líkama okkar. Talað er um
krabbameinshamlandi og bólgueyðandi
fæðu, en bólgumyndun gegnir stóru hlutverki í
þróun krabbameins. Því er gott að gera sér
grein fyrir hvaða fæðutegundir innihalda sam-
eindir með bólgueyðandi virkni, hvernig við
matreiðum fæðuna og notum réttu kryddin til
að virkni hennar nýtist sem forvörn. Hér eru
nokkur dæmi um sameindir eða efni sem við
getum neytt, sem hafa krabbameinshamlandi og
bólgueyðandi áhrif á vöxt krabbameinsfrumna.
Krydd og kryddjurtir
Það er ekki að ástæðulausu að krydd og krydd-
jurtir eru fyrst nefnd þegar fjallað er um
krabbameinshamlandi áhrif fæðu. Helst er að
nefna engifer og túrmerik sem hvort tveggja á
uppruna sinn í Suðaustur-Asíu, aðallega Ind-
landi og Kína. Engifer og túrmerik innihalda
mikið magn af sameindum með sterka bólgu-
eyðandi virkni og eru algeng í umræðunni um
krabbameinshamlandi matvæli. Rannsóknir hafa
einnig sýnt að chilipipar, negull, fennel, mynta,
timjan og basilíka hafa eiginleika sem koma í
veg fyrir bólgur og geta átt þátt í að koma í
veg fyrir að krabbamein þróist. Vefsíðan
www.matturmatarins.is, sem fjallar um krabba-
meinshamlandi fæðutegundir og birtir fjölda af
uppskrifum, segir frá því að þrátt fyrir að magn
krabbameinsvaldandi efna í andrúmslofti Ind-
lands sé í mörgum tilfellum mun meira en á
Vesturlöndum, er tíðni lungnakrabbameins á
Indlandi 8 sinnum lægri en á Vesturlöndum,
tíðni ristilkrabbameins er 9 sinnum lægri og
tíðni brjóstakrabbameins er 5 sinnum lægri.
Hörfræ
Flest vitum við að omega 3 fitusýrur eru okkur
lífsnauðsynlegar, en þær eru einnig sérstaklega
mikilvægar sem forvörn gegn krabbameini.
Hörfræ innihalda mjög mikið af omega 3, en
tvær matskeiðar af hörfræjum fullnægja meira
en 100% af dagsþörf okkar fyrir omega 3. Til að
upptaka fitusýranna sé sem mest, er best að
mylja hörfræin í mortéli eða í blandara með ör-
litlu vatni.
Tómatar
Miðjarðarhafsbúar eru þekktir fyrir neyslu á
tómötum, en rannsóknir hafa sýnt að blöðru-
hálskrabbamein er ekki eins útbreitt í þeim
löndum þar sem neysla tómata er mikil. Efnið í
tómötum sem talið er að tengist þessari vörn
gegn krabbameini heitir lýkópen og er litarefnið
sem gefur tómötum rauðan lit. Til að lýkópenið
hafi neikvæð áhrif á vöxt forstigskrabbameins-
frumna í blöðruhálskirtli þarf magnið að vera
tiltölulega mikið en eldaðir tómatar innihalda
meira lykopen en óeldaðir. Því er best er að
borða þá eldaða, til dæmis með því að búa til
pastasósu eða tómatsúpu. Með því að elda tóm-
ata í ólífuolíu gerir maður lýkópenið auðveldara
upptöku fyrir frumur líkamans. Þá inniheldur
tómatpurré líka mikið magn af lýkópeni.
Rauðvín
Það gleður líklega marga að rauðvín getur haft
krabbameinshamlandi áhrif, en rauðvín inniheld-
ur sameind sem nefnist reservatrol sem finnst
eingöngu í rauðvíni og virðist vera góð forvörn
gegn krabbameini. Hér er þó að sjálfsögðu átt
við hóflega drykkju, en óhófleg neysla hefur
skaðleg áhrif og eykur líkur á krabbameini.
Að lokum skal taka fram að hvorki krydd,
kryddjurtir, önnur matvæli eða drykkir geta
læknað krabbamein.
 Heimildir: Bragð í baráttunni, R. Béliveau & D. Gingras.
Ísl. þýð. úr ensku: Þórunn Hjartardóttir, 2009 www.biobu.is
www.heilsa.is www.wikipedia.org www.matturmatarins.com
FORVÖRN Í FÆÐUNNI
Matur sem getur hamlað
myndun krabbameinsfrumna
NIÐURSTÖÐUR FJÖLDA RANNSÓKNA
HAFA SÝNT AÐ HÆGT ER AÐ DRAGA
ÚR LÍKUM Á KRABBAMEINI MEÐ ÞVÍ
AÐ NEYTA REGLULEGA RÉTTRAR
FÆÐU OG AÐ SAMA SKAPI AUKA
LÍKURNAR Á KRABBAMEINI MEÐ
RÖNGU FÆÐUVALI. FORVÖRNIN
BYGGIST Á ÞVÍ AÐ AUKA NEYSLU
Á FÆÐU SEM GERIR GAGN; EFLIR
OG VER, EN SÚ FÆÐA ÞARF ALLS
EKKI AÐ VERA EINHVER SÉRFÆÐA.
Borghildur Sverrisdóttir
borghildur@mataskur.is
Blöðruhálskrabbamein er ekki eins útbreitt í þeim löndum þar sem neysla tómata er hvað mest.
Morgunblaðið/Ásdís