Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.04.2013, Blaðsíða 52

52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.4. 2013
Sýning sem nefnist „Betra en eitthvað ann-
að“ stendur yfir nú um helgina í sýningarými
sem kallast Öruggt rými og er staðsett á
Freyjugöturóló við Freyjugötu 19. Opið er
laugardag kl. 17-19 og sunnudag kl. 14-17.
Öruggt rými er hugsað sem tilraunarými
fyrir list og menningu þar sem samkomu-
formið er haft í hávegum.
Þetta er samsýning sex ólíkra myndlistar-
manna en samkvæmt tilkynningu er sá yngsti
„á fyrsta aldursári en sá elsti er á miðjum
aldri“. Listamennirnir eru þau Völundur
Steinn Pálsson, Páll Ivan frá Eiðum, Ólöf
Helga Helgadóttir, Indíana Auðunsdóttir,
Helena Hansdóttir og Elín Anna Þórisdóttir.
SAMSÝNING Í ÖRUGGU RÝMI
SÝNING Á RÓLÓ
Sýning sexmenninganna er sett upp á hinum
gamalkunna Freyjugöturóló í Þingholtunum.
Hekla Björt og Sara Björg kalla sýninguna í
Deiglunni Triangulus og vinna með þríhyrning.
Tvær sýningar verða opnaðar í Listagilinu á
Akureyri á laugardag klukkan 15. Í sýningar-
salnum Deiglunni verður opnuð sýning á
verkum listakvennanna Heklu Bjartar og
Söru Bjargar. Þær gera þríhyrndar form-
smíðar að yrkisefni sínu og kalla sýninguna
„Triangulus“; óður til þríhyrningsins verður
að eins konar sameingartákni í verkunum.
Sýning Soffíu Árnadóttur í Ketilhúinu kall-
ast „Í skugga táknstafanna“. Soffía er kunn-
ur grafískur hönnuður og leturmeistari og
gerir hún sér á sýningunni mat út skugga-
spili táknmerkja tungumálsins. Hún vinnur
letur í ýmis efni, svo sem vatnsliti og blað-
gull.
TVÆR SÝNINGAR Í LISTAGILI
LETUR OG HORN
Fjórðu tónleikarnir þar
sem Hlíf Sigurjónsdóttur
fiðluleikari minnist hálfrar
annarrar aldar fiðlumenn-
ingar í Suður-Þingeyjar-
sýslu verða haldnir í
Reykjahlíðarkirkju í Mý-
vatnssveit á laugardag
klukkan 15.00. Daginn eft-
ir, á sunnudag, leikur Hlíf
síðan á fimmtu tónleik-
unum í Einarsstaðakirkju í Reykjadal og hefj-
ast þeir klukkan 15.30. Hún flytur einleiks-
verk eftir J.S. Bach, Merrill Clark, Alfred
Felder og Niccolo Paganini.
Alls verða tónleikarnir sex í þessari tón-
leikaröð til að minnast hálfrar annarrar aldar
fiðlumenningar í sýslunni. Saga fiðluleiksins
er rakin til Jóns Jónssonar sem kenndur var
við Voga í Mývatnssveit. Hann mun hafa
komið með fyrsta „fíólínið“ er hann kom frá
smíðanámi í Kaupmannahöfn árið 1851.
TÓNLEIKAR Í MÝVATNSSVEIT
FIÐLUMENNING
Hlíf
Sigurjónsdóttir
Sýningin „Ævintýri fuglanna“ var opnuð í Safnahúsi Borg-arfjarðar í Borgarnesi á föstudag. Um er að ræða óvenju-lega uppstillingu þar sem fuglar úr náttúru Íslands eru
sýndir í sérstöku umhverfi. Þema sýningarinnar er farflugið; hin
miklu og óskiljanlegu afrek fuglanna sem hafa heiminn undir í
ferðum sínum en rata þó alltaf til baka. Um leið er minnt á að á
Íslandi eru mikilvæg búsvæði fugla.
Í sýningunni er unnið með merkan safnkost Náttúrugripa-
safns Borgarfjarðar. Sjá má ýmsa sjaldgæfa gripi svo sem
snæuglu og albínóa, auk algengra fugla og sjaldséðra flækinga.
Flugleiðir fugla eru teiknaðar upp á stór veraldarkort og hægt
er að sjá hreiður, egg og æti. Umgjörð sýningarinnar er úr
speglum og gleri, sem eykur upplifunina og kallar fram hugsun
um töfra víðáttunnar. Flestir fuglanna eru stoppaðir upp af
Kristjáni Geirmundssyni og Jóni Guðmundssyni.
Hönnuður sýningarinnar er Snorri Freyr Hilmarsson, mynd-
skreyting er í höndum Steingríms Þorvaldssonar, ljósmyndir tók
Sigurjón Einarsson og Heiður Hörn Hjartardóttir annaðist graf-
íska vinnslu.
Sýningin er helguð minningu Sigfúsar Sumarliðasonar (1932-
2001), fyrrverandi sparisjóðsstjóra í Borgarnesi, sem var lengi
formaður í stjórn Náttúrugripasafnsins.
NÝ SÝNING Í SAFNAHÚSI BORGARFJARÐAR
Fuglaheimur
í Borgarnesi
Teikning Snorra Freys Hilmarssonar hönnuðar af framsetningu fuglanna í
sýningarrýminu. Unnið er mikið með spegla og gler.
Snæugla er einn hinna uppstoppuðu sýningargripa. Sumir fuglanna eru sjald-
gæfir, eins og albinóar, aðrir algengari eða flækingar.
FARFLUGIÐ ER ÞEMA SÝNINGAR SEM SNORRI FREYR
HILMARSSON HEFUR SETT SAMAN ÚR FUGLUM.
Menning
A
ugnablikin eru svo stutt og
maður verður að vera á staðn-
um til að ná þeim,“ segir Páll
Steingrímsson kvikmyndagerð-
armaður. Við erum að ræða
nýjustu heimildarkvikmynd hans, Eld og
ösku, sem frumsýnd var á dögunum og verð-
ur senn sýnd í Ríkissjónvarpinu. Hún segir
sögu áhrifamikilla eldgosa á flekaskilum eins
og hér við Ísland; sagan hefst með Skaftár-
eldum og áhrifunum sem gosið hafði heima
og erlendis, og síðan er farið nær í tíma, í
gosin í Heimaey árið 1973 og í Eyja-
fjallajökli árið 2010. Þá er litið á hamfarir af
völdum eldgosa í Indónesíu. Páll segir gosið
í Eyjafjallajökli hafa verið kveikjuna.
„Ég var fljótur að átta mig á því að til að
gera söguna ítarlegri þá yrði ég að bera víð-
ar niður,“ segir hann. „Ég hafði strax sam-
band við Magnús Tuma Guðmundsson jarð-
vísindamann og hann varð minn fræðilegi
ráðgjafi. Það var mikið lán. Hann sagði eld-
virkni og hegðun eldfjalla allt öðruvísi þar
sem flekaárekstrar eru, eins og í Indónesíu,
en þar sem gliðnun er eins og hjá okkur. Í
Indónesíu er keðja um 130 virkra eldfjalla
og þessi svakalegi hamagangur þegar verst
lætur. Fjöll hrynja eða splundrast jafnvel,
eins og eyjan Krakatoa árið 1883. Spreng-
ingin þá var sú háværasta sem vitað er um,
hljóðbylgjan barst alla leið til Japans!
Magnús Tumi hvatti mig til að ráðast í að
gera myndina á þennan hátt og ég lét vaða.“
Páll er sögumaður að upplagi eins og sjá
má í hverri mynd hans á fætur annarri.
„Ég var kennari í Vestmannaeyjum í tutt-
ugu ár og krakkarnir sem ég kenndi segja
oft að ég hafi verið lifandi í frásögn og gam-
an í tímunum. Þessi frásagnargleði gagnast
einyrkja eins og mér, því það ræður úrslitum
hvað verður úr efninu. Það er ekki hvað þú
hefur næmt auga eða hvað tækin eru góð
sem gerir útslagið, því maður verður að geta
sagt söguna,“ segir hann.
Vestmannaeyjagosið kemur við sögu í Eld-
gosi og ösku; þar varð vendipunktur í ævi-
starfi Páls. Nokkrum árum áður hafði Páll
aðstoðað þýskan ljósmyndara, Hermann
Schlenker, þegar hann kom að mynda í Eyj-
um. Þegar Scklenker átti ekki fyrir fargjald-
inu heim, bauð hann Páli að kaupa Leica-
myndavél sína. „Ég bað bankastjórann um
lán og hann spurði hvort ég hefði ekki nóg
með að borga af húsinu. Ég svaraði að ef ég
yrði að velja á milli, þá vildi ég frekar Leic-
una!“ Hann hlær. „En hann hjálpaði mér um
aura og ég keypti vélina.“
Í kvikmyndanám 42 ára
Fjórum árum síðar kom Schlenker aftur og
þá vopnaður vandaðri Bolex-kvikmyndatöku-
vél. „Ég fór með honum til Mývatns, um
Snæfellsnes og Vestfirði og aftur átti hann
ekki fyrir farinu heim. Ég seldi Leicuna og
keypti Bolexinn af honum. Nokkrum mán-
uðum seinna var ég kominn til New York í
nám, orðinn 42 ára karl.
Síðan hef ég verið rosalega upptekinn af
kvikmyndagerð. Ég vakna alltaf spenntur
fyrir verkefnunum sem bíða. Ég er með
menn í vinnu sem hjálpa mér, sérstaklega
með tækni sem tefur mig.“
Fyrstu heimildarkvikmyndina, sem er um
veiðar við Vestmannaeyjar, gerði Páll fljót-
lega eftir að hann eignaðist tökuvélina. Að-
eins þremur vikum eftir að hann kom síðan
heim úr náminu í New York hófst eldgosið í
Heimaey og þá byrjuðu þeir Ernst Kettler
að vinna saman að kvikmyndagerð þar. Þeir
gerðu kvikmynd sem nefnist Eldeyjan og
fóru með hana á kvikmyndahátíð í Atlanta
þar sem hún hreppti gullverðlaunin.
„Síðan hef ég ekki hætt að gera myndir.
Meðan maður vaknar svona á hverjum
morgni og hlakkar til, þá er ekkert að! Ég
er alltaf jafn spenntur,“ segir hann.
Sinni þessu 360 daga á ári
Páll er fæddur árið 1930 og því rúmlega átt-
ræður; hann hefur greinilega mikið þrek.
„Þegar ég er spurður um aldur segist ég
alltaf vera jafn gamall Vigdísi Finnboga-
dóttur, hún er svo brött,“ segir hann og
brosir. „Ég er yfirleitt með nokkur verkefni
í takinu. Ég sinni þessu 360 daga á ári og
aldrei skemur en átta tíma á dag. Ef ég væri
ekki með að minnsta kosti þrjú verkefni
undir í einu þá myndu koma eyður og að-
stoðarmenn mínir hefðu ekki nóg að gera.“
En hvað hefur Páll gert margar myndir?
„Á síðustu 24 árum hef ég gert 68 heimild-
arkvikmyndir. Ef ég færi að skoða þær
grannt kæmi í ljós að náttúran er ráðandi
sem efniviður, og maður og náttúra. Ef ég
stíg önnur skef þá eru það listir og vísindi.
Ég gerði skemmtilega mynd um Kristin Sig-
mundsson og aðra um Kjarval. Ef ég finn
söguefni tengd slíku þá er ég fljótur að
hlaupa og taka upp.“
Myndlistin hefur löngum kallað á Pál;
hann segist ungur hafa ætlað sér í myndlist-
arnám, hafi getað komist í listaháskóla í
Manitoba en hafði ekki ráð á því. „En ég var
með ágæta undirstöðu. Kurt Zier, skólastjóri
Myndlistaskólans, kenndi í Kennaraskólanum
PÁLL STEINGRÍMSSON SLÆR EKKERT AF ÞÓTT HANN SÉ ORÐINN 82 ÁRA
„Vakna alltaf spenntur fyrir
verkefnunum sem bíða“
Á SÍÐUSTU 24 ÁRUM HEFUR PÁLL STEINGRÍMSSON GERT 68 HEIMILDARKVIKMYNDIR. SÚ NÝJASTA NEFNIST
ELDUR OG ASKA OG FJALLAR UM ÁHRIF ELDGOSA. „MAÐUR VERÐUR AÐ GETA SAGT SÖGUNA,“ SEGIR HANN.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
* Síðastliðin þrettánár hef ég níu sinnumunnið til verðlauna á há-
tíðum. Þá opnast leiðir …