Morgunblaðið - 13.11.2013, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 2013
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Íslenska teiknibókin nefnist sýning
sem opnuð verður í Gerðarsafni í dag
kl. 15.45 í tilefni af 350 ára afmæli
Árna Magnússonar. Sýningarstjóri
er Guðbjörg Kristjánsdóttir, sem
jafnframt er forstöðumaður Gerð-
arsafns. Í tengslum við sýninguna
gefur Crymogea út bók Guðbjargar
um handritið með ljósmyndum úr
upprunalegu bókinni ásamt nýjum
teikningum.
„Íslenska teiknibókin er safn fyr-
irmynda sem listamenn notuðu við
gerð listaverka. Teiknibækur voru
listamönnum jafn nauðsynlegar eins
og verkfæri og litir. Það er talið að
sameiginleg vinnubók hafi verið á
verkstæðum þar sem margir unnu
saman,“ segir Guðbjörg sem rann-
sakað hefur Íslensku teiknibókina
um langt árabil og komist að nýjum,
forvitinilegum niðurstöðum.
Fjórir teiknarar í stað eins
„Áður var talið að myndirnar væru
að mestu gerðar af einum manni. Ég
held því fram að þær séu eftir fjóra
listamenn. Þetta fann ég með því að
athuga vandlega blek og teikningu,
en líka með því að gera mér grein
fyrir því hvort teikningunum hefði
eitthvað verið breytt,“ segir Guð-
björg og tekur fram að teiknarana
fjóra nefni hún A, B, C og D þar sem
ekki sé vitað hverjir þeir voru.
„Við rannsókn mína komst ég að
því að C-teiknarinn hefur breytt
myndum A-teiknarans mjög mikið.
Meðal þess sem hann breytir er að
færa til kórónur á höfði fólks, hár-
greiðslunni er breytt og jafnvel föt-
unum, en þau eru færð nær hans eig-
in tísku,“ segir Guðbjörg og tekur
fram að sennilega megi skýra þessar
breytingar með þeim mikla ald-
ursmun sem sé á teiknara A og C.
„Við höldum að Teiknibókin sé frá
1330 fram á 1500. A-teiknarinn er
elstur af teiknurum fjórum, en bæði
A- og B-teiknarinn eru 14. aldar
menn. C-teiknarinn vinnur á ára-
bilinu frá 1450-1475 en teikningar D-
teiknarans eru frá því um 1500.“
Hefur alþjóðlegt gildi
Að sögn Guðbjargar felst sérstaða
Íslensku teiknibókarinnar í því að
hún var mjög lengi í notkun eða fram
undir lok 17. aldar. „Eitt af því
skemmtilega sem ég fann var að bók-
in var notuð af Jóni Guðmundssyni,
sem var prestur í Stærri-Árskógi í
Eyjarfirði. Hann notaði fyrirmynd-
irnar úr bókinni í dýrafræði sem
hann var að skrifa fáeinum áratugum
áður en bókin komst í eigu Árna
Magnússonar. Það er mjög óvanalegt
og einstakt að miðaldafyrirmynd-
arsafn sé svona lengi í notkun.“
Guðbjörg bendir á að Íslenska
teiknibókin sé aðeins ein örfárra
teiknibóka frá miðöldum sem varð-
veist hafa í Evrópu og sú eina á
Norðurlöndum og sú eina sinnar teg-
undar á Norðurlöndum. „Þessi bók
hefur mikið gildi fyrir okkur sjálf og
vitneskju okkar um íslenska mið-
aldalist. Bókin sýnir að íslensk mið-
aldalist hefur staðið í meiri blóma en
almennt var talið. Þarna er efni sem
hvergi er annars staðar til í íslenskri
miðaldalist,“ segir Guðbjörg og
bendir á að Teiknibókin hafi al-
þjóðlegt menningargildi vegna þess
hversu fágætar slíkar bækur séu.
Í fyrsta sinn sýnd opinberlega
Í samtali við Morgunblaðið bendir
Guðbjörg á að verðmæti Íslensku
teiknibókarinnar birtist ekki í ytra
útliti hennar. „Brotið er lítið, kring-
um 18x13 cm, bókfellið þykkt og
dökkt. Blöðin eru illa skorin og sum
skert. Bókin er illa farin og götótt
auk þess sem myndirnar eru máðar,
sem skýrist sennilega af því að þetta
var vinnubók og því ekki farið með
hana eins og dýrgrip,“ segir Guð-
björg og bendir á að handritið sé
skert.
„Aðeins hafa varðveist 22 blöð og
blaðleifar. Þarna eru leifar úr fjórum
kverum, sem hvert um sig voru
sennilega átta blöð. Á hverju blaði
geta verið allt upp í sex myndir.“ Að
sögn Guðbjargar er af varð-
veisluástæðum ekki hægt að sýna Ís-
lensku teiknibókina sjálfa. „Hún er
svo illa farin. Þetta er því í fyrsta
sinn sem myndir úr henni eru sýndar
opinberlega frá því að hún var flutt
heim til Íslands frá Kaupmannahöfn
2. júlí 1991.“
Ensk útgáfa í bígerð
Fyrir útgáfu bókar Guðbjargar
um Íslensku teiknibókina voru
myndirnar alla teiknaðar upp í tölvu.
„Þannig má segja að þessi gamla bók
gangi í endurnýjun lífdaga og til
verði ný teiknibók sem sé aðgengileg
fyrir almenning. Allir þeir sem fást
við sköpun geta nú notað þessar
tölvuteikningar á nýstárlegan hátt,“
segir Guðbjörg og tekur fram að út-
gáfa bókarinnar hjálpi almenningi
einnig að skilja efni myndanna.
Þess má að lokum geta að bókin
sem Crymogea gefur út er útdráttur
úr doktorsrannsókn Guðbjargar.
„Bókin er ætluð almenningi og er
skrifuð þannig að hún sé öllum að-
gengileg. Hins vegar er í bígerð að
gefa rannsóknina í heild sinni út á
ensku til þess að efnið verði aðgengi-
legt sem flestum, enda fáir sem lesa
íslensku. Í þeirri útgáfu verður einn-
ig miklu meira af erlendu sam-
anburðarefni til að tengja listina okk-
ar við erlenda miðaldalist,“ segir
Guðbjörg og tekur fram að prófessor
Peter Foote við University College í
London hafi verið búinn að þýða
stóran hluta rannsóknar Guðbjargar
áður en hann féll frá.
Sýningin stendur fram til 2. febr-
úar á næsta ári, en á sýningartím-
anum verður reglulega boðið upp á
listasmiðjur fyrir börn og unglinga
auk þess sem safnkennari á vegum
Stofnunar Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum mun fræða um gerð
miðaldahandrita.
Morgunblaðið/RAX
Menningargildi „Þessi bók hefur mikið gildi fyrir okkur sjálf og vitneskju okkar um íslenska miðaldalist. Bókin
sýnir að íslensk miðaldalist hefur staðið í meiri blóma en almennt var talið,“ segir Guðbjörg Kristjánsdóttir.
Teiknibókin gengur
í endurnýjun lífdaga
 Sýning um Íslensku teiknibókina opnuð í Gerðarsafni
Kristur Hér má sjá ásjónu Jesús úr Íslensku teiknibókinni, dregna upp eftir
árið 1330. Til hægri er nýr uppdráttur eftir annarri mynd sama teiknara.
og leikstjóri, reyndi fyrir
sér í Englandi og Banda-
ríkjunum, Frakklandi
og Þýskalandi – var á
faraldsfæti, skrifaði,
leikstýrði og fékkst
við kvikmynda-
gerð.
Sveinn mun
ræða um ævi og
störf Kambans og
kallar erindið
„Hver drap Kamb-
an?“ Hann situr fyrir
svörum að erindinu
loknu. Síðan munu rit-
höfundarnir Pétur
Gunnarsson, Hjörtur Páls-
son og Ragnheiður
Tryggvadóttir leikkona
lesa úr verkum skáldsins.
Aðgangur er ókeypis og all-
ir velkomnir.
Annað kvöld, fimmtudag,
efnir Rithöfunda-
samband Íslands til
Kambanskvölds í
Gunnarshúsi,
Dyngjuvegi 8, og
hefst dagskráin
klukkan 20. Þar er
minnst leikrita- og
skáldsagnahöf-
undarins Guð-
mundar Kambans
(1888-1945) og er
tilefnið það að
fyrsta ævisaga
Kambans kemur út
þessa dagana, en höf-
undur hennar er Sveinn
Einarsson.
Kamban fór ungur út í
heim að afla sér frægðar.
Hann sló snemma í gegn í
Danmörku sem leikskáld
Skáldið Guð-
mundur Kamban
var myrtur í lok
seinni heims-
styrjaldarinnar.
Kambans minnst í Gunnarshúsi
„Tuttugu ungverskir fingur“ er yf-
irskrift hádegistónleika í tónleika-
röðinni „Líttu inn í Salinn“ sem
fram fara í dag kl. 12.15. Þar
koma fram Aladár Rácz og Peter
Máté og hyggjast láta gamminn
geisa fjórhent í glæsilegri ung-
verskri tónlist.
Báðir eru píanóleikararnir af
ungversku bergi brotnir og má bú-
ast við fjörugum leik. Á efnis-
skránni eru verk eftir Ferenc
Liszt, György Kurtág, Johannes
Brahms og Leó Weiner.
Tónleikagestum er boðið upp á
te og kaffi fyrir tónleikana. Í kjöl-
far þeirra er ekki úr vegi að líta
inn í Tónlistarsafn Íslands sem er
spölkorn frá Salnum. Þar er gest-
um boðið að kynna sér íslenska
dansmenningu í aldanna rás í sýn-
ingunni Dans á eftir.
Tuttugu ungversk-
ir fingur í Salnum
Aladár Rácz Peter Máté
Iðnaðarryksugur
NT 25/1 Eco
Ryksugar blautt
og þurrt
Fylgihlutir
Barki 35mm 2,5m,
málmrör, 30mm
gólfhaus og mjór
sogstútur.
F A G M E N N S K A A L L A L E I Ð
Skeifan 3 E-F • 108 Reykjavík • Sími 581 2333 • rafver.is
NT 55/1 Eco
Ryksugar blautt og þurrt
Fylgihlutir
Barki 35mm 2,5m, málmrör, 30mm
gólfhaus og mjór sogstútur.
Þegar gerðar eru hámarkskröfur
Sjálfvirk
hreinsun á síu