Morgunblaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MARS 2014
flottir í flísum
Stórhöfða 21 | sími 545 5500 | flis.is
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Ekki er hægt að útiloka að upplýsingar sem eru
gefnar um lyfjanotkun Íslendinga séu rangar.
Áreiðanleikabrestir eru í lyfjagagnagrunni Emb-
ættis landlæknis, að sögn Ingunnar Björnsdóttur,
lyfjafræðings og dósents við
Oslóarháskóla. „Það er enginn
gagnagrunnur 100% réttur en
magnið af villunum í lyfja-
gagnagrunninum bendir til
þess að hann sé óáreiðanlegri
en ásættanlegt er,“ segir Ing-
unn. „Mæliaðferðin sem hefur
verið notuð í samanburði á
lyfjanotkun milli landa nefnist
DDD, skilgreindir dags-
skammtar. Af þeim norrænu
vörunúmerum sem við skoðuð-
um, sem voru öll lyf í notkun á Íslandi, voru 10 til
20% rangt skilgreind og jafnvel meira.“
Ingunn vann tímabundið að lyfjagagnagrunn-
inum hjá Embætti landslæknis en þegar hún hætti
í árslok 2012 var aðeins búið að leiðrétta um helm-
ing þeirra villna sem þurfti að leiðrétta. „Það var á
einum af síðustu dögum mínum í starfi sem það
kom í ljós að leiðréttingarnar höfðu ekki allar farið
inn. Því vitum við ekki hvað skilaði sér og hvað
ekki.“
Ekki Norðurlandameistarar
Spurð hvernig villur slæðist inn í lyfjagagna-
grunninn nefnir Ingunn tvö dæmi: „Við afhjúp-
uðum t.d eina villu sem leiddi til rangrar fréttar í
fréttabréfi Sjúkratrygginga. Þar kom fram að Ís-
lendingar væru Norðurlandameistarar í notkun á
sterkum verkjalyfjum en svo var ekki, þegar búið
var að leiðrétta DDD-villurnar vorum við á svip-
uðu róli og aðrar þjóðir.
Svo kemur fyrir að apótek sendi inn lyfseðla og
afturkalli en þeir fara ekki út úr grunninum. Eitt
sinn kom allt í einu mikil hækkun á milli ára í einu
tilteknu sýklalyfi og var ósamræmi í því sem var
selt frá heildsala til apóteka og svo frá apótekum.
Það kom í ljós að sjúklingur hafði fengið lyfseðil
upp á 71.712 pakka af þessu sýklalyfi. Starfsmaður
apóteksins hafði þá óvart slegið hið norræna vöru-
númer lyfsins, sem var 071712, inn í afgreiðslu-
kerfið í staðinn fyrir pöntunarkerfið og því virtust
71.712 lyfseðlar hafa verið gefnir út. Apótekið aft-
urkallaði lyfseðilinn tveimur dögum eftir að hann
var gefinn út en hann afturkallaðist ekki úr grunn-
inum. Færslan kemur inn í grunninn í október
2010 og uppgötvast ekki fyrr en í nóvember 2011.
Engar viðvörunarbjöllur í kerfinu hringdu.“
Í stappi við landlækni
Ingunn stendur nú í stappi við Embætti land-
læknis um að fá upplýsingar um úttekt á lyfja-
gagnagrunninum. Henni hefur m.a. verið synjað
um aðgang að tölvupóstum sem embættið taldi
vinnugögn. Ingunn kærði þá ákvörðun til úrskurð-
arnefndar um upplýsingamál sem úrskurðaði
henni í hag 16. ágúst 2013. Hún hefur þó ekki enn
fengið gögnin sem hún ætlar að nota við vinnu sína
við Oslóarháskóla. „Ég ætla að nota þau til að
greina hvers eðlis villurnar voru og skrifa fræði-
grein um það,“ segir Ingunn. Hún ræddi málið á
námskeiði um gagnagrunnarannsóknir í Gauta-
borg og á fyrirlestri í Osló. Á báðum stöðum vakti
málið mikinn áhuga og hún hefur verið hvött til að
fjalla um það víðar.
Ingunn þarf því gögnin frá Embætti landlæknis
fljótlega til að geta gert nákvæma greiningu á
þeim en hennar tilfinning er sú að allt sé gert til að
koma í veg fyrir það.
„Fyrst ætluðu þau að afhenda mér gögnin út-
prentuð, yfir 5.000 blaðsíður sem ég hefði þurft að
slá inn aftur. Ég átti líka að borga pappírsgjald
sem gat numið frá hundrað þúsundum króna, ef ég
fengi ljósrit, og upp í eina og hálfa milljón ef ég
fengi endurgerð skjala. Ég mótmælti þessu og
sagði að það væri ódýrara og einfaldara að senda
mér þetta rafrænt enda skráin aðeins 300 mega-
bæt sem tekur ekki langan tíma að afrita. Það
næsta sem berst er að þau ætli að fá verktaka til að
afrita þetta rafrænt og ég á að borga kostnaðinn
við hann og kostnaðurinn er ekki tilgreindur. Það
er dagljóst að þau vona að ég gefist upp.
Síðasta fimmtudagsmorgun fór ég aftur til úr-
skurðarnefndar upplýsingamála og kærði Emb-
ætti landlæknis fyrir að fylgja ekki fyrri úrskurði
og hindra aðgengi að gögnunum,“ segir Ingunn.
„Til að geta greint villurnar ýtarlega þarf ég
póstana. Á sínum tíma áttuðum við okkur á því að
sumar af leiðréttingunum sem var búið að gera í
stoðskrá fóru ekki alla leið inn í gagnagrunninn og
það er það sem ég er að eltast við núna. Hefði verið
staðið almennilega að gæðamálum á þessum lyfja-
gagnagrunni væri ég ekki að hanga í þessu,“ segir
Ingunn. Hún segir skorta á að það sé gæðavökt-
unarkerfi hjá embættinu til að koma í veg fyrir
villur. „Það er uppi óvissa um af hvaða gæðum
upplýsingar sem eru í lyfjagrunninum eru.“
Brestir í lyfjagagnagrunninum
 Upplýsingar sem eru gefnar um lyfjanotkun Íslendinga mögulega rangar  Lyfjafræðingur
gagnrýnir vinnu við lyfjagagnagrunn landlæknisembættisins og segir hann óáreiðanlegan
Morgunblaðið/Sverrir
Lyf Lyfjagagnagrunnur landlæknisembættisins er til þess að fylgjast með þróun lyfjanotkunar.
Ingunn
Björnsdóttir
Í svari við fyrirspurn til Embætt-
is landlæknis um það hvort upp-
lýsingarnar í lyfjagagnagrunn-
inum gætu verið rangar segir:
„Lyfjagagnagrunnur Embætt-
is landlæknis var fluttur í raun-
tímauppfærslur á árinu 2012 og
er endanlegur flutningur
grunnsins til embættisins frá
Tryggingastofnun ríkisins á
lokastigi. Til undirbúnings þeirri
vinnu var rýnd umgjörð hans
hvað varðar stoðskrár og inn-
flutt gögn í samstarfi við aðrar
stofnanir sem koma að grunn-
inum. Lyfjaupplýsingar fara í
grunninn frá öllum apótekum
landsins og þar tengjast gögnin
stoðskrám sem styðja við rétta
flokkun og skráningu. Við aukna
nýtingu á grunninum vegna
vöktunar og eftirlits með lyfja-
ávísunum hafði komið í ljós að
stoðskrár þurftu á uppfærslu að
halda. [...] Lagfæringar á
stoðskrám lyfjagagnagrunns
var einn þáttur í því að bæta
gögnin og fleiri skref hafa verið
stigin í þá átt, m.a. er reynt að
byggja inn sjálfvirkni í villuleit
við mötun á gögnum inn í
grunninn alls staðar sem það er
mögulegt. Nú þegar lyfjagrunn-
urinn er uppfærður í rauntíma
og læknar eru farnir að nota
hann í daglegu starfi koma
einnig ábendingar til embættis-
ins um misræmi en þær eru fáar
og brugðist við þeim sem lið í
prófunum á nýja rauntíma-
viðmóti.“
Uppfærði
stoðskrár
EMBÆTTI LANDLÆKNIS
Lögregla höfuðborgarsvæðisins
handtók tvo karla og tvær konur,
öll á þrítugsaldri, á fimmtudag
vegna þjófnaða úr verslunum og
grunnskóla. Annar mannanna
reyndist jafnframt eftirlýstur fyrir
aðrar sakir. Fyrst var par hand-
tekið í miðborginni eftir hádegið,
en þau höfðu stolið fatnaði í
ónefndri verslun. Parið var flutt á
lögreglustöð og kom þá í ljós að
maðurinn var eftirlýstur fyrir aðr-
ar sakir. Skömmu síðar var karl á
þrítugsaldri handtekinn í austur-
borginni, en sá hafði stolið úlpu í
grunnskóla. Starfsmenn skólans
sáu til þjófsins og létu lögreglu vita.
Síðdegis voru svo höfð afskipti af
konu á þrítugsaldri, en hún stal
vörum úr verslun í Kópavogi.
Tekin fyrir þjófnað í skólum og verslunum
Margir litu inn á þorra- og góublóti ORG ættfræðiþjón-
ustunnar, áhugamenn og fræðimenn, enda á Oddur F.
Helgason æviskrárritari og samstarfsfólk hans marga
vini. Þorramatur að norðan var á borðum. Ekki skorti
umræðuefnið því fólk, ættfræði og þjóðmál eru sameig-
inlegt áhugamál gestanna.
Góublótið var að vanda haldið í vinnustofu ætt-
fræðiþjónustunnar í húsi ÍTR við Skeljanes. Þar er unn-
ið alla daga að stækkun hins mikla ættfræðigrunns sem
Oddur og samstarfsfólk hans hefur byggt upp á all-
mörgum árum. Oddur segir raunar að ættfræðiþjón-
ustan grundvallist á fólkinu sem komi inn af götunni og
sé því eins konar grasrótarstofnun. Fólkið skiptist á
upplýsingum, það fær upplýsingar og veitir upplýs-
ingar á móti.
ORG býr nú yfir einum stærsta ætta- og æviskrár-
grunni sem um getur og samanstendur af upplýsingum
um 755 þúsund einstaklinga. Og sífellt bætist í.
Meðal gesta á blótinu var Ármann Kr. Ólafsson, bæj-
arstjóri í Kópavogi.
Morgunblaðið/Golli
Ekki skorti umræðuefni á þorra- og góu-
blóti áhugamanna um ættfræðigrúsk