Morgunblaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 56

56 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MARS 2014
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Aðaláherslan hjá mér í uppsetning-
unni á Ragnheiði er á persónur
verksins og samskipti þeirra. Eins
hefur markmið mitt verið að leyfa
tónlistinni að njóta sín. Hún er það
sem allt tekur mið af í óperusýningu.
Hins vegar má ekki gleyma því að
það er ekki nóg að söngvararnir
syngi fallega, þeir þurfa líka að geta
leikið, því ópera er leikhús,“ segir
Stefán Baldursson, óperustjóri Ís-
lensku óperunnar og leikstjóri óp-
erunnar Ragnheiðar eftir Gunnar
Þórðarson og Friðrik Erlingsson
sem frumsýnd verður í Eldborgarsal
Hörpu í kvöld kl. 20.
Alls taka hátt í eitt hundrað lista-
menn þátt í uppfærslunni. Í hlut-
verkum Ragnheiðar biskupsdóttur,
Brynjólfs Sveinssonar föður hennar
og Daða Halldórssonar kennara
hennar eru Þóra Einarsdóttir, Viðar
Gunnarsson og Elmar Gilbertsson. Í
öðrum einsöngshlutverkum eru Elsa
Waage, Guðrún Jóhanna Ólafsdóttir,
Jóhann Smári Sævarsson, Bergþór
Pálsson, Ágúst Ólafsson og Björn
Ingiberg Jónsson. Petri Sakari
stjórnar kór og hljómsveit Íslensku
óperunnar, en Guðmundur Óli Gunn-
arsson er aðstoðarhljómsveitarstjóri.
Gretar Reynisson hannar leikmynd,
Þórunn S. Þorgrímsdóttir búninga,
Páll Ragnarsson lýsingu,
en Ingibjörg Björns-
dóttir er danshöfundur.
Stéttamunur mikill
Aðspurður hvernig
tekist hafi að endur-
skapa Skálholt í Eld-
borgarsal Hörpu tekur Stefán fram
að það hafi ekki verið markmiðið.
„Leiðin sem farin er í útfærslu
leikmyndarinnar er einföld, stílhrein
og nútímaleg. Við líkjum ekki
raunsæislega eftir staðháttum, held-
ur látum leikmynd og ljós skapa við-
eigandi umgjörð og stemningar. Við
erum ekki að skapa sögusýningu,
heldur ríkir ákveðið tímaleysi í leik-
myndinni. Hins vegar má segja að
meira sé vitnað í söguna í búning-
unum, því við erum ekkert að færa
söguna til í tíma. Þessir atburðir
gerðust fyrir 350 árum upp úr 1660.
Þetta er ein sterkasta ástarsaga Ís-
landssögunnar. Þetta er okkar Róm-
eó og Júlía. Þar eru það ættarerjur
sem valda því að elskendurnir fá ekki
að eigast, hér er það stéttamunurinn
sem stíar þeim Ragnheiði og Daða í
sundur. Brynjólfur biskup er búinn
að velja dóttur sinni annan mann,
sem er af tignum ættum, en Daði er
bara skólasveinn í Skálholti.“
Spurður hvort hann nálgist efni-
viðinn með tilteknum gleraugum í
ljósi þess að um sannsögulega at-
burði sé að ræða svarar Stefán því
neitandi. „Það hefur óhemjumikið
verið skrifað um þessa atburði,“ seg-
ir Stefán og bendir í því samhengi
m.a. á skrif Guðmundar Kambans,
sem lagðist í mikla heimildavinnu áð-
ur en hann skrifaði fyrst skáldsögu
og síðan leikrit sitt um efnið. Við höf-
um að sjálfsögðu kynnt okkur margt
af þeim heimildum en hér er það hið
frábæra handrit Friðriks Erlings-
sonar sem er verkefni okkar að svið-
setja,“ segir Stefán og tekur fram að
Friðrik taki í raun sömu afstöðu og
Guðmundur Kamban gagnvart eið-
tökunni. „Það er að Ragnheiður hafi
verið saklaus af ávirðingum um ást-
arsamband, en sökum þess hversu
niðurlægingin vegna eiðtökunnar
hafi verið mikil fari hún beint í kjöl-
farið og sængi hjá Daða í fyrsta
sinn.“
Á erindi út fyrir landsteina
Eins og fram hefur komið er
Ragnheiður fyrsta íslenska óperan
sem ratar á svið í Hörpu. Stefán seg-
ir skipta miklu máli að geta sviðsett
íslensk verk.
„Auðvitað væri æskilegt að geta
gert þetta oftar,“ segir hann og bend-
ir á að hann hafi augastað á a.m.k.
þremur nýjum íslenskum óperu-
verkum sem gaman væri að koma á
svið. „Það er hins vegar ekkert laun-
ungarmál að það er almennt ekki
mikil aðsókn á nútímaóperur og áður
ósýnd verk,“ segir Stefán. Hann þarf
þó ekki að kvarta undan viðtökunum
á Ragnheiði sem hafa farið fram úr
björtustu vonum. „Gunnar Þórð-
arson er náttúrlega meistari mel-
ódíunnar og þess gætir vel í þessu
verki. Fram til þessa hefur hann ver-
ið frægastur fyrir popptónlist sína,
en Ragnheiður er samin í klassískum
anda. Hún er mjög aðgengileg og á
að geta höfðað til stærri hóps heldur
en almennt sækir klassískar óperur
hjá okkur.“
Að mati Stefáns ætti Ragnheiður
það líka skilið að vera sýnd erlendis.
„Vissulega er efnið mjög íslenskt, þar
sem það sprettur úr sögu þjóð-
arinnar. En reynslan sýnir að það
sem er þjóðlegast talar oft sterkast
til útlendinga,“ segir Stefán og tekur
fram að hann finni fyrir miklum
áhuga erlendis frá og þannig sé von á
óperugagnrýnendum frá virtum óp-
erutímaritum og borð við Opera Now
og Opernwelt.
Fjórar sýningar hafa verið aug-
lýstar á Ragnheiði, þ.e. í kvöld og
næstu þrjá laugardaga kl. 20 og er
þegar uppselt á þrjár þeirra.
Morgunblaðið/Ómar
Sterkur leikur Stefán Baldursson, óperustjóri og leikstjóri, segir ekki nóg að söngvarar syngi fallega, þeir þurfi líka að geta leikið, því ópera sé leikhús.
Hér leikstýrir hann Elmari Gilbertssyni og Þóru Einarsdóttur í hlutverkum elskendanna Daða og Ragnheiðar sem fengu ekki að eigast.
„Okkar Rómeó og Júlía“
 Íslenska óperan frumsýnir Ragnheiði í Hörpu í kvöld  „Ópera er leikhús,“
segir leikstjórinn Stefán Baldursson  Ein sterkasta ástarsaga Íslandssögunnar
Ljósmynd/Gísli Egill Hrafnsson
Eiðtakan Þóra Einarsdóttir í hlutverki Ragnheiðar að sverja eiðinn.
Óperan Ragnheiður byggist á
sannsögulegum íslenskum atburð-
um og fjallar um Ragnheiði Brynj-
ólfsdóttur, biskupsdóttur í Skál-
holti á 17. öld, og ástarsamband
hennar við kennara sinn, Daða
Halldórsson.
Faðir hennar,
Brynjólfur bisk-
up Sveinsson,
fordæmdi sam-
band þeirra og
neyddi dóttur
sína til þess að
sverja eið þess efnis að hún hefði
ekki átt í holdlegu sambandi við
Daða eða nokkurn annan mann.
Níu mánuðum eftir eiðtökuna ól
hún svo sveinbarn þeirra Daða.
Ragnheiði var gert að yfirgefa
barn sitt þegar það var aðeins
tveggja mánaða gamalt og fá op-
inbera aflausn synda sinna í Skál-
holtskirkju fyrir skírlífisbrot sitt.
Hún sá hvorki Daða né barnið
framar og lést ári eftir barnsburð-
inn, þ.e. árið 1663, einungis 22 ára
gömul.
Eiðurinn reyndist afdrifaríkur
DRAMATÍSK ÖRLÖG BISKUPSDÓTTUR Á 17. ÖLD
Brynjólfur Sveinsson
Skálholtsbiskup.
Þriðja breiðskífa hljómsveitarinnar
Skakkamanage kemur út í dag og
nefnist hún Sounds of Merrymak-
ing. Hjómsveitin var stofnuð árið
2004 og gaf sína fyrstu plötu, Lab of
Love, út árið 2006 og tveimur árum
síðar plötuna All Over The Face. Þá
hefur hún einnig sent frá sér nokkr-
ar smáskífur, jólaplötu og sjö
tomma skífu. Hjónin Svavar Pétur
Eysteinsson og Berglind Hässler
skipa Skakkamanage og þegar tón-
leikar eru haldnir bætast við Þor-
móður Dagsson trommuleikari og
Örn Ingi Ágústsson bassaleikari.
Svavar segir að í ársbyrjun 2009
hafi farið að fjara undan Skakkam-
anage þar sem þau hafi þá búið á
Seyðisfirði og Svavar samið flest
lögin sem finna má á plötunni. Um
haustið hafi þau flutt til Reykjavík-
ur og stofnað menningarafurða-
stöðina Havarí. Þegar lítið hafi ver-
ið að gera í Havaríi hafi hann farið
niður í kjallara og hafist handa við
að hljóðrita lögin. Þormóður hafi
litið inn og lamið húðir og Berglind
sungið og leikið á hljómborð en sú
vinna hafi þó átt sér stað með hléum
þar til múm-maðurinn Gunnar Örn
Tynes tók verkið yfir og fór að
hljóðblanda og pródúsera. Pétur
Már Gunnarsson og Þórunn Haf-
stað hafa nú gert myndband við eitt
lag plötunnar, „Free from Love“
sem sjá má á YouTube.
Þriðja breið-
skífa Skak-
kamanage
Í kjallaranum Skakkamanage önn-
um kafin í kjallara Havarís.
Bandaríska harðkjarnasveitin
Blacklisted heldur tónleika í Tón-
listarþróunarmiðstöðinni, Hólma-
slóð 2, í dag ásamt íslensku hljóm-
sveitunum Kimono, Grísalappalísu,
Klikk, Kælunni miklu og Ofvit-
unum. Húsið verður opnað kl. 18 og
hefjast tónleikarnir um 30 mín. síð-
ar. Liðsmenn Blacklisted búa í
Philadelphia í Bandaríkjunum og
stofnuðu sveitina árið 2003. Black-
listed hefur hlotið þónokkra athygli
þungarokksunnenda og leikið víða
um heim og þá m.a. á Íslandi, árið
2010 þegar hún tróð upp í Norð-
urkjallara Menntaskólans í Hamra-
hlíð. „Sveitin er talin hafa tekið við
kyndlinum af hinni goðsagna-
kenndu harðkjarnasveit American
Nightmare og hefur vakið athygli
fyrir kraftmikla tónleika, innhverfa
texta og öflugar lagasmíðar,“ segir
í tilkynningu. Af hinum hljómsveit-
unum er það að segja að Kimono
vinnur nú að fjórðu breiðskífu
sinni, Grísalappalísa þykir með
skemmtilegri tónleikasveitum
landsins, Klikk leikur hratt og
drungalegt þungarokk, Kælan flyt-
ur drungalegt ljóðapönk og Ofvit-
arnir flytja pönk en sú sveit er skip-
uð reynsluboltum úr hinum ýmsu
hljómsveitum.
Blacklisted
snýr aftur
Kraftmikil Blacklisted er kraftmikil
tónleikasveit, eins og sjá má.