Morgunblaðið - 28.08.2014, Qupperneq 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 2014
„Ég held að við getum verið gríð-
arlega sterkt afl ef við ákveðum það
og ég held að Nordisk Forum í
Malmö sé sönnun þess,“ segir Gert-
rud Åström, formaður sænska kven-
réttindasambandsins og meðlimur
stýrihóps um Nordisk Forum,
stærstu kvennaráðstefnu Norður-
landanna, um kvennahreyfinguna á
Norðurlöndunum. Í kringum 20.000
manns sóttu ráðstefnuna sem haldin
var í Malmö í júní sl.
Åström segir áherslur e.t.v. ólíkar
innan hvers kvenfélags fyrir sig en
þau séu einhuga í baráttunni fyrir
réttindum kvenna og standi saman
þegar þau eru dregin í efa eða þeim
ógnað. Hún segir það síðastnefnda
vissulega til í dæminu á Norð-
urlöndum, og nefnir sem dæmi
þöggun og andstöðu gegn fóstureyð-
ingum í Færeyjum og Noregi, en
segist sömuleiðis
hafa áhyggjur af
bakslagi í formi
pólitíkur sem
snýst meira um
hvernig fólk skil-
greinir sig en al-
menn réttindi.
„Mér finnast
sumar umræður
bitlausar vits-
munalega, eða að ekki sé um að
ræða neina vitsmunalega skerpu eða
prinsipp. Mér finnst að við ættum að
tala meira um prinsipp. Um lýðræði,
hvað eru mannréttindi? Að við ætt-
um ekki að tala svona mikið um sér-
kenni. Sumt fólk talar bara um sér-
kenni sín, að þau séu mikilvæg. En
það er eins og að horfa í eigin nafla.
Allir eru að horfa á eigin nafla og
ræða samfélagið út frá eigin nafla og
það er mjög hættulegt,“ segir Åst-
röm.
Åström segir afar mikilvægt að
tillit sé tekið til kvenna í öllum reik-
nilíkönum hins opinbera og jafn-
framt að setja þrýsting á stjórnvöld
um að vera vakandi hvað varðar
réttindi kvenna.
„Ef þú vilt beita stjórnmálamenn
þrýstingi þá verður þú að gerast
pólitískur. Þú þarft ekki að taka þátt
í flokkapólitík en þú þarft að vera
pólitískur. Norski stjórnmálafræð-
ingurinn Beatrice Halsaa sagði:
Pólitík er baráttan um að skilgreina
raunveruleikann. Þannig að þegar
við uppfræðum okkur um samfélag
okkar, um stjórnvöld, um hvað er að
gerast, og við þekkjum tölfræðina og
fleira þess háttar, þá getum við tekið
þátt í því að skilgreina hvernig sam-
félagi við búum í.“ holmfridur@mbl.is
Eins sterkt afl og vilji er til
 Félög með mismunandi áherslur en sameiginleg markmið
Gertrud Åström
VIÐTAL
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Á þriðjudaginn fór fram hátíðarráð-
stefna í Hörpu í tilefni 40 ára sam-
starfsafmælis Norðurlandanna á sviði
jafnréttismála. Ráðstefnan var haldin
á vegum Norrænu ráðherranefndar-
innar en meðal gesta og framsögu-
manna voru stjórnmála- og fræði-
menn frá öllum Norðurlöndunum, þ. á
m. Margot Wallström, stjórnarfor-
maður Háskólans í Lundi, fyrrver-
andi ráðherra sænska Jafnaðar-
mannaflokksins og varaforseti
framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins.
Wallström, sem var sérlegur
fulltrúi framkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna um kynferðislegt of-
beldi í stríðsátökum 2010-2012, til-
kynnti nýlega að hún hygðist snúa
aftur í sænsk stjórnmál en jafnrétti
og ekki síður umhverfismál eru henni
afar hugleikin. Hún segir samstarf
Norðurlandanna á sviði jafnréttis-
mála hafa verið afar mikilvægt, vett-
vang hugmyndaskipta og innblástur
fyrir löndin sjálf og aðra.
En að hversu miklu marki telur
hún að Norðurlöndin geti haft áhrif
annars staðar í heiminum þegar kem-
ur að jafnrétti kynjanna?
„Verulega miklu, því þetta er það
sem gestir okkar bregðast við, þetta
er það sem þeir flytja heim með sér.
Ég man t.d. eftir því að þegar sendi-
herrann fyrir Bandaríkin flutti til Sví-
þjóðar, þá voru hann og konan hans
alltaf að tala um fæðingarorlofið,
hvernig feður væru virkir í lífi barna
sinna, sem er mjög ólíkt því sem
gengur og gerist í þeirra heimalandi,“
segir Wallström. Jafnrétti sé nokkurs
konar einkennismerki Norður-
landanna.
Ekki óyfirstíganlegt
En hvað með ríki á borð við Íran,
Sýrland, Sádi-Arabíu... nú eru vanda-
málin þar svo umfangsmikil?
„Þau eru mikil og það er svo gríð-
arlegur munur þarna á milli. En á
sama tíma sárbændu konur í t.d. Írak
og Afganistan: Ekki yfirgefa okkur,
af því að þið standið fyrir von, það
samfélag sem við viljum búa í. Ekki
yfirgefa okkur núna! Þú dregur heri
þína til baka frá Afganistan en ekki
yfirgefa kvennasamtökin, mannrétt-
indasamtökin, allar konurnar sem
munu halda áfram að berjast fyrir
jafnrétti; jafnrétti kynjanna og rétt-
indum okkar sem manneskja.
Þannig stöndum við fyrir takmark-
ið, eða heildarmarkmiðið; að verða
frjáls og njóta mannréttinda. Eins og
ég sagði í ræðu minni; það er ekki svo
langt síðan konur nutu ekki sömu
réttinda og menn á Norðurlöndum,
þannig að við verðum að trúa því að
við sem samfélag getum breyst og
náð fram umbótum, skref fyrir skref.
Og það sama á við um þessi lönd. Og í
dag, í því upplýsinga- og samskipta-
þjóðfélagi sem við búum í, þá eiga
þær miklu meiri möguleika á að gera
þetta með róttækari hætti og hraðar,
ef þær finna til þess styrk og geta
skipulagt sig.“
Hvað kostar ofbeldið?
Wallström segir að þrátt fyrir að
lagasetning á Norðurlöndunum geri
ráð fyrir jöfnum rétti og jafnri hlut-
verkaskiptingu milli karla og kvenna
standi mörg verk fyrir dyrum, m.a. að
auka nýtingu karla á fæðingarorlofi,
gera úrbætur á lífeyriskerfinu og út-
rýma kynbundnu ofbeldi. Wallström
segist vera talsmaður þess að ríki
reikni beinlínis út hvað kynbundið of-
beldi kostar þau.
„Hver er raunverulegur kostnaður
alls þessa ofbeldis gegn konum? Hvað
þýðir það hvað varðar tapaða vinnu-
daga, svo ekki sé minnst á þjáning-
arnar sem því fylgja? Stundum er
eina leiðin til að fá þá sem taka
ákvarðanir til að skilja hlutina að
setja verðmiða á þá. Ef hlutirnir kosta
eitthvað ákveðið,“ segir hún. Hún
segir að í þeim ríkjum þar sem kyn-
bundið ofbeldi sé hreinlega plága, sé
kostnaðurinn himinhár; það séu kon-
urnar sem sjái fyrir fjölskyldunni og
þær verði í sumum tilfellum óvinnu-
færar eftir ofbeldið.
Þrír menn
Spurð að því til hvaða ráða stjórn-
völd á Norðurlöndunum geti gripið í
þessu samhengi, umfram að sýna gott
fordæmi, segir hún mikilvægt að þau
nýti öll tækifæri sem gefast til að
vekja athygli á jafnrétti og málefnum
kvenna og barna á alþjóðlegum vett-
vangi. Hún segir óásættanlegt að
konur eigi ekki sæti við samninga-
borðin, t.d. í nýafstöðnum friðarvið-
ræðum í Kaíró.
„Hvar eru konurnar? Það er sú
spurning sem við verðum að spyrja og
það ætti ekki bara að koma í hlut
kvenna að spyrja heldur allra. Póli-
tískra leiðtoga; utanríkisráðherranna,
forsetanna og forsætisráðherranna;
þeir ættu alltaf að spyrja: er einhver
hér sem talar máli kvenna?“
En hvað með Wallström sjálfa, af
hverju ákvað hún að snúa aftur í
landsmálapólitíkina?
„Ég hef sagt að það sé vegna
þriggja manna sem hafa haft áhrif á
mig. Í fyrsta lagi er ég orðin amma.
Ég á eins árs ömmustrák og fór að
hugsa að þegar hann verður á þrítugs-
aldri verðum við farin að sjá allar af-
leiðingar loftslagsbreytinga. Mun
hann einhvern tímann sjá þessi til-
teknu sjaldgæfu blóm? Mun hann ein-
hvern tímann sjá risaskjaldbökurnar?
Mun hann búa við loftslag sem er fyr-
irsjáanlegt? Hvaðan mun maturinn
koma, hvar verður hann ræktaður?
Hvernig verða flóðin, sem við höfum
meira að segja upplifað í Svíþjóð?“
spyr Wallström og segist finna til
ábyrgðar þar sem hún búi yfir ákveð-
inni reynslu, þekkingu og tækifærum
til að láta til sín taka.
Annar maðurinn sé 90 ára gamall
fyrrverandi fangi í útrýmingarbúðum
nasista, sem brýndi fyrir henni nauð-
syn að læra af sögunni. „Það eru nas-
istaflokkar virkir í sænskum stjórn-
málum, sem sækjast eftir sætum í yfir
30 sveitarfélögum. Nasistaflokkar;
fasistar, sem trúa á samfélag „okkar“
og „þeirra“. Og þeir vilja losna við
„þá“,“ segir hún og bendir á að sama
sé uppi á teningnum víðar í Evrópu.
Þriðji maðurinn er Stefan Löfven,
nýr formaður Jafnaðarmanna. „Ég
held að hann sé mjög áreiðanlegur
maður og ráðvendinn, og ég treysti
honum og líkar vel við hann. Og ég vil
vinna aftur fyrir flokkinn. Margt hef-
ur breyst og ekki allt til hins betra. Ég
sé til hvað ég get gert,“ segir Wallst-
röm kankvís.
Fyrirmyndir annarra þjóða
 Norðurlöndin hafa átt í samstarfi um jafnréttismál í fjörutíu ár  Margot Wallström, fyrrverandi
fulltrúi SÞ um kynferðislegt ofbeldi í átökum, vill að ofbeldi verði metið til fjár  Snýr aftur í pólitíkina
Morgunblaðið/Ómar
Umverfissinni Wallström segist m.a. hafa ákveðið að snúa aftur í sænsk stjórnmál til að vinna að loftslagsmálum.
Morgunblaðið/Ómar
Jafnrétti Hátíðarráðstefnan var vel sótt enda margt forvitnilegt á dagskrá.
Afmælisráðstefna
» Á ráðstefnunni var m.a.
fjallað um hlutverk karla í jafn-
réttisbaráttunni en fram-
sögumenn voru sammála um
að jafnrétti væri ekki einkamál
kvenna.
» Þá kom einnig fram að þrátt
fyrir að karlar væru virkari
þátttakendur í lífi barna sinna
en áður, skiluðu þeir sér ekki í
umönnunarstörf í sama mæli.
» Frú Vigdís Finnbogadóttir og
Eygló Harðardóttir félags- og
húsnæðismálaráðherra voru
meðal þeirra sem tóku til máls.
Mercedes Benz E200
Árgerð 2007
Ekinn 80.000 km
Sjálfskiptur
Ný skoðaður
Verð: 3.290.000,-
Upplýsingar í síma
698 9898
til sölu