Morgunblaðið - 25.06.2014, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Verslun erþýðing-armikil at-
vinnugrein þó að
hún teljist ekki til
grunnatvinnuvega.
Heilbrigð verslun í
frjálsri samkeppni
á ríkan þátt í því að skapa aukin
lífsgæði almennings með því að
stuðla að því að hann fái sem
mest fyrir peningana sína.
Á sumum sviðum verslunar
hefur frjáls samkeppni raunar
átt undir högg að sækja hér á
landi og verðlag án efa haldist
hærra en við bestu skilyrði. Op-
inbert samkeppniseftirlit hefur
í gegnum tíðina ekki tekið á þar
sem brýnast hefur verið og
þannig haft litla þýðingu ef
nokkra til að efla samkeppni og
bæta hag almennings.
Að óbreyttu er ekki von á
miklu úr þeirri átt en þó má
ýmislegt gera til að stuðla að
lægra vöruverði til almennings
og bættum kjörum. Morg-
unblaðið greindi til að mynda
frá því nýlega að verslun á
ákveðnum sviðum stæði enn
höllum fæti eftir skellinn sem
hún fékk við fall bankanna.
Fataverslun er enn til-
tölulega rýr þó að nokkur
aukning hafi orðið á milli ára.
Íslendingar kaupa þó mun
meira af fötum en mælist í inn-
lendum tölum, því að verslun í
gegnum erlendar netverslanir
er nokkuð um-
fangsmikil auk
þess sem kannanir
sýna að töluvert af
fatnaði er keypt á
ferðalögum í út-
löndum, eða um
helmingur alls
barnafatnaðar og nálægt því af
kvenfatnaði.
Ýmsar skýringar eru á þessu
en ein nærtæk eru tollar og
vörugjöld auk þess sem Ísland
sló heimsmet í virðisaukaskatti
á síðasta kjörtímabili.
Ríkisstjórnin er nú með til
skoðunar breytingar á skatt-
kerfinu, meðal annars í þeim
tilgangi að afnema vörugjöld á
ákveðnum vöruflokkum, svo
sem raftækjum og bygg-
ingavörum. Fjármálaráðherra
hefur bent á að tímabært sé að
viðurkenna að ýmis heim-
ilistæki séu ekki lúxusvarn-
ingur og eigi því ekki að bera
sérstök gjöld til stýringar
neyslu.
Að breytingum í þessa veru
mun vera unnið innan fjár-
málaráðuneytisins vegna fjár-
lagafrumvarps næsta árs og
vonandi að þær breytingar
skili sér inn í frumvarpið ásamt
frekari lagfæringum á skatt-
kerfinu. Þar er af nógu að taka
eftir skattahækkanir vinstri
stjórnarinnar og mikilvægt að
lagfæra þau mistök strax í
næsta fjárlagafrumvarpi.
Stjórnvöld geta
stuðlað að því að
verslun færist í
auknum mæli inn
fyrir landsteinana}
Verslunina heim
Eitt ríki, tvökerfi.“ Þann-
ig hljómaði loforðið
sem stjórnvöld í
Kína gáfu íbúum
Hong Kong þegar
þau tóku við völdum þar árið
1997. Í því fólst að næstu fimm-
tíu árin myndu Hong Kong-
búar fá að lifa við sitt kapítal-
íska markaðskerfi, og njóta
mikillar sjálfstjórnar í þann
tíma, á meðan nýlendan gamla
aðlagaðist sínu nýja heimili.
En aðlögunin gengur ekki
nógu vel. Þar spilar mest inn í
sú staðreynd að yfirvöld í Pek-
ing eru helst til óþreyjufull og
hafa ekki staðið við sinn hluta
samkomulagsins að fullu.
Æðsti stjórnandi Hong Kong
hefur til að mynda verið hand-
valinn úr hópi Hong Kong-búa
sem þóknanlegir eru komm-
únistaflokknum kínverska. Þá
hafa sumir kínverskir stjórn-
málamenn farið fram með
óheppilegar yfirlýsingar eins
og að senda ætti herinn í borg-
ina til þess að lægja
óánægjuöldur.
Þrátt fyrir að Kínverjar hafi
lofað því að gera bragarbót á
vali æðstu ráðamanna borg-
arinnar árið 2017,
eru margir í Hong
Kong fullir efa-
semda um að þær
breytingar muni
einhverju máli
skipta. Áhugamenn um lýðræði
í borginni héldu því óformlegar
„kosningar“ um það hvernig
ætti að haga stjórnskipan
Hong Kong, og tóku um
700.000 manns þátt í þeim. Kín-
versk stjórnvöld hafa sagt
kosningarnar farsa og munu
ekkert mark taka á niðurstöð-
unni, sama hver hún verður.
Sambandið á milli ríkisins og
borgarinnar gæti því farið enn
versnandi.
Það sem er þó hvað áhuga-
verðast við þetta er, að Taívan-
búar hafa frá árinu 1997 horft á
það með mikilli athygli, hver
örlög Hong Kong yrðu undir
hinu nýja fyrirkomulagi. Kín-
verjar sjálfir hafa reynt að tæla
Taívana til þess að sameinast
sér á ný með því vilyrði að þá
yrði aftur „eitt ríki með tvö
kerfi“. Fari fram sem horfir,
verður erfitt að sannfæra Taív-
ana um annað en að hér eftir
sem hingað til sé hag þeirra
betur borgið utan Kína.
Kínverjar herja á
réttindi borgara
Hong Kong}
Sambúðin versnar
M
annfólkið samanstendur í það
heila af hópsálum, og er það
vel. Maður er enda manns
gaman eins og kveðið er á um í
Hávamálum. Stundum kveður
þó svo fast að hjarðhegðun og fylgispekt að við
liggur bilun. Erum við virkilega svona dæma-
laust lík í lund og háttu?
Þetta birtist ekki síst í því fyrirbæri sem kalla
mætti tísku, það er hvernig við kjósum að klæða
af okkur kulda og nekt frá degi til dags. Fáir
gera sér grein fyrir því hvað veldur en fyrr en
varir er þorri fólks farinn að klæða sig með
áþekkum hætti. Sannarlega kúnstugt mál at-
arna.
Iðulega byrjar tiltekin „tíska“ (þ.e. hóphegðun
á sviði klæðnaðar) á því að einstaklingur, sem
nýtur virðingar fyrir það sem hann er og er auk
þess vel gerður af náttúrunnar hendi, fær hugdettu um
klæðaburð, gerir alvöru úr og lítur síðan vel út í framhald-
inu. Við tölum um að þetta fólk sé með stíl. Pöpullinn fær
pata af góðu útliti viðkomandi og apar það eftir. Þar með er
orðin til tíska. Dæmi um stílfyrirmyndir eru Audrey
Hepburn, Steve McQueen, Kate Moss og David Beckham.
Svona hefur það verið, svona verður það. Eða hvað?
Undirritaður las afskaplega eftirminnilega grein sem
birtist í tímaritinu Details síðla árs 1992 og var eftir Mal-
colm McLaren, manninn sem nánast kynnti heiminn fyrst
fyrir pönkinu og svo fyrir breikinu og hiphop-kúltúrnum í
kringum það. Óhætt er að segja að hann hafi vitað sínu viti
þegar tískubylgjur voru annars vegar. Allt um
það, í greininni hélt McLaren heitinn fram
þeirri kenningu að líftími tískubylgja (e. trends)
styttist í sífelldu og stefndi í átt að því að verða
óendanlega stuttur. Orsökin var að hans mati sí-
aukið framboð afþreyingar, aukið áreiti auglýs-
inga og auðveldara aðgengi að öllu mögulegu yf-
irleitt. Þetta ber að sama brunni og hugmyndir
Andys Warhols um 15 mínútna frægð. Og ef
„trendin“ verða þar með sífellt styttri og um leið
veigaminni, endar þá þróunin ekki á því að við
verðum fyrir rest sjálfstæðir einstaklingar með
persónulegan stíl í stað þess að vera upp til hópa
leiðitamir „ópersónuleikar“ sem kappkosta að
falla í fjöldann?
Hugmyndir tískubólukóngsins McLarens
eru allrar athygli verðar en eru um leið vænt-
anlega heldur byltingarkenndar til að færast
nokkurn tíma úr því að vera kenning og yfir í að vera sam-
tímalýsing. Það verða sjálfsagt alltaf til leiðtogar og frum-
kvöðlar með stíl, og svo fylgjendur sem koma sér saman í
sátt um tísku, byggða á stíl þeirra sem fyrir fara. Á meðan
vottur er af hégóma í beinum okkar má búast við því að okk-
ur langi til að líkjast fallega fólkinu. Það þarf ekki að koma á
óvart né vera ámælisvert á nokkurn hátt. Það má líka
ímynda sér að það sé notalegt að fá á tilfinninguna að maður
sé hluti af stærri heild.
En óneitanlega tekur maður frekar eftir fólki með stíl.
Því þú getur keypt þér alla tísku heimsins, að þér heilum og
lifandi – en stíll fæst aldrei keyptur fyrir peninga.
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Sitt er nú hvað, tíska og stíll
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
SVIÐSLJÓS
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Áráðstefnu um lífhag-kerfið sem haldin verðurá Hótel Selfossi í dagverða kynntar hugmyndir
að nýjum vörum. Ráðstefnan er
hluti af verkefninu Artic Bioeco-
nomy og gengur það út á nýsköpun í
matvælaiðnaði þar sem sérstök
áhersla er lögð á vannýttar auðlind-
ir. Verkefnið er leitt af Matís og er
það hluti af formennsku Íslands í
samstarfi norrænu ríkisstjórnanna,
Norrænu ráðherranefndinni. Hafa
hátt í þrjátíu hugmyndir að vörum
verið þróaðar í tengslum við verk-
efnið af einstaklingum og smáfram-
leiðendum á Íslandi, Grænlandi og í
Færeyjum.
Majónes með omega 3
Sigrún Elsa Smáradóttir, fag-
stjóri hjá Matís, segir hugmynd-
irnar vera jafn fjölbreyttar og þær
eru margar enda var t.a.m. unnið
með þara, ber, villtar jurtir, græn-
kál, gulrófur, sveppi, rabarbara,
birki, krabba, mysu og hákarla-
brjósk svo fátt eitt sé nefnt.
„Í einu af þessum verkefnum
voru verðmæt efni unnin úr hákarla-
brjóski, sem menn hentu nú hér áð-
ur fyrr, en efnið má nota þegar kem-
ur að gigtarmeðferð,“ segir Sigrún
Elsa en efni þetta kann í framtíðinni
að fara á markað fyrir menn eða dýr.
Meðal þeirra fjölmörgu verk-
efna sem kynnt verða á ráðstefnunni
á Selfossi í dag má jafnframt nefna
nýja tegund af fóðri fyrir bleikjueldi,
rófusnakk og eilítið hollara majónes.
„Þar var olía sem unnin er úr þangi
og þörungum látin í majónes og er
útkoman hollara majónes sem ríkt
er af Omega-3 fitusýrum,“ segir Sig-
rún Elsa en meðal verkefna frá
Grænlandi og Færeyjum nefnir hún
t.a.m. þurrkað hreindýrakjöt, jurta-
sápur og fiskrétti sem unnir eru úr
gulllaxi.
Grjótkrabbi er meðal þeirra
auðlinda sem vannýttar hafa verið
hér á landi til þessa en krabbinn er
talinn hafa borist til landsins með
kjölfestuvatni skipa á sínum tíma.
Að sögn Sigrúnar Elsu kann að
verða breyting á þessu í náinni
framtíð því ákveðinn einstaklingur
hefur nú um nokkurt skeið unnið að
hugmyndum þar sem krabbinn er
nýttur til manneldis.
„Til þessa hefur hann ekki verið
nýttur af neinu viti hér á landi en
markmiðið er að þessi aðili geti selt
íslenskt krabbakjöt til veitingahúsa,“
segir Sigrún Elsa en kjötið, sem
verður eldað og fryst áður en það
endar á veitingahúsum landsins, má
t.a.m. nota í krabbasalat, krabbakök-
ur eða krabbaborgara.
Aðspurð segir Sigrún Elsa ljóst
að hér á landi megi finna miklar auð-
lindir í náttúru sem nýta má í meira
mæli til matvælaframleiðslu. „Svo
má einnig tengja þetta saman við
aukinn fjölda ferðamanna hingað til
lands en þeir vilja margir hverjir
gjarnan borða mat úr náttúrunni og
nærumhverfinu enda er matur oft
mikilvægur hluti af upplifun ferða-
fólks af landinu.“
Mysan að koma aftur?
Önnur afurð sem einnig
verður kynnt á ráðstefn-
unni er mysuklaki með
berjum og jurtum en líkt og
flestir vita þá hefur mysan
heldur betur glatað stöðu
sinni að undanförnu sem einn
helsti svaladrykkur landsmanna.
„Þetta er bæði mjög spennandi
og bráðhollt verkefni og tel ég það
upplagt að koma börnum aftur á
bragðið enda er þetta eitt af þeim
verkefnum sem stuðla að aukinni
hollustu,“ segir Sigrún Elsa.
Kastljósi beint að
vannýttum auðlindum
Morgunblaðið/Kristinn
Að versla Svo kann að fara að vannýttar auðlindir endi fljótt á diskum
landsmanna og mysuklakar verði jafnvel notaðir út í svaladrykki.
Aðalbláber tínd í Strandasýslu,
svonefnd Strandaber, eru ný
vörulína sem kynnt verður á
ráðstefnunni á Hótel Selfossi í
dag. Berin eru pressuð og nýtt
í safa en hratið er nýtt sem
hráefni fyrir heilsudrykk eða
þurrkað sem millimál. Sigrún
Elsa Smáradóttir, fagstjóri hjá
Matís, segir rannsóknir hafa
sýnt fram á að íslensk að-
albláber innihaldi meira af an-
doxunarefnum en innflutt blá-
ber.
„Berin eru talsvert bragð-
meiri og ríkari af andoxunar-
efnum en þetta á
reyndar almennt við um
hráefni á kaldari svæð-
um í heiminum. Það
sama gildir einnig um
þörungana okkar en í
þeim má finna meira
af virkum innihalds-
efnum en í þörungum
sem vaxa í heitari
sjó,“ segir hún.
„Talsvert
bragðmeiri“
STRANDABER