Morgunblaðið - 06.09.2014, Blaðsíða 26

26 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 2014
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Leiðtogar ríkja Atlantshafsbanda-
lagsins samþykktu í gær að koma á
fót hraðliði sem hægt væri að beita
ef ráðist verður á aðildarríki banda-
lagsins í austanverðri Evrópu eða ef
hætta er talin á árás.
Að sögn vestrænna fjölmiðla verð-
ur hraðliðið skipað um 4.000 til 5.000
hermönnum og það á að vera í „fylk-
ingarbrjósti“ fjölmennari viðbragðs-
sveita sem NATO hafði áður komið á
fót. Viðbragðssveitunum hefur aldr-
ei verið beitt og sérfræðingar í
varnarmálum telja að það myndi
taka vikur að koma þeim á hugsan-
lega vígvelli í Austur-Evrópu. Það
væri alltof langur tími til að sveit-
irnar gætu þjónað þeim tilgangi að
verja aðildarríkin í Austur-Evrópu
eða fyrirbyggja innrás. Nýja hrað-
liðið á að bæta úr þessu og hægt
væri að beita því með tveggja daga
fyrirvara, að sögn vestrænna
fjölmiðla.
„Þessi ákvörðun sendir skýr skila-
boð – NATO verndar alltaf öll ríki
sín,“ sagði Anders Fogh Rasmussen,
framkvæmdastjóri bandalagsins.
Breska stjórnin kvaðst vera tilbúin
að leggja til þúsund hermenn í hrað-
liðið og senda 3.500 hermenn á her-
æfingar í A-Evrópu á næsta ári.
Hraðliðið á að vera með höfuð-
stöðvar í Austur-Evrópu og njóta
stuðnings herflugvéla, herskipa og
sérsveita. Leiðtogarnir samþykktu
að NATO ætti að vera með „sam-
fellda viðveru í lofti, á landi og sjó“ í
austanverðri Evrópu, eins og Fogh
Rasmussen orðaði það. Hann segir
þetta þó ekki vera brot á samningi
sem NATO gerði við Rússland árið
1997 um samstarf í öryggismálum.
Hann kveður á um að NATO og
Rússland megi ekki koma upp
varanlegum herstöðvum í fyrrver-
andi kommúnistaríkjum í Austur-
Evrópu. Embættismenn NATO
telja að Rússar hafi brotið samning-
inn með því að innlima Krímskaga
og senda hermenn inn í Úkraínu.
Samningurinn kveður á um að ekki
megi breyta landamærum með
hervaldi.
Reynt að róa Eystrasaltsríki
Rússar hafa neitað því að þeir hafi
sent hermenn inn í Úkraínu eða
vopnað aðskilnaðarsinna. Þeir saka
einnig NATO um að hafa brotið
samstarfssamninginn og valdið nýju
köldu stríði með útþenslu í austur að
landamærum Rússlands.
Markmiðið með nýja hraðliðinu er
að fullvissa aðildarríki NATO í Mið-
og Austur-Evrópu, einkum Eystra-
saltsríkin þrjú, um að þau njóti
verndar bandalagsins. Margir íbúar
Eistlands, Lettlands og Litháens
eru af rússneskum ættum eins og
íbúar austurhéraða Úkraínu og leið-
togar Eystrasaltsríkjanna óttast að
Rússar noti það sem átyllu til hern-
aðar í löndunum þremur, eins og í
Úkraínu. Rússa hafa einnig sent
hersveitir í uppreisnarhéruðin
Transnistríu í Moldóvu og Abkasíu
og Suður-Ossetíu í Georgíu eftir að
þau lýstu yfir sjálfstæði með stuðn-
ingi stjórnvalda í Kreml.
Barack Obama Bandaríkjaforseti
sagði í lok leiðtogafundarins í gær að
fimmta grein stofnsáttmála NATO,
um að árás á eitt aðildarríkjanna
jafngilti árás á þau öll, væri enn í
fullu gildi. „Þetta er bindandi
ákvæði, ófrávíkjanlegt,“ sagði hann.
Leiðtogarnir ítrekuðu stuðning
sinn við fullveldi og sjálfstæði Úkra-
ínu og hvöttu Rússa til að láta af
íhlutun sinni í landinu. Talið er að
Úkraínuher þurfi þungavopn og
aðra aðstoð frá NATO-ríkjum til að
eiga möguleika á að sigra uppreisn-
armennina. Að sögn nokkurra
fréttaskýrenda virðist Úkraínu-
stjórn ekki hafa fengið þann stuðn-
ing sem hún vonaðist eftir á leið-
togafundinum og NATO-ríki hafi í
raun sætt sig við orðinn hlut.
Að sögn The New York Times
forðuðust flestir leiðtogarnir að nota
orðið „innrás“ til að lýsa íhlutun
Rússa í Úkraínu. Þeir notuðu hins
vegar orð á borð við „árás að fyrra
bragði“. Svo virðist sem þeir hafi
ekki viljað tala um „innrás“ af ótta
við að það gæti ýtt undir kröfur um
að NATO-ríki sendu Úkraínuher
þungavopn eða beittu jafnvel
hervaldi.
Utanríkisráðherra Litháens, Lin-
us Linkevicius, var þó ekki hræddur
við að nota i-orðið. „Við eigum að
nota skýr orð yfir það sem er að ger-
ast,“ sagði hann. „Árás er líka gott
orð, en þetta er augljóslega innrás.“
Boða hertar refsiaðgerðir
Leiðtogarnir samþykktu einnig að
aðildarríkin stefndu að því að auka
fjárframlög til varnarmála á næstu
tíu árum. Markmiðið er að útgjöld
hvers ríkis nemi sem svarar 2% af
vergri landsframleiðslu, þar af á að
nota um 20% í kaup á vopnum og
tækjum. Aðeins tvö ríki, Bandaríkin
og Bretland, verja svo háu hlutfalli
til varnarmála og stjórn Baracks
Obama forseta hefur hvatt önnur
NATO-ríki til að leggja meira af
mörkum.
Bandaríkjastjórn og Evrópusam-
bandið boðuðu hertar refsiaðgerðir
gegn Rússlandi. Obama sagði að
refsiaðgerðirnar væru nauðsynlegar
til að binda enda á átökin í Úkraínu
en þeim yrði aflétt ef vopnahlé, sem
samið var um í gær, héldist.
Nýtt hraðlið NATO samþykkt
 NATO verndar alltaf öll ríki sín, segir framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins  Aðildarríkin
stefna að auknum fjárframlögum til varnarmála  Virðast sætta sig við orðinn hlut í Austur-Úkraínu
AFP
Friður í sjónmáli? Úkraínskir hermenn á skriðdreka í grennd við borgina
Maríupol. Harðir bardagar geisuðu þar áður en vopnahlé tók gildi í gær.
20 km
Átökin í austanverðri Úkraínu
Lúhansk
MOSKVA
KÆNU-
GARÐUR
Vígi uppreisnarmanna
Síðustu átök
Heimildir: Fréttamenn í Úkraínu og ríkisstjórn landsins
Svæði á valdi upp-
reisnarmanna nú
Á valdi uppreisnar-
manna 21. ágúst
ÚKRAÍNA
RÚSSLAND
Donetsk
AZOVHAF
Maríupol Novoazovsk
Torez
* Samstarf í þágu friðar
1999-08 Ríki í Mið- og Austur-
Evrópu ganga í NATO
Deilur NATO og Rússlands
1998-99 Átök í Kósóvó
2007 Rússar segja upp
samningi frá sovét-
tímanum um
hefðbundinn
herafla í Evrópu
2008 Stríð Rússlands
og Georgíu
NATO samþykkir eld-
flaugavarnakerfi í Evrópu
Átök í Úkraínu
Hernaður NATO í Líbíu
2014
2011
2010
NATO-ríki Samstarf*
Maryinka
Krasnohorivka
Tonenke
Verkhnyotoretske
Debaltseva
Dmytrivka
Zolote Vesela Hora
Pobjeda
Fashchivka
Valuyske
Fulltrúar ríkisstjórnar Úkraínu
og uppreisnarmanna í austan-
verðu landinu undirrituðu í gær
samning um vopnahlé eftir nær
fimm mánaða blóðsúthellingar.
Petro Porosénko, forseti Úkra-
ínu, hét því að gera allt sem í
valdi sínu stæði til að binda
enda á átökin sem hafa kostað
um 2.600 manns lífið. Leiðtogar
uppreisnarmannanna sögðust
ætla að halda áfram baráttunni
fyrir aðskilnaði austur-
héraðanna frá Úkraínu.
Mikil óvissa var um hvort
vopnahléið héldist. Síðustu
stundirnar áður en það tók gildi
geisuðu átök í grennd við borg-
irnar Maríupol og Donetsk. Upp-
reisnarmennirnir hafa reynt að
ná Maríupol á sitt vald til að
geta lagt undir sig strandsvæði
milli landamæra Rússlands og
Krímskaga sem var innlimaður í
landið fyrr á árinu eftir innrás
rússneskra sérsveitarmanna.
Samið um
vopnahlé
REYNT AÐ KOMA Á FRIÐI
Hollar vörur úr náttúrunni
Íslensk framleiðsla
H-Berg efh | S. 565-6500
hberg@hberg.is | hberg.is
FRÁBÆ
RT
VERÐ
Hamp fræ Kinoa fræ Chia fræ Möndlumjöl