Morgunblaðið - 11.09.2014, Síða 14

Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Mikið gas streymir upp úr gígunum
í Holuhrauni. Veðurstofan segir að
við gosstöðvarnar megi búast við sí-
felldum staðbundnum breytingum á
vindátt vegna hitauppstreymis.
Þetta veldur því að aðstæður á
svæðinu eru hættulegar. Á fundi vís-
indamannaráðs Almannavarna í gær
kom m.a. fram að ekki væri óhætt að
nálgast eldstöðvarnar í Holuhrauni
án gasmæla og gasgríma.
Mikilvægt að fylgjast með gasi
Friðrik Daníelsson, efnaverk-
fræðingur Vinnueftirlitsins, sagði að
fylgjast þyrfti með nokkrum gasteg-
undum við gosstöðina til að tryggja
öryggi og heilsu þeirra sem þar
væru t.d. vegna starfa sinna. Hann
sagði að fyrst og fremst þyrfti að
mæla magn brennisteinsdíoxíð (SO2)
en þess hefur gætt í talsverðum
mæli. Gasið fylgir bráðnu hrauni
lengi og heldur áfram að menga loft
löngu eftir að hraunið er komið upp
úr gígnum.
Einnig segir Friðrik mikilvægt að
fylgjast með styrk súrefnis (O2) þar
sem hætta er á gasmengun. Súr-
efnið má helst ekki fara niður fyrir
20% í andrúmsloftinu. Minnkað súr-
efni getur verið vísbending um vax-
andi gasmengun, oft vegna koltví-
sýrings (CO2) sem í nægu magni er
kæfandi.
Fleiri hættur geta steðjað að á
gosslóðum. Mögulega getur komið
upp koleinsýringur (CO) sem er
mjög eitruð lofttegund og svæfir
fólk mjög fljótt. Þá hefur verið talið
mögulegt að upp komi brennisteins-
vetni (H2S).
Friðrik sagði að samkvæmt gas-
mælingum við eldstöðvarnar í Holu-
hrauni skapi brennisteinsdíoxíð
mesta hættu hvað varðar gasteg-
undir. Einnig hafa t.d. mælst þar
flúorsýru- (HF) og saltsýrugas
(HCl) í lægri styrk en þau og brenni-
steinsdíoxíð brenna m.a. slímhúð í
öndunarfærum, geta valdið miklum
öndunarerfiðleikum og önd-
unarfæraskaða og eru lífshættuleg.
„Þeir sem fara næst og eru í
mestri hættu verða hreinlega að
vera með reykköfunarbúnað ef þeir
ætla að vera við öllu gasi búnir.
Heilgrímu sem hylur andlitið og
slöngu úr henni í loftkút,“ sagði
Friðrik. Hann sagði að þeir sem
gættu sín vel, þekktu aðstæður og
færu ekki eins nálægt upptökum
gassins gætu sloppið með að vera
með gasmæli sem mæli brenni-
steinsdíoxíð, súrefni og koleinsýr-
ing. Þeir verði einnig að vera með
gasgrímu með gassíu E sem síar
brennisteinsdíoxíð úr andrúmsloft-
inu, síu til skiptanna og vera reiðu-
búnir að forða sér ef vindur fer að
standa frá eldstöðinni í áttina til
þeirra..
Vinnueftirlitið birtir grein um
áhættumat í tengslum við eldgos á
heimasíðu sinni (www.ver.is). Þar
koma m.a. fram leiðbeiningar varð-
andi hættulegar gastegundir sem
fylgja eldsumbrotum. Einnig er
gerð grein fyrir einkennum og áhrif-
um eitruðu lofttegundanna. Vinnu-
eftirlitið brýnir fyrir þeim sem
starfa nálægt eldsumbrotum að þeir
geri viðeigandi varúðarráðstafanir
vegna hættu af eitruðum og hættu-
legum lofttegundum.
Gasmælar eru viðvörunartæki
„Mesta hættan skapast af loftteg-
undum sem eru þyngri en andrúms-
loftið og geta því skriðið með jörðu
og myndað dauðagildrur í lægðum
og gjótum. Dæmi um slíkar loftteg-
undir eru brennisteinsdíoxíð (SO2)
og koltvísýringur (CO2),“ segir á
heimasíðu Vinnueftirlitsins. Þá er
fólk varað við því að treysta á önd-
unargrímur þar sem um margar
tegundir lofttegunda er yfirleitt að
ræða og síurnar geta mettast fljótt.
Eldgosið í Holuhrauni hefur ekki
aukið mikið spurn eftir gasmælum
hjá RJ Verkfræðingum ehf. Fyr-
irtækið selur slíkan búnað. Herdís
Rafnsdóttir verkfræðingur sagði að
fyrirtækið seldi bæði eingasmæla,
sem mæla eina gastegund, og mæla
sem mæla fleiri gastegundir sam-
tímis. Hún lagði áherslu á að um
væri að ræða viðvörunartæki og að
mikilvægt væri að prófa mælana
reglulega.
Eingasmælir sem einungis mælir
Gosstöðvarnar Hita- og gufustrókar, sem
myndast yfir gígunum og hrauninu fyrir norðan,
voru fallegir úr fjarska í fyrrinótt. Strókur rís
upp frá megingígnum, en gufustrókur myndast
þar sem hraunið rennur út í Jökulsána.
Hættulegar gastegundir
 Vísindamannaráð Almannavarna
telur ekki óhætt að nálgast eldstöðv-
arnar án gasmæla og gasgríma
Guðni Einarsson
Guðrún Hálfdánardóttir
Vísindamenn hafa sett fram þrjár
mögulegar sviðsmyndir varðandi
framvindu umbrotanna í Bárðar-
bungu. Hugleiðing jarðeðlisfræðing-
anna Magnúsar Tuma Guðmunds-
sonar og Páls Einarssonar um
öskjusig í Bárðarbungu birtist á síðu
Jarðvísindastofnunar HÍ síðdegis í
gær (jardvis.hi.is). Þeir segja öskju-
sigið í Bárðarbungu valda verulegri
óvissu um framvindu mála. Slíkur at-
burður hafi ekki orðið hér á landi síð-
an Öskjuvatn myndaðist.
Fyrsta sviðsmyndin er sú að öskju-
sigið hætti áður en það verður mjög
mikið og að gosið í Holuhrauni fjari
út.
Önnur sviðsmyndin byggist á því
að sigið haldi áfram og verði jafnvel
nokkur hundruð metrar. Jafnframt
því verði gosið í Holuhrauni lang-
vinnt og jafnvel gjósi undir Dyngju-
jökli. Stærð gossins gæti mælst í
rúmkílómetrum áður en því lyki.
Lengist gossprungan til suðurs eða
ef gos opnast á nýjum stað má búast
við jökulhlaupum og gjóskufalli. Gos-
sprungur geta mögulega opnast und-
ir jökli eða utan jökuls.
Þriðja sviðsmyndin er sú að kvika
finni sér leið upp um öskjubrotið og
að gos hefjist innan öskju Bárðar-
bungu. Eldgos af því tagi gæti brætt
mikinn ís. Það gæti gerst að vatnið
slyppi ekki út ef sigið væri langt kom-
ið þegar gosið hæfist. Það vatn kæmi
þá síðar í miklu jökulhlaupi. Þegar
eldgosið næði upp um ísinn myndi
það breytast í sprengigos með til-
heyrandi gjóskufalli.
Heilmikið gas á gosstöðvunum
Á fundi vísindamannaráðs Al-
mannavarna í gær kom m.a. fram að
ekkert hefði dregið úr gosinu í Holu-
hrauni. Gosvirknin hefði verið svipuð
og undanfarna daga. Hraun rann til
austurs af svipuðum krafti og áður og
flæmdist Jökulsá á Fjöllum undan
hrauninu. Mikill gangur var í hraun-
inu út í Jökulsá á Fjöllum, að sögn Ár-
Mikil óvissa um
Gos í morgunbjarma
Ekkert hefur dregið úr
gosinu í Holuhrauni og
hraunið runnið til austurs
af svipuðum krafti og áður.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 2014
Smiðjuvegi 68-72, Rvk Hjallahrauni 4, Hfj Fitjabraut 12, Njarðvík Eyrarvegi 33, Selfossi Barðinn, Skútuvogi 2
Við tökum að okkur: Peruskipti, rafgeymaþjónustu,
bremsuviðgerðir, stýrisenda, spindilkúlur, kerti,
kertaþræði, hjólalegur, fjöðrunarbúnað, viftureimar,
hjólastillingar og margt fleira.
LAGFÆRUM
BÍLINN
VIÐ
www.solning.is