Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.09.2014, Blaðsíða 20

Heilsa og
hreyfing *Jafnvel allra smæstu hráefnin geta gert gríðar-lega góða hluti fyrir líkamann. Blómafrjó-korn, eða Bee Pollen, fást í flestum matvöru-búðum og snjallt að strá þeim yfir skyrið, út ájógúrtið, í salatið eða í bústið. Blómafrjókorneru stútfull af amínósýrum, þau eru prótein-rík, innihalda alls kyns vítamín, þar á meðal B-
vítamín og fólinsýru, sem er sérstaklega góð
fyrir óléttar konur.
Blómafrjókorn allra meina bót
S
eliak eða Celiac disease er
meltingar- og þarma-
sjúkdómur sem lýsir sér
þannig að þegar sjúklingur
borðar fæðu sem inniheldur glúten
þá ná þarmarnir ekki að draga í sig
næringu úr fæðunni. Afleiðingar
seliak geta verið skaðlegar og er því
mikilvægt að þekkja einkenni sjúk-
dómsins.
Seliak virðist vera lítið þekktur
sjúkdómur á Íslandi.
Fimm konur hafa ákveðið að taka
málin í sínar hendur og setja á
laggirnar Seliak-samtök á Íslandi
13. september nk. í samvinnu við
Astma- og ofnæmisfélag Íslands og
Trausta Valdimarsson meltingar-
sérfræðing. Formaður samtakanna,
Anna Kolbrún Jensen, tók matar-
æði fjölskyldunnar í gegn þegar
dóttir hennar greindist með seliak
þegar hún var yngri.
„Við bjuggum úti í Svíþjóð þegar
dóttir mín greindist með seliak en
þar er sjúkdómurinn vel þekktur. Í
Svíþjóð var ekkert mál að tækla
sjúkdóminn og gott aðgengi að glú-
tenlausum mat víða,“ segir Anna
Kolbrún sem hefur gengið með hug-
mynd að samtökum fyrir fólk með
seliak-sjúkdóm í smátíma. „Þegar
við ákváðum að flytja aftur til Ís-
lands sagði hjúkrunarfræðingur í
Svíþjóð við mig að þar væri erfitt
að vera með barn með seliak á Ís-
landi. Það kom mér á óvart, því
þetta er Ísland en ekki þróunarríki.
Ég bjóst bara við því að sjúkdómur-
inn, sem er mjög algengur, væri
þekktur hér á landi. Þegar við kom-
um heim áttaði ég mig hins vegar á
því hvað hjúkrunarfræðingurinn átti
við.“
Reykjavíkurborg standi við
orð sín
Vegna þess hve ókunnugur sjúk-
dómurinn er hér á landi hefur Anna
Kolbrún þurft að útskýra fyrir
starfsfólki leikskóla og grunnskóla
hvað seliak er og hvers vegna dóttir
hennar má ekki borða glúten og er
það gríðarlega mikil vinna. „Þetta
hefur verið baráttumál fyrir mig
alls staðar þar sem ég kem með
dóttur mína. Ég var svo ótrúlega
heppin með leikskólann því starfs-
fólkið stóð sig svo ótrúlega vel og
komst inn í þá rútínu að gefa dóttur
minni glútenlaust fæði. Þetta er
samt mikil vinna fyrir foreldra
barna með seliak-sjúkdóminn, ein-
faldlega vegna þess að það vita svo
fáir hvað þetta er. Foreldrar þurfa
oftast að kynna sjálfir glútenlausar
matvörur fyrir starfsfólki leik- og
grunnskólanna. En ég hef mjög
góða reynslu af því að fólkið í eld-
húsinu vilji allt fyrir mann gera.
Það getur þó verið erfitt, sér í lagi
þegar það eru þrjár manneskjur í
eldhúsinu að fæða 500 munna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
VILJA STUÐLA AÐ FRÆÐSLU OG ALMENNRI ÞEKKINGU Á SJÚKDÓMNUM
Afar fáir þekkja sjúkdóminn
FIMM KONUR STOFNA FORMLEGA SELIAK-SAMTÖK Á ÍSLANDI 13. SEPTEMBER NK. FYRIR SJÚKLINGA OG AÐSTANDENDUR ÞEIRRA. FORMAÐUR SAMTAK-
ANNA, ANNA KOLBRÚN JENSEN, SEGIR TÍMA TIL KOMINN AÐ STOFNA SAMTÖKIN ENDA SELIAK LÍTIÐ ÞEKKT Á ÍSLANDI.
Gunnþórunn Jónsdóttir gunnthorunn@mbl.is
Manni finnst það eiga að vera í
höndum Reykjavíkurborgar að sjá
til þess að aðbúnaður og mannafl í
eldhúsum leik- og grunnskóla sé
þannig að hægt sé að bjóða upp á
sérfæði. Þetta er ekkert grín fyrir
starfsfólkið í eldhúsinu,“ segir Anna
Kolbrún. „Þarna þarf Reykjavík að
standa við sitt og ráða fleira fólk í
eldhúsin svo að allir geti fengið sitt
sérfæði í skólanum.“ Dóttir hennar
er nú nýbyrjuð í grunnskóla og þá
hefst fræðsla á vegum Önnu Kol-
brúnar á ný. „Ég hugsaði því með
mér hvort það væri ekki sniðugt að
stofna samtök fyrir fólk í sömu
sporum sem hægt væri að leita til,
eins og eru til í Svíþjóð og úti um
allan heim.“
Munur á seliak og glútenóþoli
Samtökin eru fyrir fólk með seliak,
glútenóþol, mjólkuróþol og mjólkur-
ofnæmi. Með samtökunum vilja
stofnendur stuðla að fræðslu og
aukinni þekkingu fólks á óþoli og of-
næmi sem þessu, vera áberandi og
upplýsandi. Anna Kolbrún leggur
áherslu á það að seliak og glúten-
óþol sé ekki það sama.
„Fólk getur verið viðkvæmt fyrir
glúteni og þolað það illa. Það fær
illt í magann og er ráðlagt að láta
það vera. En þegar fólk er með seli-
ak þá þýðir það að það megi ekki
borða neitt sem er glúten í og ekki
komast í snertingu við það. Þetta er
þarmasjúkdómur. Til að mynda þarf
fólk með seliak-sjúkdóminn að eiga
sérbrauðrist fyrir sitt glútenlausa
brauð, því það smitast svo auðveld-
lega. Dóttir mín þarf að vera með
sérsmjör því ekki má nota sama
hníf til að smyrja smjörinu á glúten-
laust brauð og venjulegt brauð sem
inniheldur glúten.“
Félagslega einangrandi
Seliak og annað ofnæmi og óþol
getur lagst á bæði börn og full-
orðna, á hvaða aldursbili sem er.
Sjúkdómurinn er viðurkenndur
og víða algengur en talið er að 2-6
af hverjum 1.000 íbúum í Evrópu
séu með einhvers konar glútenóþol.
Seliak og glútenóþol er þó mis-
algengt milli landa og getur stafað
af vangreiningu. Í Svíþjóð eru 3-4
börn af hverjum 1.000 með glútenó-
þol eða seliak. Á Ítalíu eru börn við
sex ára aldur send í greiningu og
athugað hvort þau séu með glútenó-
þol. „Þetta er mjög algengt nema á
Íslandi virðist vera. Ég held að
þetta sé bara spurning um að ekki
sé verið að greina þetta,“ segir
Anna Kolbrún. Fólk með seliak og
glútenóþol á erfitt með að fara t.d.
út að borða því örfáir staðir hafa
sérstakan með sem inniheldur ekk-
ert glúten. Þetta getur verið mjög
félagslega bælandi og það væri í
raun óskandi að allir myndu bara
taka smá tíma í að fræðast um
þetta og taka tillit til þeirra sem
þola ekki glúten eða mjólk.“
Frá vinstri: Birna Óskarsdóttir, Ösp
Viðarsdóttir, Anna Kolbrún Jensen,
Aðalheiður Rán Þrastardóttir og
Þórunn Eva Guðbjargar Thapa.
Glúten er eggjahvítuefni sem má
finna í ýmsum korntegundum,
svo sem hveiti, byggi eða rúg-
mjöli. Einkenni seliak og glúten-
óþols geta verið margvísleg en
helstu einkenni eru magaverkir,
niðurgangur eða þyngdartap.
Anna Kolbrún segir hins vegar
viðbrögðin við magaverkjum hér
á landi vera alltof væg. „Það er
mýta á Íslandi að það sé í lagi að
vera illt í maganum og yfirleitt er
öllum magaverkjum tekið sem
eðlilegum hlut. Viðbrögðin
eru yfirleitt þau að
þetta lagist, að barn-
ið sé bara stressað
eða eitthvað
kvíðið,“ segir
hún. „Það þarf að brjóta þetta
norm upp þegar kemur að maga-
vandamálum barna og allra ann-
arra og athuga málið. Það er ekki
flókið að greina þetta. Meltingar-
sérfræðingur tekur blóðprufu
eða gerir þarmaspeglun og þá eru
aðrir sjúkdómar útilokaðir í leið-
inni.“
Einstaklingur með seliak-
sjúkdóminn getur orðið fyrir
miklum næringarskorti, þrátt fyr-
ir að borða heilsusamlega fæðu.
Ef sjúkdómurinn er ekki
meðhöndlaður getur
hann haft alvarlegar af-
leiðingar og einnig
leitt til annarra sjúk-
dóma.
VIÐBRÖGÐIN OFTAST ÞAU SÖMU
Ekki í lagi að vera
alltaf illt í maganum