Morgunblaðið - 24.11.2014, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. NÓVEMBER 2014
E-60 Bekkur
Verð frá kr. 59.000
Fáanlegur í mismunandi lengdum.
Gylfaflöt 16-18 •112 Reykjavik • Sími 553 5200 • solo.is
Íslensk hönnun og framleiðsla
www.facebook.com/solohusgogn
E-60 Stólar
Klassísk hönnun frá 1960
Hægt að velja um lit og áferð
Verð frá kr. 24.300
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
Í fjárhagsáætlun Vestmannaeyjabæjar fyrir
árið 2015, sem Elliði Vignisson bæjarstjóri
kynnti á bæjarstjórnarfundi í síðustu viku,
kemur fram að áætlað er
að útsvarstekjur bæjarins
á næsta ári lækki um 208
milljónir króna, verði 1.720
milljónir í stað 1.928 millj-
óna í ár.
Elliði sagði í samtali við
Morgunblaðið að þrátt fyr-
ir þetta stæði Vestmanna-
eyjabær mjög vel fjárhags-
lega enda búinn að greiða
niður skuldir bæjarins um
tæplega 3,5 milljarða króna
frá árinu 2006. Vaxtaberandi skuldir sveitar-
félagsins eru nú rúmlega 500 milljónir króna.
Þurfum á góðri stöðu að halda
„En þótt ég segi að fjárhagsleg staða sveit-
arfélagsins sé mjög góð segi ég um leið að við
þurfum á þeirri góðu stöðu að halda, því tekj-
urnar eru að dragast saman,“ sagði Elliði.
„Stóra myndin er sú,“ segir Elliði, „að upp
úr 1990, þegar frjálsu framsali veiðiheimilda
var komið á, bjuggu um fimm þúsund manns
hér í Vestmannaeyjum. Hagræðingin sem
varð í sjávarútvegi í kjölfar frjálsa framsals-
ins kostaði okkur um 20% af íbúunum. Störf-
um fækkaði í kjölfar hagræðingarinnar og
þúsund manns fluttu burt frá Vestmannaeyj-
um. Fækkunin stóð alveg til ársins 2007 en
síðan gekk okkur mjög vel frá árinu 2007 til
þessa árs. En nú erum við að horfa upp á það,
að það er að koma ný hagræðingarbylgja í
sjávarútvegi, sem þýðir bara færri störf. Bát-
unum er að fækka og fjölskylduútgerðir
heyra nánast orðið sögunni til. Hér eru bara
eftir örfáar stórar útgerðir, með færri störf-
um, sem þýðir bara færri útsvarsgreiðendur
og minni tekjur.“ Elliði segir að hagræðingin
í sjávarútvegi sé alltaf tekin út úr sjávarsam-
félögunum. „Bara sem dæmi,“ segir Elliði,
„ef við horfum á stoðkerfi sjávarútvegsins, þá
eru 190 starfsmenn hjá Hafró (Hafrann-
sóknastofnun – innskot blm.) en Hafró er
með eitt og hálft stöðugildi hér í Vestmanna-
eyjum. Restin er að megninu til í Reykjavík.
Sömu sögu er að segja um nánast allt stoð-
kerfi sjávarútvegsins. Á sama máta hefur
gengið erfiðlega að ná fram nýsköpun og
sprotastarfi í sjávarbyggðum. Þær eru enn
nánast eingöngu hráefnisframleiðendur en
sprotarnir verða til í öðrum og lægri póst-
númerum.
Maður spyr sig því: Er ekki einhvers stað-
ar vitlaust gefið þegar 1,2% þjóðarinnar, þ.e.
íbúar í Vestmannaeyjum, ná ekki að búa til
nógu mörg störf út úr 13% aflaheimildanna?
Útgerðir í Vestmannaeyjum halda utan um
13% aflaheimilda og í dag duga þessar heim-
ildir ekki til þess að viðhalda fjögur þúsund
manna bæjarfélagi.“
Viðbótarverðmætasköpun
Elliði spyr hvort þetta sé ekki eitt af þeim
atriðum sem fara þyrfti yfir í umræðum um
sjávarútveg. „Við þurfum að ræða það hvar
arðurinn af auðlindinni kemur fram og hvort
við þurfum ekki að stuðla að því að nýsköpun
og sprotastarfsemi fái frið í því skattaum-
hverfi sem fyrirtækin eru sett í. Er ekki eðli-
legt að í stað þessara átta til tíu milljarða
króna sem við tökum út úr sjávarútveginum á
ári með sértækum sköttum, og setjum inn í
samneysluna, verði eitthvað af því fjármagni
eftir sem skattahvati hjá fyrirtækjunum til
þess að starfa að nýsköpun og framþróun, því
í dag erum við nánast eingöngu hráefnis-
framleiðandi? Það er enda alveg ljóst að
framtíðaruppbygging sjávarútvegs liggur
ekki í auknu hráefni heldur þeim viðbótar-
verðmætum sem við getum skapað. Á sama
máta liggur framtíð sjávarbyggða ekki í
byggðakvóta og sértækum aðgerðum heldur í
því að fyrirtækin sem þar eru fái hvata til að
vaxa og dafna á forsendum nýsköpunar og
virðisauka. Þannig verða til störf og verð-
mæti. Þannig fær þjóðin helst sinn arð. Þann-
ig viðhöldum við helst byggð í landinu,“ segir
Elliði.
Síst meiri vorkunn en öðrum
Elliði var spurður hvernig bærinn þyrfti að
bregðast við rúmlega 200 milljóna minni út-
svarstekjum á næsta ári: „Við njótum nátt-
úrlega góðs af því núna að hafa undirbúið erf-
iðari tíma, að við erum fjárhagslega sterk –
við erum ekkert á vonarvöl. Við skuldum lítið,
liðlega 500 milljónir í vaxtaberandi skuldum.
Þessi samdráttur í tekjum þýðir engu að síð-
ur það, að við þurfum að fara vandlega yfir
rekstur okkar. Við þyrftum helst að skera
grunnrekstur sveitarfélagsins á næsta ári um
60 milljónir króna eða svo. Auk þess eru tæk-
færi okkar til þess að standa í dýrum fram-
kvæmdum minni, með lægri tekjum. Okkur
hér í Eyjum er þó síst meiri vorkunn en öðr-
um þegar litið er til stöðu sjávarbyggða.
Vandi þeirra er almennt mikill og víðast
meiri en hér. Það er því þyngra en tárum taki
ef ríkið telur að réttu viðbrögðin séu að
hækka skatta og skila honum til baka í formi
styrkja til okkar sem veikra byggða. Við vilj-
um heldur frið til að vaxa og dafna. Við viljum
sátt um aukna áherslu á nýsköpun og virð-
isauka. Við viljum að hagkvæmnin í sjávar-
útvegi komi ekki fram í formi færri starfa í
sjávarbyggðum heldur fleiri,“ sagði Elliði
Vignisson, bæjarstjóri í Vestmannaeyjum.
Útsvarstekjur dragast saman
 Elliði Vignisson, bæjarstjóri í Vestmannaeyjum, telur að einhvers staðar „sé vitlaust gefið“  Vill að
meira af arðinum í sjávarútvegi verði eftir í greininni til þess að efla nýsköpun og sprotafyrirtæki
Elliði
Vignisson
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landbrot hefur lítið verið undanfarin
ár á ströndinni framan við Jökuls-
árlón. Frá 2011 hefur ströndin þó
sums staðar brotnað um 10 metra en
annars staðar færst út um sömu
vegalend. Grafið hefur úr botni Jök-
ulsár og þarf að aka meira efni í
grjótþröskulda sem eru beggja
vegna brúarinnar.
Mikið landbrot var á sjávarströnd-
inni framan við Jökulsárlón á Breiða-
merkursandi á síðustu öld. Í grein
sem Helgi Jóhannesson, sem þá var
verkfræðingur hjá Vegagerðinni,
Sigurður Sigurðarson, verkfræð-
ingur hjá Siglingastofnun, og Gísli
Viggósson, þáverandi forstöðumaður
þróunar hjá Siglingastofnun, birtu í
Árbók Verkfræðingafélags Íslands
2006 kemur fram að landbrotið hafi
verið 770 metrar á árunum 1904 til
2003, eða 8 metrar að meðaltali á ári.
Á sumum tímabilum var landbrotið
mun meira, eða yfir 20 metrar á ári.
Vegna hraða landbrotsins voru
mikilvæg mannvirki talin í hættu,
hringvegurinn ásamt brúnni á Jök-
ulsá, byggðalínan og raflína í Öræfi.
Gerðar voru áætlanir um viðbrögð
ef landbrotið héldi áfram með sama
hraða. Færa átti veglínuna austan
við Jökulsárbrú ofar í landið sem og
Byggðalínuna. Jafnframt var hafist
handa við að verja bakka árinnar og
ströndina. Síðar hafa komið fram
hugmyndir um að það gæti verið
neyðarúrræði að stífla Jökulsá og
byggja nýja brú á gamlan farveg ár-
innar.
Strandvarnir raunhæf lausn
Helgi og félagar hans komust að
þeirri niðurstöðu að strandvarnir
væru raunhæf lausn. Hægt væri að
verja mannvirkin með grjótvörn. Þá
hafði þegar verið lagt í töluverðan
kostnað við varnir vegna mikils rofs
sem varð á bökkum og botni árinnar
í flóði haustið 2002. Bakkarnir voru
varðir frá lóni til sjávar. Þá voru
gerðir tveir grjótþröskuldar yfir far-
veg árinnar, 100 metra ofan og neðan
við brú, til að draga úr rofi á árbotn-
inum, draga úr innstreymi sjávar inn
í lónið og koma í veg fyrir að stórir
ísjakar bærust að brúnni. Var hug-
myndin að þessar varnir gætu nýst
sem fyrsti áfangi strandvarna. Teikn-
uð var ný veglína austan Jökulsár
sem nýtir núverandi brú en er samt
eins fjarri sjónum og kostur er. Skil-
greind var ný varnarlína fyrir þá
veglínu og byggður varnargarður í
lægð neðan við veglínuna.
Verkfræðingarnir gerðu ráð fyrir
að haldið yrði áfram við strandvarn-
irnar á næstu árum og þær myndu
kosta 750 milljónir á þágildandi verð-
lagi. Þá gætu þær dugað í um það bil
fimmtíu ár eða til ársins 2050.
Forsenda fyrir niðurstöðu þeirra
um að hægt væri að verja mann-
virkin var meðal annars sú að veru-
legt landris yrði á þessu svæði í
framtíðinni vegna bráðnunar Vatna-
jökuls og það myndi vinna á móti
landbrotinu. Áætlað var að landrisið
leiddi til þess að ströndin brotnaði
um þremur metrum minna á ári að
meðaltali en ella.
Ekki komið að færslu vegar
Rofhraðinn hefur farið minnkandi,
væntanlega af þessum sökum, og er
búist við að sú þróun haldi áfram.
Samkvæmt upplýsingum Rögnvalds
Gunnarsson, forstöðumanns hjá
Vegagerðinni, sýna mælingar sem
gerðar hafa verið á þessu ári að sjór-
inn hefur sums staðar étið sig um 10
metra inn í landið á fjórum árum en
annars staðar hefur landið færst 10
metra út. Heildarbreytingin er því
óveruleg. Sá tími er því ekki að nálg-
ast að færa þurfi veginn í fyrirhug-
aða veglínu.
Byggðalínan er sjávarmegin við
veginn og lét Landsnet nýlega flytja
hana á kafla austan við Jökulsá ofar í
landið en þó ekki eins langt og áður
var áformað.
Rögnvaldur segir að farvegur Jök-
ulsár sé mældur á hverju ári og
reynt að halda grjótvörninni við.
Ákveðnar breytingar hafa orðið frá
síðasta ári. Efri grjótþröskuldurinn
hefur haldið sér í sömu hæð en ísinn
virðist hafa jafnað hann út eða fært
til á köflum. Hins vegar hefur botn-
inn grafið sig ofan við neðri þrösk-
uldinn. Segir Rögnvaldur að und-
irbúa þurfi frekari grjótflutninga út í
ána.
Jökulsárbrú er einbreið. End-
urnýjun hennar er ekki á vegaáætl-
un, eins langt og augað eygir.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Varnargarður Jökulsárbrú er einbreið en endurnýjun er ekki á vegaáætlun.
Dregur úr landbroti
 Landris undan Vatnajökli hamlar gegn ágangi sjávar á
ströndinni utan við Jökulsárlón  Grjótvarnir taldar duga til að
verja mannvirki  Mælingar sýna breytingar á botni Jökulsár