Fréttablaðið - 16.02.2013, Blaðsíða 16

16. febrúar 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og
í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Framsóknarflokkurinn rær nú einn á báti með þá ófrá-víkjanlegu afstöðu að ræða
ekki aðra kosti í gjaldmiðils-
málum en krónuna.
Fyrir ári boðaði Samfylkingin
ein upptöku gjaldgengrar mynt-
ar. Nú benda fleiri stefnumótandi
einingar á að krónan er Þrándur
í Götu frjálsra viðskipta, einka-
framtaks, hagvaxtar og velferðar.
Þannig blasir við breytt pólitískt
landslag í þessum efnum þó að
skoðanakannanir segi aðra sögu
um afstöðu kjósenda.
Á liðnu sumri samþykkti VG
í ríkisstjórn, án fyrirvara gagn-
vart Evrópusambandinu, að
Ísland stefndi markvisst að því
að innleiða evruna. VG getur
ekki horfið frá þessari stefnu
fyrir kosningar nema segja sig
úr ríkis stjórninni.
Björt framtíð er nýtt umtals-
vert stjórnmálaafl. Hún vill halda
möguleikanum á upptöku evru
opnum. Þá lagði efnahagsnefnd
Sjálfstæðisflokksins nýverið til
að ýmsir kostir varðandi einhliða
upptöku á gjaldgengri mynt yrðu
kannaðir því krónan nýttist ekki
í alþjóðaviðskiptum.
Þetta þýðir að fjórir af fimm
stærstu flokkunum ýmist stefna
að upptöku annarrar myntar eða
fjalla um þann möguleika. Þótt
spyrja megi hvaða hugur fylgi
máli í hverju falli sýnir þetta
athyglisverð umskipti á einu ári.
Einir á báti
Þegar hér er komið í spurn-ingum og svörum má reikna með að forystumenn Fram-
sóknarflokksins bendi á að þeir
vilji auka svo verðmætasköpun
atvinuveganna að unnt verði að
lækka skatta og hækka laun á
Landspítalanum og öðrum stofn-
unum ásamt því að endurgreiða
heimilunum efnahagshrunið. Svör
af þessu tagi eru stundum gild. En
eins og þetta mál er vaxið reynir
það verulega á þolrif trúgirninnar.
Spurningin er: Kemur eitthvað
fram í samþykktum Framsókn-
arflokksins sem vekur vonir um
að hér verði þær grundvallar-
breytingar á efnahagsumhverf-
inu að reikna megi með þeim
ofurhagvexti sem nauðsyn legur
er til að standa undir lof orðunum?
Hagfræðingar geta dæmt um það.
En veikleikinn frá sjónarhorni
almenns kjósanda er sá að þetta
verður alltént ekki ráðið af text-
anum. Menn þurfa þá að trúa á
eitthvað sem gæti leynst á milli
línanna.
Enginn annar stjórnmála-
flokkur hefur gefið slíkt loforð um
almenna endurgreiðslu húsnæðis-
lána. Framsóknarmenn eru þó
ekki einir á báti. Áhrifamiklir
frambjóðendur sjálfstæðismanna
og Samfylkingar tala með sama
hætti án þess að svara hvernig
það skuli gert. Þeirra bíður sama
trúverðugleikaklípa að kosningum
loknum.
Forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins, Samfylkingarinnar og VG
vara við yfirboðum af þessu tagi.
Svo virðist sem enginn þeirra vilji
taka þá áhættu að þurfa að standa
utan ríkisstjórnar til þess eins að
komast hjá því að svíkja óraunhæf
kosningaloforð. En má treysta á þá
varfærni þegar kemur að stjórnar-
myndun og Framsóknar flokkurinn
verður kominn í aðstöðu til að
setja skilyrðin?
Ekki alveg einir á báti
Það er kostur við sam-steypustjórnir að við myndun þeirra eru þeir flokkar sem gefa óraun-
hæf kosningaloforð oft stoppað-
ir af. Stór kosningaloforð líta því
stundum strax út eins og vísir að
miklum málefnasvikum. Þetta er
þó ekki algilt.
Framsóknarflokkurinn á nú
vaxandi fylgi að fagna og sýn-
ist standa nær ríkisstjórnar-
borðinu en aðrir eftir kosningar.
Um síðustu helgi ítrekaði hann
eitt stærsta kosningaloforð allra
tíma. Það er almenn endurgreiðsla
og eftirgjöf verðbreytinga á hús-
næðislánum fimm ár aftur í tím-
ann. Hitt var nýtt að gera fullar
efndir á þessu loforði að skilyrði
fyrir stjórnarþátttöku.
Forsætisráð-
herra og innan-
ríkisráðherra
gáfu sams konar
loforð ef t i r
mikil mótmæli á
Austurvelli eins
og allir muna.
Samstarfsmenn
þeirra í báðum
stjórnarflokkunum leiddu þær
yfirlýsingar í jörð með hringekju -
fundum sérfræðinga. Allir vissu
að ráðherrarnir höfðu lofað upp
í ermina á sér, enda geymir hag-
sagan engin dæmi um að nokkurri
þjóð hafi tekist að endurgreiða
verðbólgu aftur í tímann.
Nú staðhæfir formaður Fram-
sóknarflokksins að ekkert slíkt
muni endurtaka sig fái hann
lyklavöld í Stjórnarráðinu. Því
til sönnunar segir hann að kok-
hraustum mönnum séu allir vegir
færir enda hafi kjarkur hans fært
þjóðinni sigurniðurstöðu EFTA-
dómstólsins, sem hann treysti þó
alls ekki fyrir málalyktum fyrr en
eftir á. Þrátt fyrir sjálfs traustið
getur þetta þó orðið snúið.
Tvær leiðir eru til að efna
þetta loforð allra loforða. Önnur
er að láta elli- og örorkulífeyris-
þega borga brúsann í gegnum
lífeyris sjóðina með því að snið-
ganga stjórnarskrárvarin réttindi
þeirra. Hin er að hækka skatta
sem nemur loforðakostnaðinum.
Flækjan er sú að Framsóknar-
flokkurinn lofar líka að bæta vel-
ferðarkerfi aldraðra og öryrkja og
lækka skatta.
Stór loforð vísa oft á mikil svik
S
eðlabankinn greindi frá því nýverið að alls hefðu um 76
milljarðar króna komið inn í íslenskt hagkerfi í gegnum
hina svokölluðu fjárfestingarleið, eða 50/50-leið, á síðasta
ári. Hún gengur út á að þeir sem eiga erlendan gjald-
eyri geta keypt íslenskar krónur með miklum afslætti
ef þeir koma með sömu upphæð inn í hagkerfið (og höftin) og
skipta henni í krónur á gengi Seðlabankans. Seljendur, heildar-
salar krónunnar, eru aflandskrónueigendur. Seðlabankinn er hins
vegar kjörbúðin sem býður upp á viðskiptin.
Samtals fá þeir sem koma þessa leið um 20 prósenta virðis-
aukningu á peningana sína. Ef
öllum evrunum þeirra hefði
verið skipt á seðlabankagenginu
hefðu fengist um 62 milljarðar
króna fyrir þær. Því er virðis-
aukningin sem fékkst vegna
leiðarinnar um 14 milljarðar
króna.
Greining Íslandsbanka fjallaði um 50/50-leiðina í Morgunkorni
sínu nýverið. Þar sagði að „vísbendingar [eru] um að verulegur
hluti þess fjár sem kemur inn í gegn um 50/50 leiðina séu krónu-
eignir Íslendinga sem hugsanlega myndu skila sér að stórum
hluta inn í hagkerfið óháð útboðum Seðlabankans […] til upprifj-
unar var það tekið fram í áætlun um losun gjaldeyrishafta […]
að markhópur fyrir 50/50 útboðsleiðina væru erlendir aðilar sem
hefðu áform um að fjárfesta í íslensku atvinnulífi“.
Þetta rímar við það sem aðilar innan bankakerfisins segja í
einkasamtölum. Að gamlir útrásarvíkingar og íslensk útflutn-
ingsfyrirtæki nýti sér þessa leið grimmt til að fjölga krónunum
sínum. Að Íslendingar sem búi erlendis taki jafnvel lán hjá
erlendum bönkum til að flytja peninga heim og kaupa sér fast-
eignir eða aðrar eignir með miklum afslætti. Að íslensk fjármála-
fyrirtæki bjóði líka upp á „lausnir“ fyrir þá kúnna sem eiga
gjaldeyri til að koma með hann inn í landið með þessum hætti.
Seðlabankinn brást við þessari umræðu með greiningu á
síðasta útboði sem fór fram 5. febrúar. Niðurstaða hennar var sú
að innlendir fjárfestar ættu einungis 17 prósent af fjárhæðunum.
Erlend félög í eigu innlendra aðila voru talin með. Vert er að taka
fram að sú upphæð sem skipt var í krónur í þessu uppboði er um
tíu prósent af heildarupphæðinni sem komið hefur til landsins í
gegnum 50/50-leiðina. Fulltrúi Seðlabankans sagði enda í samtali
við Fréttablaðið að ekki væri hægt að fullyrða að síðasta útboð
gæfi greinargóða mynd af öllum fyrri útboðum. Þegar leitað var
frekari upplýsinga um þau var lítið um svör. Slíkar upplýsingar
lægju einfaldlega ekki fyrir.
Það er öllum ljóst sem vilja sjá að á Íslandi er ekki allt vaðandi
í erlendri fjárfestingu. Útlenskir fjárfestar eru því ekki að flytja
hingað peninga í bílförmum. Með lækkun lágmarksfjárhæða í
útboðunum, úr 8,6 milljónum í 4,3 milljónir, er líka ljóst að mun
fleiri „venjulegir“ Íslendingar sem fá laun erlendis eða eiga þar
eignir geta flutt peninga heim með miklum ágóða.
Það er því hægt að segja að til séu tvær þjóðir á Íslandi. Sú
fyrri býr hérlendis, þiggur laun í íslenskum krónum og lýtur
gervigengi gjaldmiðilsins sem höftin búa til. Sú síðari þénar
í gjaldeyri eða á erlendar eignir. Hún getur keypt í íslenskum
fyrirtækjum, fasteignir eða bara fjárfest á 20 prósentum lægra
verði en fyrri hópurinn. Nú, þegar fyrir liggur að gjaldeyrishöft
verða ótímabundin, mun eignamyndunarbilið á milli þessara
tveggja hópa breikka. Hratt.
Fjárfestingarleiðin gefur hluta Íslendinga forskot:
Tvær þjóðir
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is