Skessuhorn - 04.12.2013, Side 35

35MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 2013
Fjölmenni var og nánast hvert sæti
skipað í Snorrastofu í Reykholti
þriðjudagskvöldið 26. nóvember sl.
þegar Óskar Guðmundsson rithöf-
undur flutti erindi sitt „Dætur dals-
ins“. Óskar fjallaði þar um ævi og
örlög tíu kvenna á tíu alda skeiði.
Elsta konan var uppi á tíundu öld
en flestar þeirra sem Óskar greindi
frá lifðu á seinni hluta nítjándu
aldar og fyrri hluta 20. aldar. All-
ar áttu það sameiginlegt að hafa átt
heima um lengri eða skemmri tíma
í Reykholtsdal: Reykholti, Deildar-
tungu, Hurðarbaki, Breiðabólsstað,
Hofsstöðum og fleiri bæjum í ná-
grannasveitum.
Á eftir fyrirlestri Óskars voru
kaffiveitingar og síðan fjörugar um-
ræður þar sem hann svaraði fyrir-
spurnum áheyrenda. „Þetta voru
konur sem buðu aðstæðum sínum
birginn. Þær sýndu alúð og hlýju
í umhverfi sem var á köflum karl-
lægt og hráslagalegt. Sumar þeirra
fluttust til Ameríku á þrenginga-
tímum í sögu þjóðarinnar. Þær
fæddu börn við erfiðar aðstæð-
ur og ólu bæði upp eigin börn og
þau sem voru vandalaus. Konurnar
voru að ýmsu leyti brautryðjendur.
Þegar æviferlar þeirra eru skoðaðir
kemur fram að þær komu að ótrú-
lega fjölbreyttum verkefnum. Þær
unnu að ritstörfum, félagsmálum
svo sem í hreyfingum ungmenna-
félaga og góðtemplara, þær störf-
uðu að skógrækt, fræðslumálum
og kennslu, hannyrðum, hreinlæt-
is- og heilbrigðismálum og ýmis
konar atvinnumálum,“ sagði Ósk-
ar. Allar þessar borgfirsku konur
skiluðu þannig drjúgum dagsverk-
um og mörkuðu tvímælalaust sín
spor í sögu héraðs og þjóðar. Marg-
ar þeirra hafa síðar átt afkomendur
sem hafa orðið þjóðþekkt fólk. Það
setti skemmtilegan svip á fyrirlestur
Óskars í Snorrastofu þetta kvöld að
mörg þeirra sem sátu í salnum voru
einmitt afkomendur þeirra kvenna
sem erindið fjallaði um.
„Saga þessara kvenna er mjög
merkileg og ætti að geta orðið inn-
blástur fyrir ýmsar hugmyndir á
sviði menningarmála, hvort held-
ur það væru ritverk, útvarpsþættir,
heimildamyndir eða jafnvel leikn-
ar kvikmyndir. Það er af nægu að
taka,“ segir Óskar Guðmundsson.
mþh
Sigríður Þórarinsdóttir á Hofs-
stöðum í Hálsasveit. Giftist Illuga
rauða Hrólfssyni. Sigríður hengdi
sig í hofinu á Hofsstöðum því hún
sætti sig ekki við að maður hennar
vildi hafa skipti á konum við annan
mann. Dóttir þeirra Illuga var Þur-
íður sem giftist Snorra goða Þor-
grímssyni.
Þórlaug Pálsdóttir í Deildar-
tungu. Giftist Þóri hinum auðuga
í Deildartungu um 1165. Þau áttu
fjölda barna en ekkert þeirra komst
til fullorðinsaldurs. Dó í Róm-
arför erlendis ásamt manni sín-
um og einkasyni, eina barninu sem
þau áttu þá á lífi. Af því risu mikl-
ar erfðadeilur, svokölluð Deildar-
tungumál sem margir telja kveikj-
una að íslensku borgarastyrjöldinni
sem kölluð er Sturlungaöld. Það
var vegna Deildartungumála að
Snorra Sturlusyni var komið í fóst-
ur að Odda sem mótaði hann mjög.
Það leiddi síðan til búsetu hans í
Reykholti.
Hólmfríður Hannesdóttir, Reyk-
holti. Lifði 1641-1731. Prestfrú í
Reykholti. Kölluð prófastamóðir
því þrír synir hennar urðu prófast-
ar, þar af einn þeirra í Reykholti.
Mikill skörungur og hannyrðakona
sem lést í Reykholti níræð eftir ára-
tuga líf sem ekkja.
Ragnheiður Eggertsdóttir. Hún
ólst upp í Reykholti og bjó síðar á
Fitjum í Skorradal. Fædd 1803 á
Gilsbakka. Tvígift, ekkja frá ást-
ríku fyrra hjónabandi en fráskil-
in í seinna hjónabandi. Fjölhæf og
skrifaði einna fyrst kynsystra sinna
sögur hér á landi. Eftir hana liggja
„Sagan af Fertram og Ísól björtu,“
og „Ævintýrið Bangsímon.“ Lést
1878. Um legstað hennar á Suður-
landi stendur skrifað: „En þar hvíl-
ir í grafarró glæsileg kvenhetja, ein
allra nafnkenndasta dóttir Borgar-
fjarðar.“
Steinunn Ásmundsdóttir á
Hurðarbaki. Fædd 1796. Stein-
unn var af hinni þýsku Klingenberg
ætt á Akranesi. Þorsteinn Þiðriks-
son eiginmaður hennar hvarf 1858
eftir erfisdrykkju og rifrildi við fé-
laga sína um fjárkláðann og fannst
drukknaður í Hvítá. Hún bjó á
Hurðarbaki 1838-1860, átti fjölda
barna og er af henni mikill ættbogi
á Vesturlandi. Steinunn lést árið
1879.
Sigríður Þorsteinsdóttir á
Breiðabólsstað. Lifði 1833-1920.
Missti fyrri mann sinn Jón Pálsson
frá Húsafelli er hann lést úr tauga-
veiki. Skapmikil kona sem gust-
aði af en var hjálpfús. Flutti svo til
Vesturheims með seinni manni sín-
um, skáldinu „Þorskabít“ sem var
kynslóð yngri en hún. Þrjú barna
hennar fóru einnig til Ameríku en
tvær dætur urðu eftir hér á landi
og eignuðust marga afkomendur.
Önnur þessara dætra var Jórunn
sem næst greinir frá.
Jórunn Jónsdóttir frá Breiða-
bólsstað. Fædd 1867. Átti fimm
börn með fimm barnsfeðrum sem
þótti fáheyrt. Mikil dugnaðarkona
og formóðir margra sem síðar hafa
reynst skáldmælt fólk og mörg
þjóðþekkt. Jórunn lést 1921.
Vigdís Jónsdóttir í Deildar-
tungu. Hún fæddist 1843 og þótti
flestum konum glæsilegri; greind,
glaðleg, örlynd og fljóthuga. Hún
stjórnaði búi í Deildartungu í yfir
40 ár, fyrst með Hannesi Magn-
ússyni bónda sínum en síðar með
Jóni syni þeirra – bændahöfðingja
á fyrri hluta 20. aldar. Búið efldist
mjög í hennar tíð, þar þótti eftir-
sótt að komast í vinnumennsku og
fátækir fengu ölmusu. Vigdís eign-
aðist 11 börn með Hannesi manni
sínum. Fjögur dóu í bernsku og tvö
á unga aldri. Vigdís í Deildartungu
lést 1914.
Helga Hannesdóttir á Skáney,
dóttir Vigdísdar í Deildartungu.
Hún var þekkt ræktunarkona, fædd
1878 og lést 1948. Meðal fyrstu
kvenna í héraðinu til að stunda
skógrækt og kom í því skyni upp
trjáreit ofan við bæjarhúsin á Skán-
ey. Hún var einnig mjög áhuga-
söm um garðrækt og mikil hann-
yrðakona. Henni féll aldrei verk úr
hendi. Hún hafði mikinn áhuga á
öllum framfaramálum, var meðal
stofnenda Ungmennafélagsins og
Kvenfélags Reykdæla. Helga beitti
sér meðal annars fyrir því að kom-
ið yrði upp vatnssalernum á hverj-
um bæ í Reykholtsdalshreppi. Maki
hennar var Bjarni Bjarnason organ-
isti og bóndi (1884-1979) og eiga
þau fjölda afkomenda í dag.
Frú Anna Bjarnadóttir í Reyk-
holti. Hún var gift séra Einari
Guðnasyni prófasti í Reykholt.
Anna var fædd 1897, dóttir Bjarna
Sæmundssonar fiskifræðings og
konu hans Steinunnar Sveinsdótt-
ur. Anna var brautryðjandi á sviði
mennta og kennslu. Hún varð stúd-
ent frá Menntaskólanum í Reykja-
vík árið 1916 og lauk BA prófi í
ensku frá Westfield College í Lund-
únum árið 1922. Þá var nánast eins-
dæmi að íslenskar konur sæktu nám
við erlenda háskóla. Hún kenndi
við Menntaskólann í Reykjavík,
Flensborgarskóla og síðan í Reyk-
holtsskóla í 31 ár frá 1933 til 1964.
Hún samdi margar kennslubækur á
ensku. Hún var elsti stúdent lands-
ins þegar hún lést 1991, þá orðin
94 ára gömul. Anna og Einar áttu
fimm börn en tvö þeirra dóu á unga
aldri.
mþh
Konurnar sem Óskar fjallaði um
Frú Anna Bjarnadóttir í Reykholti
(1897-1991).
Sigríður Þorsteinsdóttir á Breiðabóls-
stað (1833-1920).
Jórunn Jónsdóttir frá Breiðabólsstað
(1867-1921).
Hjónin Vigdís Jónsdóttir (1843-1914)
og Hannes Magnússon í Deildartungu
(1839-1903).
Helga Hannesdóttir á Skáney (1878-
1948).
Fullsetin Snorrastofa á fyrirlestri
Óskars Guðmundssonar um Dætur dalsins
Að loknu erindi voru fyrirspurnir og umræður. Hér ber Bjarni Guðráðsson í Nesi
fram fyrirspurn. Eiginkona hans Sigrún Einarsdóttir er við hlið hans.
Óskar Guðmundsson flytur fyrirlestur sinn í Snorrastofu. Snorrastofa fullsetin undir fyrirlestri Óskars.