Læknablaðið - 15.10.2000, Blaðsíða 55

UMRÆÐA & FRÉTTIR / TÆPITUNGULAUST
Árni Björnsson
skrifar
tæpitungulaust
Læknafélagið, ehf.
Siðasta hefti Læknablaðsins barst mér í fyrri
hluta mánaðarins með fréttum af aðalfundi L.í. á
Isafirði. Af þeim fréttum fæ ég ekki betur séð en að
kjörorð fundarins hafi verið, „heiðraðu skálkinn svo
hann skaði þig ekki“. Svo Iangt virðist mér hafa verið
seilst til að ná „sáttum“ (um hvað) í gagnagrunns-
málinu að samþykktir fundarins um það eru næsta
óljósar og virðast helst samdar til þess að forðast að
rýra gengi hlutabréfa í deCode genetics. Þegar við
það bætist að látið er í það skína að með tillögunum
séu íslenskir læknar að brjóta blað í læknisfræðilegri
siðfræði er ég hræddur um að ýmsir erlendir kollegar
fái ekki varist brosi, og sumir fari jafnvel að
skellihlæja. En á flestu má finna skýringar, ef vel er
leitað, og það kæmi ekki á óvart þótt þeirra sé að leita
í eftirfarandi tilvitnun í fundarfréttirnar. „Þeir sem
höfðu ekki gert upp hug sinn að fullu settu einnig svip
á umræðuna. Það vakti óneitanlega athygli að einn
þeirra sem til máls tóku lýsti yfir efasemdum sínum
um miðlægan gagnagrunn en jafnframt því að hann
ætti hagsmuna að gæta sem eigandi 1000 eininga í
íslenskri erfðagreiningu. Margir fylgdu fordæmi hans
og gerðu grein fyrir efnahagslegum og/eða starfs-
legum tengslum sínum við íslenska erfðagreiningu
eða Urði Verðandi, Skuld“.
Þetta vekur óneitanlega áleitnar spurningar en sú
áleitnasta er óneitanlega spurningin um hagsmuna-
tengsl eða hvort eigendur hlutabréfa í líftækni-
fyrirtækjum eða þessvegna hverskyns öðrum fyrir-
tækjum, sem beint eða óbeint tengjast lækningastarfi
eða læknavísindum séu hæfir til að greiða atkvæði um
mál þar sem hugsanlegt er að læknisfræðilegt
siðfræðimat og viðskiptalegir einkahagsmunir rekist
á.
I tillögunum er líka bent á þann möguleika og
gefið í skin að aðilar gagnagrunnsins geti hugsanlega
fallist á, að hægt verði að láta eyða gögnum úr
grunninum. Hvernig má það samræmast dulkóðun-
inni, sem hingað til hefur verið aðalréttlæting
grunnsins? Og það eru ekki bara læknar sem hnjóta
um þessa þverstæðu. í fjölmiðlafréttum af fundinum
var þess getið að varaformaður L.í. hefði lagt fram
tillögur að leiðbeiningum um félagsleg samskipti
lækna við lyfjafyrirtæki og framleiðendur lækninga-
búnaðar. Þessar leiðbeiningar birtust ekki í fréttum
af fundinum en munu væntanlegar í blaðinu sem
þessi pistill birtist í, en í því mun eiga að flytja nánari
frétlir af umræðum á fundinum.
í nokkrum löndum munu slíkar reglur hafa verið
lengi við lýði en á síðari árum mun víðast hafa dregið
úr rausnarskap þessara aðila við lækna. Það er á allra
vitorði að læknar hafa notið rausnarskapar fyrir-
tækjanna í mismunandi mæli, en ég leyfi mér að efast
um að sá rausnarskapur hafi leitt til þess að læknar
hafi frekar notað lækningadóma gjafmildu gest-
gjafanna ef þeir hafa vitað um aðra betri, enda skilar
góður málsverður sér fljótlega útí náttúruna. Öðru
máli gegnir um hlutabréf, en ekki er vitað að
lyfjafyrirtæki hafi hingað til boðið læknum slík bréf
fyrir viðskiptavild. Það verður fróðlegt að sjá
ákvæðin um þau samskipti í fréttunum af fundinum.
Líklega hefur aldrei verið fjallað jafnmikið um
allskonar viðskipti og fjármál fyrirtækja og
einstaklinga í tengslum við þau eins og á síðustu
árum. Ég held að fleirum en mér finnist að
fjármagnið sé orðið það afl í þjóðfélaginu sem
stjórnar fleiri og fleiri starfsþáttum þess og það teygir
stöðugt anga sína inná fleiri svið, þar á meðal svið
sem talið hefur verið sjálfsagt að þjóðfélagið annaðist
til að tryggja jafnrétti þegnanna, svo sem heilbrigðis-
og menntamál. Að sjálfsögðu hafa læknar smitast af
fjármagnsfárinu eins og aðrir og hluti stéttarinnar er
svo þungt haldinn af því að hann tjáir sig reiðubúinn
að kasta fyrir róða aldagömlum siðareglum, sem hafa
átt að tryggja réttindi sjúklinga, að sjálfsögðu í nafni
læknavísindanna. En í stað þess að bjóða til veislu
eða ferðastyrkja á ráðstefnur hefur læknum verið
umbunað með hlutabréfum, á góðu verði eða
kannske gefins? Hér er allt í einu kominn upp nýr
þáttur í læknisfræðilegri siðfræði, sem er hagsmuna-
tengsl við fjármálafyrirtæki, þar sem trúnaðurinn við
sjúklinginn er sú skiptimynt sem læknirinn greiðir
fyrirtæki til að auka arð af hlutabréfum, sem hann
hefur keypt á góðu verði, eða verið greiðsla til hans
fyrir veitta þjónustu.
Er ekki meiri ástæða fyrir læknastétlina og
siðanefnd hennar að skoða hina nýju siðfræði og
afleiðingar hennar, en að setja reglur um það hvort
máltíð kostuð af lyfjafirma skuli vera tví- eða
fjórréttuð eða að vínið sem borið er fram með
máltíðinni skuli ekki vera eðalt árgangsvín heldur
venjulegt „vin de table“?
Læknablaðið 2000/86 691