Læknablaðið - 15.10.2000, Blaðsíða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VINNUVERND
Bakverkinn burt!
Átak gegn atvinnutengdum einkennum í vöðvum og liðum
Kristinn
Tómasson
Vinnu-
verndarvika
23.-27.
október.
Áskorun til
lækna.
Samkvæmt gögnum Tryggingastofnunar má rekja
um 30% af örorku hér á landi til geðsjúkdóma og um
20% til stoðkerfissjúkdóma (1). Þetta er svipað og í
Danmörku þar sem talið er að 26% þeirra sem eru á
örorku séu það vegna stoðkerfissjúkdóma og 25%
vegna geðsjúkdóma (2). Ef skoðaðar eru orsakir
veikindafjarvista í Danmörku þá tengjast 24%
veikindum í stoðkerfi, 19% slysum og 10% geð-
sjúkdómum en sjaldnar öðrum sjúkdómum (2). í
rannsókn á vegum Evrópubandalagsins frá 1996
kemur fram að 57% fólks á vinnumarkaði í ríkjum
þess kveðst hafa fundið fyrir veikindum vegna vinnu.
Algengast er að fólk kvarti um einkenni frá stoðkerfi
(30%) og streitu (28%). Tæplega fjórðungur (23%)
sagðist hafa misst úr vinnu vegna vinnutengdra
sjúkdóma á árinu áður en könnunin var gerð (3).
Vegna upplýsinga af þessu tagi hefur verið
ákveðið hjá Evrópsku vinnuverndarstofnuninni
(European agency for safety and health at work) að
hrinda af stað átaki gegn atvinnutengdum álags-
einkennum í vöðvum og liðum. Vinnueftirlit ríkisins
tekur þátt í þessu átaki undir kjörorðinu Bakverkinn
burt!
Ástæða þess að Vinnueftirlitið hefur með þessum
hætti lagt áherslu á óþægindi frá baki og hryggsúlu er
ekki hvað sfst sú að meira en helmingur af stoð-
kerfisveikindum er í baki og hryggsúlu (4). Sam-
kvæmt Andersson (4) má ætla að bakverkir leggist á
yfir 70% af fólki á lífsleiðinni. Meðal fólks, sem er
yngra en 45 ára, er bakveiki algengasta orsök
forfalla, önnur helsta ástæða fyrir komum sjúklinga
til læknis og þriðja algengasta ástæða þess að fólk fer
í uppskurð (4).
Mikilvægi forvarna
Höfundur er yfirlæknir
Vinnueftirlits ríkisins,
Bíldshöfða 16,110 Reykjavík.
Netfang: kristinn@ver.is
Með skipulögðum aðgerðum, svo sem leiðbeiningum
til starfsmanna, betri þjálfun, skimun í áhættuhópum
og ekki síst meðferð með tilliti til starfa viðkomandi
einstaklinga, hefur verið sýnt að draga má verulega
úr forföllum frá vinnu (5,6). Þótt aðlögun vinnu-
umhverfis að getu og heilsu starfsfólks sé sjaldnast
meðal þess sem læknar geta áorkað beint hjá
sjúklingum sínum, geta þeir hvatt til þess að störfum
sé hagað þannig að komið sé í veg fyrir óheppilegt
álag á hreyfi- og stoðkerfi. í þessu sambandi má
benda læknum á greinar sem birtust fyrir um fjórum
árum í British Medical Journal undir heitinu ABC of
work related disorders. Þær fjalla um hvernig sé best
fyrir lækna að nálgast ýmis vinnutengd heilsufars-
vandamál sjúklinga og er í þessu sambandi vakin
sérstök athygli á tveimur greinum um stoðkerfis-
sjúkdóma (7,8). Læknar þurfa að benda sjúklingum
sínum á fræðsluefni um rétta líkamsbeitingu og
aðgerðir til að hlífa bakinu, meðal annars við skjá-
vinnu sem getur reynt verulega á bak, háls og herðar
(sjá heimasíðu Vinnueftirlitsins: www.ver.is). Einnig
er nauðsynlegt að læknar þekki leiðbeiningar í
reglugerð um starfsumhverfi þungaðra kvenna (9).
Að lokum er rétt að leggja áherslu á aðalmarkmið
heilsuverndar á vinnustöðum, starfsmannaheilsu-
verndar, sem eru:
1. Að fyrirbyggja óþægindi, sjúkdóma og slys sem
rekja má til atvinnu fólks.
2. Að auka þekkingu vinnuveitenda og starfsfólks á
áhættuþáttum í vinnuumhverfi.
3. Að draga úr fjarvistum vegna veikinda og slysa
með því að auka öryggi, viðhalda heilsu
starfsmanna og aðlaga störfin að starfsmönnum
(10).
I vinnuverndarvikunni og í framhaldi af henni er
rétt að hvetja lækna til þess að spyrja sig, þegar þeir
meta og skoða sjúklinga sína, hvernig þeir geti sem
best náð þessum þremur aðalmarkmiðum heilsu-
verndar á vinnustöðum og þar með bætt heilsufar
sjúklinga sinna á vinnualdri eins og frekast er unnt.
Heimildir
1. Thorlacius S, Stefánsson S, Ólafsson S. Umfang og einkenni
örorku á íslandi árið 1996. Læknablaðið 1998; 84: 629-35.
2. Andersen I. Arbejdsmedisin. Kðbenhavn: Arbejdstilsynet,
Arbcjdsmiljoinstituttct; 1994.
3. Cox T, Griffiths A, Rial-Gonzales E. Research on work-
related stress. Luxembourg: European agency for safety and
health at work; 2000.
4. Andersson GB. Epidemiological features of chronic Iow-back
pain. Lancet 1999; 354:581-5.
5. Feldstein A, Breen V, Dana N. Prevention of work-related
disability. Am J Prev Med 1998; 14/Suppl. 3: 33-9.
6. Frank J, Sinclair S, Hogg-Johnson S, Shannon H, Bombardier
C, Beaton D, et al. Preventing disability from work-related
low-back pain: new evidence gives new hope - if we can just get
all the players onside. CMAJ 1998; 158:1625-31.
7. Jayson MI. ABC of work related disorders: back pain BMJ
1996; 313:355-8.
8. Hagberg M. Neck and arm disorders. BMJ 1996; 313: 419-22.
9. Reglugerð nr. 679/1998 um ráðstafanir til þess að auka öryggi
og heilbrigði á vinnustöðum fyrir starfsmenn sem eru
þungaðir, hafa nýlega alið barn eða hafa barn á brjósti.
Reykjavík: Félagsmálaráðuneytið; 1998.
10. Heilsuvernd starfsmanna. Skýrsla nefndar á vegum
Vinnueftirlits ríkisins. Reykjavík: Vinnueftirlit ríkisins; 1999.
Læknablaðið 2000/86 701