Læknablaðið - 15.01.2006, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / MAGABOLSBÓLGA
Ályktun: Sterkar líkur eru á því að H. pylori eigi
þátt í myndun magabolsbólgu og tengdum fylgi-
kvillum í stórum hluta okkar sjúklinga. Hugsanlegt
er að gildi saltsýruvaka segi til um vefjafræðilega
stigun magabolsbólgu. Ekki fundust tengsl við
skjaldkirtilsmótefni.
Inngangur
Magabólga er algengt vandamál og má búast
við að um það bil 10% fullorðinna fái einkenn-
agefandi magasár einhvern tíma á ævinni (1).
Undirliggjandi orsök sárs er bráð eða langvinn
bólga í slímhúð magans. Líkur eru á að eftir að sár
greinist fylgi langur tími þar sem sjúklingur hefur
einkenni frá meltingarfærum með hléum. Talið er
að allt að 90% skeifugarna- og magasára hjá sjúk-
lingum sem ekki eru á bólgueyðandi gigtarlyfjum
komi til vegna langvinnrar magabólgu orsökuð af
Helicobacter pylori (H. pylori) (1). Oftast leggst
bólga og sárasjúkdómur á forhelli magans (antr-
um) eða skeifugörn. Hafa fjölmargar rannsóknir
verið gerðar á orsökum og myndun magabólgu.
Flestar takmarkast þó við breytingar í neðri hluta
magans og skeifugörn. Nokkrar sjúkdómsmyndir
tengjast bólgu í miðhluta magans en líklegt er að
þær bólgur séu tengdar uppkomu bólgu í forhelli.
Vel er þekkt sú gerð magabólgu sem sleppir for-
helli magans og leggst einkum á magabol (corp-
us) og er af völdum sjálfsnæmingar (autoimmune
gastritis). Lengi vel hefur magabolsbólga með
visnun (atrophic corpus gastritis) verið talinn
sjálfsnæming þar sem myndast mótefni gegn salt-
sýrufrumum magans. Síðast liðin ár hefur færst í
vöxt að rannsaka sérstaklega bólgu í magabol með
tilliti til tíðni, orsaka og greiningarprófa. Nú er
vel þekkt að H. pylori eigi þátt í meingerð á lang-
vinnri magabólgu og svo síðar meir visnun á slím-
húð magans (2-4), hjá allt að helmingi sjúklinga
ef ómeðhöndlaðir (5). Þetta hefur svo að öllum
líkindum í för með sér aukna hættu á magakrabba-
meini (6-8). Rannsóknir hafa sýnt að um þriðj-
ungur sjúklinga með magabolsbólgu með visnun
hafi H. pylori sýkingu á vefjasýni (2). 50%-80%
sjúklinga með magabolsbólgu auk visnunar hafa
merki sýkingar einungis í sermi (9,10) en allt að
2/3 þessara sjúklinga hafi einhver merki H. pylori
sýkingu, vefjafræðilega og/ eða í sermi (9). Einnig
hafa rannsóknir sýnt að sjúklingar með magabols-
bólgu auk visnunar hafi hátt fastandi saltsýruvaka
og saltsýrufrumumótefni í sermi (2, 9,11) og enn-
freniur að breytingar á bólgu og magavisnun geti
gengið til baka svo og starfræn próf ef H. pylori
sýking er meðhöndluð (2,12-15).
Margir sjúklingar fá greininguna magabols-
bólga og hafa erlendar rannsóknir sýnt að allt að
25% sjúklinga sem fara í magaspeglun fái þessa
greiningu (2,11). Margir þessara sjúklinga frá hins
vegar ekki einkenni fyrr en járn og B12 skortur
kemur fram með lilheyrandi blóðleysi. Talið er
að ferlið geti tekið allt að 20-30 ár og greinast
sjúklingar því oft seint (16). Markmið þessarar
rannsóknar var að skoða sjúkling með greining-
una magabolsbólga með tilliti til áhættuþátta hér
á landi og tengsl þeirra við breytingar á slímhúð
magabols.
Efniviður og aðferðir
Sjúklingar voru valdir inn í rannsóknina úr tölvu-
skrá vefjasýna sem komu á árunum 1994-98 á
meinafræðideild Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri (FSA). Um var að ræða vefjasýni frá magabol.
Þurftu sýnin að uppfylla greininguna langvinn
bólga samkvæmt Lykilbók Snowmed P-1340
T-63500 M (M, morphology) eða númer 40000,
42100, 43000, 58000, 58010, 73320 (tafla 1) auk
Tafla 1. Úr lykilbók Snowmed.
P1340 Biopsy Endoscopic
T63500 Stomach Corpus
IVI40000 Inflammation NOS
M42100 Innflammation, active, chronic
M43000 Inflammation, chronic, nos
M58000 Atrophy-nos
M58010 Atrophic Gastritis (primary atrophy)
M73320 Metaplasia Intestinal
vefjaskilmerkja Sydney (29). Skilmerki fyrir maga-
bolsbólgu var djúpsækin langvinn bólgufrumuíferð
í slímhúð magans, með eða án visnunar eða vefja-
ummyndun.
Sýni frá 172 sjúklingum uppfylltu ofangreind
skilyrði. Sjúklingum var boðin þátttaka í rann-
sókninni á árunum 1999-2001.108 sjúklingar sam-
þykktu að taka þátt, 64 sjúklingar voru ekki not-
aðir í rannsóknarniðurstöður meðal annars vegna:
fyrri aðgerða á maga (11), einstaklingar látnir (19),
blóðsýni skiluðu sér ekki (8), vefjasýni reyndust of
yfirborðslæg eða bólgan einungis grunnsækin (13),
það náðist ekki í sjúklinga (6) eða sjúklingar vildu
ekki taka þátt (7).
í öllum þátttakendum var mælt í sermi saltsýru-
vaki (viðmiðunarmörk < 80 ng/L), saltsýrufrumu-
mótefni og skjaldkirtilsmótefni. Til greiningar á
H. pylori sýkingu var gert Urea breath test (Iris
13 c Breath Analyzer Wagner Bremen), CLO test
(Ballaed medical products, Utah, USA) og mæld
mótefni gegn H. pylori í sermi (Elisa sýkladeild
Landspítala). Sjúklingur var álitinn vera með H.
pylori sýkingu ef eitt eða fleiri þessarra prófa voru
jákvæð. Mótefnamælingarnar eru framkvæmdar
14 Læknablaðið 2006/92