Læknablaðið - 15.01.2006, Blaðsíða 61

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HAMINGJA OG LÍFSSTÍLL
ótal leiðum og áhrifin verða væntingar um auð-
fengna lífsnautn, um hamingju, sem sé svimandi
sæla eða sæluvíma, sér í lagi á kynlífssviðinu, og
þegar þessar falsvonir bregðast illa, eins og þær
hljóta að gera, brestur tiltrúin til lífsins og lífs-
gleðin.
Við megum kannski líka hugsa út í það, að þjóð-
félagsumræðan hefur um langt skeið miðað að því
að vekja væntingar. Og vissulega hefur það leitt
mikið gott af sér.
En væntingar geta vaxið yfir sig. Og ofvæni
getur verið sjúkt. Ef það snýst upp í eða birtist í
ofvöxnum kröfum á hendur öðrum, fjölskyldu eða
mannfélagi, þá er það orðið illkynjað.
Nú er það bersýnilegt að kröfur vaxa sífellt,
hver umbót, hver fullnægja kallar á meira eða
annað betra. Og vitaskuld ber að muna, að lengi
getur gott batnað og aldrei náum við því marki í
góðri viðleitni, að ekki verði betur gert. Alltaf er
sú hætta, að einhverjir verði útundan, kannski þeir,
sem síst skyldi.
En hvað getum við gengið langt í tilætlunarsemi
og velsæld? Hvað þolir náttúran? Og hvað er til
ráða gegn þeim öflum í manninum sjálfum, sem
augljóslega geta leikið hann afar illa, hvað sem ytri
högum líður?
Ég hef tekið eftir því, að menn í grannlöndum
okkar, sem hafa varið lífi sínu til að bæta kjör og
koma opinberri þjónustu í betra horf, hafa stund-
um verið vonsviknir á efri árum, þeir þóttust reka
sig á það, að kröfum varð aldrei fullnægt, óánægju
með kjör og kosti linnti ekki. Til hvers hafði þá
verið barist?
Sú reynsla er gömul og gild, að ekkert leikur
mann verr en að hafa það meðlæti, sem maður
metur ekki, kann ekki að þakka.
Það er hægðarleikur að benda á lífsfjandsamleg
atriði í mannlífi nútímans. Athyglin hefur um langt
skeið beinst að ytri atriðum, að líkamssjúkdóm-
um, orsökum þeirra og ráðum til að verjast þeim
og lækna þá, svo og vanköntum þjóðfélagsins og
ráðum gegn þeim, að umbótum á ytri högum og
aðstöðu. Þarna hefur mikið unnist.
En maðurinn á sinn innri heim, og það sker úr
um allan farnað, hvernig háttar um hann. Það stoð-
ar ekki manninn að eignast allan hinn ytri heim, ef
hann týnir og fyrirgjörir sálu sinni. Þau orð Jesú
verða aldrei ógilt.
Það eru komin upp aðvörunarmerki við hrað-
braut nútímalífs. Þar fjölgar innri slysförum, þaðan
berast neyðaróp, þar blasa við hörmulegar ófarir.
Já. En hvað svo? Hverjir heyra og sjá í raun og
veru? Taka eftir aðvörunum, taka þær til greina?
Mér er minnisstætt viðtal í blaði við ungan
mann, sem lenti í hörðum árekstri með bíl, sem
hann stýrði, og slasaðist svo illa, að hann er alveg
lamaður ævilangt frá öxlum og niður og hendurnar
eru nær ónýtar. Hann átti sjálfur sök á árekstrin-
um, segir hann, asinn var of mikill, hraðinn, gá-
leysið. Hann biður fyrir þau skilaboð í lokin, að
hann biðji menn að gæta betur að sér, þegar þeir
eru undir stýri. En segir svo: „Þrátt fyrir þessi varn-
aðarorð hef ég samt í huga, að engu máli virðist
skipta, hvað sagt er við fólk, það hlustar ekki fyrr
en það er orðið of seint“.
Þetta voru þung orð. En því miður alltof sönn.
Það er lítt merkjanlegt, að hörmulegustu umferð-
arslys veki til meiri varkárni, slái á asann og ofsann
og tillitsleysið, fólk hlustar ekki fyrr en það er
orðið of seint.
Er það kannski eitt alvarlegasta lífsstflsvanda-
málið í svonefndu upplýsingaþjóðfélagi með öllum
sínum orðaaustri og bylmingi, að athyglin verður
sljó og tilfinningarnar, jafnvel samviskan? Vafa-
laust er þetta einn versti vandinn, sem kirkjan á
við að stríða.
Nú, nú. Því meira sem við er að etja, því meiri
er þörfin að láta til sín taka. Læknar vita, að það er
til mikils ætlast af þeim og að þeir fá miklu áorkað.
Ég samfagna íslenskri samtíð með læknana, sem
hún á, og efa ekki, að þeir muni góðu heilli að sínu
leyti takast á við mannlífsmein nútímans.
Hvað er hamingja?
Hamingja er engin meiri og áþreifanlegri en sú
að fá að vera einhverjum til góðs.
Læknablaðið 2006/92 61