Læknablaðið - 15.01.2007, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKA
Algengi örorku á íslandi
1. desember 2005
Sigurður
Thorlacius
SÉRFRÆÐINGUR í HEILA-
OG TAUGASJÚKDÓMUM'
Sigurjón B.
Stefánsson
SÉRFRÆÐINGUR í GEÐ-
LÆKNINGUM OG KLÍNÍSKRI
TAUGALÍFEÐLISFRÆÐI1-2’3
Stefán Ólafsson
SÉRFRÆÐINGUR í
VINNUMARKAÐS- OG LÍFS-
KJARARANNSÓKNUM4
'Læknadeild HÍ,
Tryggingastofnun rík-
isins, 3taugasjúkdómadeild
Landspítala, 4félagsvísinda-
deild HÍ.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Sigurður Thorlacius,
læknadeild Háskóla
íslands, Læknagörðum,
Vatnsmýrarvegi 16,101
Reykjavík. Sími 5254072,
sigurdth@hi.is
Lykilorö: örorka, algengi
örorku, almannatryggingar.
Ágrip
Tilgangur: Að kanna algengi örorku á íslandi í des-
ember 2005 og dreifingu öryrkja með tilliti til kyns,
aldurs, búsetu og helstu sjúkdómsgreininga.
Efniviður og aðferðir: Unnar voru upplýsingar úr
örorkuskrá Tryggingastofnunar ríkisins um kyn,
aldur, búsetu, örorkumat og helstu sjúkdóms-
greiningu öryrkja búsettra á íslandi 1. desember
2005 og aflað var upplýsinga frá Hagstofu íslands
um fjölda íslendinga á aldrinum 16-66 ára á sama
tíma og dreifingu þeirra eftir kyni, aldri og búsetu.
Reiknað var algengi örorku.
Niðurstöður: Þann 1. desember 2005 var algengi
örorku hjá konum 8,6% (vegna hærra örorkustigs-
ins 8,0%, vegna þess lægra 0,6%) og hjá körlum
5,5% (vegna hærra örorkustigsins 5,2%, vegna
þess lægra 0,3%). Hjá konum var örorka algeng-
ari á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu,
en svo var ekki hjá körlum. Þegar horft er á ein-
staka landshluta var örorka hjá konum algengust
á Reykjanesi og fátíðust á Vestfjörðum, en hjá
körlum var örorka algengust á Norðurlandi og
Suðurlandi og fátíðust á Austurlandi. Algengi ör-
orku óx með aldri og í heildina var örorka algeng-
ari hjá konum en körlum. Geðraskanir og stoð-
kerfisraskanir voru algengustu orsakir örorku.
Alyktun: Áframhald hefur orðið á þeirri þróun
síðustu ára að öryrkjum fjölgi á íslandi. Mikil tæki-
færi eru til að draga úr þessari þróun með eflingu
starfsendurhæfingar og virkniaukandi aðgerða á
vinnumarkaði, enda minna í slík úrræði lagt hér á
landi en á hinum Norðurlöndunum.
Inngangur
Örorka er metin á grundvelli almannatrygginga-
laganna (1). Samkvæmt 12. grein laganna er hærra
stig örorku (að minnsta kosti 75% örorka) metið
þeim sem eru á aldrinum 16 til 66 ára og hafa
verulega og langvarandi skerðingu á starfsgetu, en
samkvæmt 13. grein laganna er lægra örorkustigið
(örorka að minnsta kosti 50% en lægri en 75%)
metið þeim sem hafa minna skerta starfsgetu eða
verða fyrir umtalsverðum aukakostnaði vegna ör-
orku sinnar. Fram til 1. september 1999 var hærra
örorkustigið metið á grundvelli læknisfræðilegra,
fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna, en eftir
ENGLISH SUMMARY
Thorlacius S, Stefánsson SB, Olafsson S
Prevalence of disability in lceland in December 2005
Læknablaðið 2007; 93:11-4
Objective: To determine the size and main medical and
social characteristics of the group of individuals receiving
disability benefits in lceland in December 2005.
Material and methods: The study includes all those
receiving disabiiity benefits in lceland on December 1st
2005 as ascertained by the disability register at the State
Social Security Institute of lceland classified by gender,
age and place of residence. Similar information was
obtained on the lcelandic population. The prevalence of
disability pension was calculated.
Results: On December 1st 2005 the prevalence of
disability pension was 8.6% for females (8.0% for the
higher and 0.6% for the lower pension level) and 5.5%
for males (5.2% for the higher and 0.3% for the lower
pension level). For females the prevalence of disability
was lower in the capital region than in other regions,
but this was not the case for males. The prevalence of
disability increased with age. On the whole disability
was more common among females than males.
Mental and behavioural disorders and diseases of the
musculoskeletal system and connective tissue were the
most prevalent causes of disability.
Conclusion: The prevailing trend over the last decade
of increasing disability in lceland has continued. Iceland
appears to lag behind the other Nordic countries in
the use of vocational rehabilitation and labour marked
activation to prevent disability. Ample opportunities to
slow down this trend are therefore available by greater
emphasis on such measures.
Keywords: disability, prevalence of disability pension, benefits,
social security.
Correspondence: SigurðurThorlacius, sigurdth@hi.is
Læknablaðið 2007/93 11
L