Læknablaðið - 15.01.2007, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKA
Tafla 1. Dreifing þeirra sem búsettir voru á Islandi og höfðu verið metnir til örorku vegna lífeyristrygginga almannatrygginga þann 1. desember 2005, skipt eftir kyni og örorkustigi.
Konur Karlar Samtals
Hærra örorkustigiö 7767 (59,6%) 5262 (40,4%) 13.029 (100%)
Lægra örorkustigið 619 (66,0%) 319 (34,0%) 938(100%)
Baaði örorkustigin samanlögð 8836 (60,0%) 5581 (40,0%) 13.967 (100%)
Tafla II. Algengi örorku á íslandi þann 1. desember 2005, skipt eftir kyni og örorkustigi.
Konur Karlar
Hærra örorkustigiö 8,0% 5,2%
Lægra örorkustigið 0,6% 0,3%
Bæði örorkustigin samanlögð 8,6% 5,5%
Tafla III. Aigengi* örorku á íslandi þann 1. desember 2005, skipt eftir örorkustigi, kyni og búsetu.
Bæði örorkustigin samanlögð Hærra örorkustigið Hlutfall kvenna: karla (bæði örorkustigin samanlögö)
Búseta Konur Karlar Konur Karlar
Höfuðborgarsvæðið** 8,0 5,7 7,5 5,4 1,40
Önnur landssvæöi 9,7 5,3 8,9 4,9 1,83
Vesturland 7,8 4,1 7,3 3,8 1,90
Vestfirðir 7,1 4,3 6,1 4,0 1,65
Norðurland vestra 10,3 6,4 9,3 6,0 1,61
Norðurland eystra 10,3 6,3 9,2 5,9 1,63
Austurland 7,6 3,3 7,0 3,1 2,30
Suðurland 10,6 6,2 9,8 5,9 1,71
Reykjanes 11,5 5,3 10,8 5,0 2,17
Landið í heild 8,6 5,5 8,0 5,2 1,56
* Hundraðshlutfall af fólki á aldrinum 16-66 ára búsettu á landssvæöinu þann 1. desember 2005.
** Reykjavík, Seltjarnarnes, Kópavogur, Bessastaóahreppur, Garöabær, Hafnarfjörður, Mosfellsbær, Kjalarneshreppur, Kjósarhreppur.
það einungis á læknisfræðilegum forsendum, sam-
kvæmt sérstökum örorkumatsstaðli (2-4).
Fjöldi öryrkja á íslandi hefur farið vaxandi á
undanförnum árum (5-7). Frá 1996 til 2002 jókst
algengi örorku úr 4,8% í 6,2% (5). Astæða var til
að skoða hvort þessi aukning hefði haldið áfram.
í þessari rannsókn er unnið úr upplýsingum
um þá einstaklinga sem áttu í gildi örorkumat
vegna lífeyristrygginga almannatrygginga og voru
búsettir á íslandi 1. desember 2005. Skoðað er
hvort hlutfallslegur mismunur sé á örorku eftir
kyni, aldri og búsetu.
Efniviður og aðferðir
Unnar voru úr örorkuskrá Tryggingastofnunar
ríkisins (TR) upplýsingar um kyn, aldur, búsetu,
örorkumat og fyrstu (helstu) sjúkdómsgreiningu
samkvæmt ICD flokkunarskránni (8), hjá þeim
einstaklingum sem áttu í gildi örorkumat vegna
lífeyristrygginga og voru búsettir á Islandi 1. des-
ember 2005. Rúmlega helmingur þeirra sem metn-
ir höfðu verið til örorku vegna lífeyristrygginga
þann 1. desember 2005 voru metnir samkvæmt
eldra lagaákvæðinu (53% kvenna, 55% karla)
og tæplega helmingur samkvæmt lagaákvæðinu
sem gilti eftir 1. september 1999 (47% kvenna,
45% karla). Aflað var upplýsinga frá Hagstofu
íslands um fjölda íslendinga á aldrinum 16-66 ára
á sama tíma og aldursdreifingu þeirra eftir kyni
og búsetu (9). Þessar upplýsingar voru notaðar til
að reikna hundraðshlutfall öryrkja af jafngömlum
íslendingum. Við tölfræðilega úrvinnslu var notað
kí-kvaðrat marktæknipróf (10).
í örorkuskránni sem gögnin voru unnin úr eru
upplýsingar um kyn, aldur, búsetu, örorkumat og
sjúkdómsgreiningar, en hvorki nöfn né kennitölur
viðkomandi einstaklinga. Rannsóknin var tilkynnt
til Persónuverndar (tilkynning nr. S2929/2006)
og Vísindasiðanefnd veitti leyfi fyrir framkvæmd
hennar (VSN 06-044-afg).
Niðurstöður
Tafla I sýnir fjölda þeirra sem búsettir voru á
íslandi og höfðu verið metnir til örorku vegna
lífeyristrygginga almannatrygginga þann 1. des-
ernber 2005. Örorka var marktækt algengari hjá
konum en körlum (p<0,0001), bæði hvað varðar
hærra og lægra örorkustigið. í töflu II sést að 8%
kvenna á aldrinum 16-66 ára voru með fulla ör-
orku (75% eða meira) og 0,6% með hlutaörorku
(50-75%) og að hjá körlum voru 5,5% með fulla
örorku og 0,3% með hlutaörorku.
Tafla III sýnir skiptingu örorku eftir kyni og
búsetu. Hjá konum var örorka talsvert algeng-
ari á landsbyggðinni (landsbyggðinni í heild) en
á höfuðborgarsvæðinu (p<0,0001 fyrir bæði ör-
orkustigin samanlögð og einnig fyrir hærra stigið
eitt sér). Hjá körlum var örorka hins vegar ívið
algengari á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggð-
inni (p=0,012 fyrir bæði örorkustigin samanlögð,
p=0,006 fyrir hærra stigið eitt sér). Þegar horft
er á einstaka landshluta var algengi örorku hjá
konum lægst á Vestfjörðum og Austurlandi en
hæst á Reykjanesi, en hjá körlum var algengi ör-
orku lægst á Austurlandi og hæst á Norðurlandi
og Suðurlandi (þar sem það var nær tvöfalt hærra
en á Austurlandi). Munurinn á milli kynjanna
var minnstur á höfuðborgarsvæðinu, en mestur á
Austurlandi og Reykjanesi, þar sem örorka var
meira en tvöfalt algengari hjá konum en körlum.
Tafla IV sýnir algengi örorku í einstökum aldurs-
hópum, annars vegar vegna beggja örorkustig-
anna samanlagðra og hins vegar vegna hærra
k
12 Læknablaðið 2007/93