Læknablaðið - 15.01.2007, Blaðsíða 54

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SAGNFRÆÐI
Skaftáreldahraun og
Lakagígar. Myndin er
tekin norðan við fjallið
Laka sem sést í fjarska á
miðri mynd.
á fjöru, sem ei varö öðru vísi á komizt; náði hann þar 54 kópum,
býtti þeim og gaf þá út, bæði þeim sem þar með honum voru,
sem og öðrum nauðlíðandi í sveitinni. Þar á eftir lét hann fara
í einn veiðiós, hvar í [nótina] náðust 30 kæpur og nokkuð fleiri
smákópar, sem skipt var jafnt milli þeirra, sem í veiðinni voru,
og síðan hafði þess öll sveitin not, svo og margir í Meðallandi.
Og guð veit, hver neyð og bágindi hér hefði upp á fallið, hefði
guð ei gefið þá veiði.
Til þess 4. svarast: Hann er nú einstæðings ekkjumaður, hefur
væntanlega fram að færa 8 menn í heimili, en vinnumannslaus,
á engan mannshlut í útverum, er enn búinn að missa úr pest-
inni kú,... og er okkur sjáanlegt, að hann geti hér lengur við
haldizt, nema meðan hann eyðir þessum uppdráttarkúm, verði
honum ei með öðru móti bjargað, því prestinntektin hleypur
hér ei yfir 3 ríxdali, vegna fátæktar fólksins (1).
Sýslumaðurinn, Lýður Guðmundsson staðfesti
ofanritað vottorð og endurtekur sumt til frekari
áherzlu. Lýður bætir því við, að prófastur verði nú
að þræla sem erfiðismaður væri og að hann fái nær
engan stuðning frá sókninni og nær engar tekjur
„vegna hennar fátæktar, fyrir sín þungu og trúu
embættisverk eftir tíðinni og sitt stöðuglyndi að
víkja ei frá henni, sem aðrir gert hafa, hverjar ógn-
anir sem á hafa gengið....” (1)
Um hagi síra Jóns
Sjálfur lýsir síra Jón ástandinu með þessum
orðum:
Frá ... haustnóttum 1784 til vorsins 1785 átti eg þá allra dauf-
ustu ævi, sem eg hefi aflifað. Þá eg missti mína ágætu konu, féll
mér svo að segja allur ketill í eld. Eg fékk það allra sterkasta
óyndi og svefnleysi, sem verkaði hjá mér skaðlega þanka og
alls kyns handa freistingar. Eg var ljósfeitislaus, og varð því að
rorra uppi í sífelldu myrkri. Varð fólk mitt að vera í fjósi vegna
mjólkurpenings og þjófaumferðar, en þar varð eg að liggja og
sitja í kreppu. ... í bænum, sem nú var auður, var herfilegur
kuldi (1).
Ástandið var orðið svo yfirþyrmandi, að síra
Jón hugleiðir jafnvel að stytta sér aldur. En sem
fyrr stælist hann við mótlætið og um vorið fer hann
á selaveiðarnar, sem fyrr er lýst og árið eftir (1786)
votta síðan þrír meðhjálparar, að eftir fardaga,
sem er í byrjun júní, sex vikum eftir sumardaginn
fyrsta, að klerkur hafi farið til veiða á sömu slóð-
um og fyrr var lýst,
með sömu selanót í þann sama veiðiós og með honum nokkur
sóknarbörn hans, sem ei lágu sjúkir í bólunni eður voru annað
hindraðir.eftir því sem til hlýddi útbúnir til veiðanna að standa
í stöðum í flæðarmáli og eftir því sem sjórinn flæddi á land, án
hverrar fyrirstöðu veiðin kunni ei að takast. Veiddist svo fyrir
hans framfylgi, sameinaða krafta og verkfæri tveggja annarra,
er hann tók í lið með sér, með hálfu sjávarfalli þann sama
dag 73 stórselir, 120 smáselir, sem þessu Kirkjubæjarþinglagi,
ásamt Leiðvallarþinglags innbyggjurum, kom til stórrar lífs-
bjargar í þeim matarskorti og gripaleysi, sem hér er, þar margir
lafa hér með 4 og fimm menn á einni kú (1).
54 Læknablaðið 2007/93