Læknablaðið - 15.01.2007, Blaðsíða 63

UMRÆÐA & FRETTIR / FLOKKUNARKERFI ICF
Hugmyndafræði flokkunarkerfis
ICF - árangursrík nálgun í
endurhæfingu ... og víðar?
Inngangur
Miklar framfarir hafa orðið í læknisfræði á síð-
ustu árum en þær eru nær alltaf hlutlægar og ekki
síst tæknilegar. Þrátt fyrir framfarir stöndum við
frammi fyrir heilsufarsvandamálum sem ekki er
hægt að leysa með tæknilegum lausnum eins og
aðgerðum, lyfjagjöf eða frekari rannsóknum.
Læknisfræði byggist að miklu leyti á líflækn-
isfræðilegu líkani, (biomedical model) (1). Þar
er allt kapp lagt á að finna orsakir einkenna,
meinsemda eða sjúkdóma. Hugmyndin er sú að ef
orsök er fjarlægð verði viðkomandi heilbrigður að
nýju. Mjög ríkt er í mannlegu eðli, bæði fagfólks og
sjúklinga, að vilja vita ástæðu einkenna sinna. Þrátt
fyrir miklar framfarir og þekkingu í læknisfræði er
enn daglegt brauð að ekki sé hægt að svara öllum
spurningum sjúklinga (2). Mikilvægt er að gera sér
grein fyrir því að sjúklingar leita til læknis vegna
einkenna en ekki vegna skilgreindra „sjúkdóma“
(3). Með öðrum orðum þá finnur sjúklingur fyrir
einkennum sem hann veit ekki af hverju stafa.
Meðferð felst yfirleitt í tæknilegum inngripum, en
oft er ekki hægt að fjarlægja einkenni að fullu eða
að „lækna viðkomandi“ (restitutio ad integrum).
Akveðin einkenni verða viðvarandi og orsaka
færnisskerðingu sem getur varað í mörg ár eða alla
ævi. Undanfarin ár hefur meðalaldur hækkað og
samfara því verða langvinnir sjúkdómar algengari
í hinum vestræna heimi.
Endurhæfingarlækningar beinast að sjúklingum
með mismunandi einkenni og færniskerðingu sem
ekki er hægt að lækna. Þeim eru sýndar bestu leið-
irnar til að aðlagast breyttum aðstæðum, einkenn-
um eða fötlun og fundnar leiðir til aukinnar færni.
Einnig er fengist við langvarandi heilsukvilla með
því markmiði að viðkomandi geti að lokum tekið
þátt í samfélaginu. Nálgunin felur ekki eingöngu
í sér leiðir fram hjá heilsubrestum heldur byggist
hún einnig á því að bæta heilsu fólks með meðferð,
fræðslu og stuðningi á þeim sviðum þar sem styrk-
leikar viðkomanda liggja þrátt fyrir heilsutjón
(salutogenese) (4). Aðferð endurhæfingarlækn-
inga hefur verið nefnd líf-sál-félagsleg nálgun
(bio-psycho-social model).
Þessi grein varpar ljósi á nýtt ICF flokk-
unarkerfi sem fellur vel að hugmyndafræði end-
urhæfingar og gæti að mati höfunda nýst víðar í
heilbrigðiskerfinu.
Saga
Arið 1980 varð til svokallað sjúkdómsafleiðinga-
módel sem hét ICIDH (International Classification
of Impairments, Disabilities and Handicaps) (5). í
20 ár hafa nefndir á vegum Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar (WHO) unnið að frekari
þróun þessa. Eitt aðalmarkmiðið var að búa til
greiningarkerfi sem allar þjóðir heims gætu notað,
burtséð frá sérstöðu hverrar þjóðar, sem myndi
einnig auðvelda samanburð milli þjóða. Þó nokkr-
ar breytingar hafa verið gerðar á gamla kerfinu en
nýja kerfið var nefnt „International Classification
of Functioning, Disability and Health“ skamm-
stafað ICF (6).
ICF hugtakið byggist á fjórum þáttum sem ein-
kenna heilsufarsástand (mynd 1):
a) líkamsvirkni og líffærastarfsemi,
b) færni í athöfnum daglegs lífs
c) þátttöku
d) umhverfis- og persónutengdum þáttum
(samhengisþættir)
Árið 2001 mælti WHO með að ICF yrði notað
samhliða kóðunarkerfi ICD, en það er kóð-
unarkerfi fyrir sjúkdóma (7). Með þessum tveimur
Jan Triebel1
ENDURHÆFINGARLÆKNIR
ÓlöfH.
Bjarnadóttir2
ENDURHÆFINGAR- OG
TAUGALÆKNIR
Heilsustofnun
Náttúrulækningafélags
íslands1 Reykjalundur
endurhæfing2.
jan@hnlfi.is
Mynd 1. Lýsing heilsufarsástands samkvœmt ICF.
Læknablaðið 2007/93 63