Læknablaðið - 15.09.2007, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR / FÓSTURKÖFNUN
vs 6,8% (p<0,001), fæðingartangar 6,3% vs 1,03%
(p<0,001) og fæðing með bráðakeisaraskurði
19,7% vs 11,4% (p=0,008).
Alyktun: Nýgengi fósturköfnunar á Landspítala er
í efri viðmiðunarmörkum. Óeðlilegt FHR og tíðni
fæðingarinngripa er algengt.Til er hópur fóstra þar
sem ekki finnast merki um fósturstreitu í fæðingu
með þeim aðferðum sem nú eru notaðar við eftirlit
í fæðingu. Alvarlegir sjúkdómar móður tengjast
ekki hærri tíðni fósturköfnunar, líklega vegna auk-
ins eftirlits á meðgöngu og að lægri þröskuldur er
fyrir inngrip í fæðingu. Meðal kvenna án áhættu-
þátta á meðgöngu vantar aðferðir, með háu næmi
og sértæki, til að greina fósturköfnun í fæðingu.
Inngangur
Þrátt fyrir tækniframfarir í læknisfræði síðustu
áratugi hefur ekki tekist að útrýma með öllu fóst-
urköfnun við burðarmál (asphyxia perinatalis).
Börn deyja af þessum orsökum og önnur bera
langvarandi afleiðingar heilaskaða. Fósturköfnun
myndast þegar súrefnisþurrð hjá fóstri verður svo
mikil að frumur þurfa að skipta yfir í loftfirrtan
bruna á glúkósu, mjólkursýra hleðst upp og fóstr-
ið súrnar í kjölfarið. Ef súrefnisþurrðin verður
nægilega mikil getur hún skaðað mikilvæg líffæri
eins og hjarta og heila. í alvarlegustu tilfellum
kemur fram heilakvilli tengdur súrefnisþurrð
(hypoxic ischemic encephalopathy, HIE). Ástæða
þess að ekki hefur tekist að koma alveg í veg fyrir
skaða er að greining þessa ástands á meðgöngu
og í fæðingu er erfið. Fóstur eru misviðkvæm fyrir
súrefnisþurrð og oft er óljóst hvenær atburðir sem
leiða til súrefnisþurrðar eiga sér stað. Þá er einnig
misjafnt hversu langvarandi súrefnisþurrð þarf að
vera til að leiða til vefjaskemmda. Viðkvæmustu
fóstrin eru þau sem eru vaxtarskert, þau sem verða
fyrir fylgjuþurrð, til dæmis samfara fylgjulosi, og
fullmeðgengin fóstur mæðra með alvarlegan und-
irliggjandi sjúkdóm, til dæmis sykursýki eða há-
Tafla 1. Skilgreining á hjartsláttarmynstri við úrlestur fósturhjartsláttarrita (FHR) (9).
Skilgreining Hjartsláttur
Hraöur hjartsiáttur >170 slög á mínútu >2 mínútur
Hægur hjartsláttur <100 slög á mínútu >2 mínútur
Breytileiki Skammtíma breytileiki >5 slög/mínútu. Hröðun um 15-25 slög/mínútu í 15 sekúndur, 2x / 20 mínútur
Snemmkomnar hjartsláttardýfur Hægir á hjartslætti fósturs meöan á samdrætti legs stendur
Seinar hjartsláttardýfur Hægir á hjartslætti fósturs að minnsta kosti 30 sekúndum eftir að samdráttur legs nær hámarki
Breytilegar hjartsláttardýfur Breytilegar í lögun, stærð og tímalengd óháðar samdrætti legs
þrýsting (1,2). Sýkingar í móðurkviði auka á þenn-
an vanda og þær getur einnig verið erfitt að greina
(3). Mat á ástandi barns með óbeinum aðferðum
eins og fósturhjartsláttarritum eða ómskoðunum
fyrir og við fæðingu hefur fyrst og fremst verið
notað til að meta hvort súrefnisþurrð sé til staðar
eða hafi átt sér stað. Sjúkdómsgreiningin fóst-
urköfnun er einkum byggð á tveim þáttum: Apgar
stigun nýbura við eins og fimm mínútna aldur og
mælingum á sýrustigi blóðs (pH) úr naflastrengs-
slagæð strax eftir fæðingu (4).
Við eftirlit í meðgöngu og fæðingu hefur síðast-
liðin 30 ár verið stuðst við fósturhjartsláttarritun
(FHR) og ýmis teikn í riti eru talin til merkis um
fósturstreitu. Þótt viðurkennt sé að minnkaður
breytileiki í fósturhjartsláttarriti, seinar dýfur eða
dýfur sem standa í langan tíma í fæðingunni gefi
sterklega til kynna súrefnisþurrð hjá fóstri (5), er
falskt jákvæð greining í ritum algeng. Mörg börn
sem hafa þessi teikn í riti reynast hafa eðlilegt
sýrustig eftir fæðinguna og fá góða Apgar einkunn
(6). Spurning er því hvort aðferðin (FHR) hafi leitt
til aukinnar tíðni inngripa í fæðingu sem eftir á að
hyggja voru óþörf (7). Þannig er nokkrum börnum
bjargað frá raunverulegri súrefnisþurrð en önnur
fæðast með inngripi sem reyndist ónauðsynlegt. Til
að auka á sértæki úrlesturs fósturhjartsláttarrita
má styðjast við sýrustigsmælingar úr háræðablóð-
sýni frá kolli barns þegar teikn um fósturstreitu
koma fram í hjartsláttarriti fósturs í fæðingu.
Þannig er greint hvort um byrjandi blóðsýringu sé
að ræða og hægt er að stýra betur hvenær þörf er á
að flýta fæðingunni. Árangur af þessum aðferðum
saman til að draga úr dánartíðni og fækka tilfellum
HIE hefur hins vegar ekki verið fullnægjandi (8).
Engar rannsóknir hafa birst hérlendis um
tíðni, áhættuþætti og afleiðingar fósturköfnunar.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna far-
aldsfræði fósturköfnunar og HIE á Landspítala.
Sérstaklega var leitað að þáttum í meðgöngu og í
fæðingu sem gætu haft forspárgildi um hvaða fóst-
ur eru útsett fyrir fósturköfnun við burðarmál.
Efniviður og aðferðir
Mæður barna sem urðu fyrir fósturköfnun og
fæddust á Kvennadeild Landspítala á árunum
1997-2001 mynduðu markhópinn. Gerður var
samanburður á meðgöngu- og fæðingartengd-
um þáttum hjá fóstum sem greindust með HIE
og hinum sem aðeins fengu fósturköfnun.
Rannsóknarhópurinn var einnig borinn saman við
allar aðrar fæðingar á Kvennadeild Landspítala á
sama tímabili.
Rannsóknarliópurinn
Inntökuskilyrði voru meðganga >37 vikur, metið
596 Læknablaðið 2007/93